Roeping. Jaargang 26

Geschiedenis

Daniel Rops: L'Eglise des Apôtres et des Martyrs. Arth. Fayard. Parijs 720 p, 450 frs.

Een van de meest in trek zijnde schrijvers van dezen tijd, geeft ons hier het 1e deel van zijn kerkgeschiedenis. Een uitgebreid onderwerp, dat gaat vanaf de kleine joodschristelijke gemeente van Jerusalem in het jaar 36 tot aan het eind van de 4e eeuw. Het is geenszins de bedoeling van S. volledig te zijn. Hij richt zich tot het grote publiek, om slechts een algemeen denkbeeld te geven van de eerste geschiedenis der Kerk.

Hier en daar zijn enkele foutjes binnengeslopen; b.v., dat Saulus de kleren bewaakte van Sint Stephanus, toen deze gestenigd werd; zo worden de keizers van het viervorstendom geprezen om hun 1200 wetten, waarvan de geest zeer rechtvaardig is en verdienen zij onder de grote romeinse figuren gerekend te worden; maar enkele regels verder begint een critiek, die eindigt met er oosterse despoten van te maken (p. 465).

Een meer betreurenswaardige nalatigheid is, dat in de bibliographie schrijvers worden opgenoemd, wier litteraire hoedanigheden naar voren worden gebracht, maar waarbij vergeten wordt de lezer te waarschuwen, dat hun werken op de Index staan, zoals Renan en Loisy.

Beschouwd van uit doctrinaal standpunt, is S. er vaak toe geneigd dingen van verschillende orde met elkander in vergelijking te brengen, zoals de bovennatuurlijke leer der kerk en de politieke sociale theorieën van het Keizerrijk. Daarmede wordt wel een litterair effekt verkregen, maar de geest is daarmede niet altoos voldaan.

Wij zijn er niet in geslaagd in het Evangelie terug te vinden ‘de les, zonder ophouden door Jezus herhaald, qu'il faut se faire présent au monde, pour ètre vraiment présent à soi’ (p. 157).

Vulgarisatiewerk dus, aangenaam om te lezen, interessant voor den modernen lezer, die geen ernstige studie wenst, en die er toch veel bij zal leren.

DOM E. MEEUS

E. de Moreau S.J.: Histoire de l'Eglise en Belgique. 1e vol: jusqu' au milieu du Xe S., 388 p., 2e vol: du milieu du Xe S. aux débuts du XIIe S., 501 p. Museum Lessianum. L'Edition Universelle. Bruxelles.

Schr. die niet alleen een specialist, maar ‘de’ specialist van de kerkelijke geschiedenis van België

[p. 13]

is, geeft ons een 2de uitgave van zijn overal geprezen boek. Hij heeft er verschillende veranderingen in aangebracht die duidelijk aantonen dat hij, tussen de 2 edities, niet inactief gebleven is. Zijn werk begint met de romeinse tijd en zijn afgoden, om ons te brengen tot de bloeiende XIIe eeuw. Missionarissen, heiligen, bisdommen, munsters, tot steden en plaatsen, alles wordt er grondig en wetenschappelijk bestudeert in een taal en op een wijze die de lezing er van niet alleen nuttig maar ook aangenaam maakt. Opvallend is dat de geleerde schr. niet aarzelt ronduit te erkennen dat er tijdperken zijn waarover wij tot nu toe heel weinig weten: het lijkt ons het teken van een ernstige en betrouwbare studie. Aan deskundigen is het niet nodig dit werk nog aan te bevelen; zij kennen de waarde er van door de 1ste uitgave, en die van de 2de is nog groter. Dat het ook zijn belang heeft voor de Nederlandse kerkgeschiedenis begrijpt iedereen die weet hoe nauw Noord en Zuid verbonden waren. Het is ons opgevallen hoe het tegenwoordige België werkelijk een centrum was waar de invloed van de buurlanden Frankrijk en de Duitse landen zich deed gelden maar van waaruit ook een groten invloed op de omliggende landen straalde.

Het boek van P. de M. is van blijvende waarde. In den loop van den tijd, na meer bronnen en détailstudies zal men misschien meer kunnen zeggen op sommige punten, maar het lijkt ons niet waarschijnlijk dat men het anders zal zeggen.

DOM E. MEEUS

D. Philibert Schmitz O.S.B.: I. Histoire de l'Ordre de St. Benoît. t. III en IV. Editions de Maredsous. 1948.
II. Geschichte des Benediktiner Ordens. 2ter B. Benzinger & Co. Einsiedln.

I. In de delen III en IV behandelt schr. de geschiedenis van de kloosters, de congregaties en de Orde vanaf de 12e eeuw tot op onze dagen. Het gaat dus enkel over het kader waarin het Benedictijns leven in die eeuwen geleid is; de verschillende uitingen van dat leven krijgen hun plaats in de volgende delen.

De thans verschenen delen hebben dezelfde kwaliteiten als hun voorgangers: uitvoerige en juiste informatie, heldere beschrijving en overzichtelijke behandeling. Het werk krijgt zo enigszins den aard van een encyclopedie, welke indruk wordt verhoogd door den zakelijken stijl. Niet altijd waren voldoende studies over detailpunten en onderdelen voorhanden, zodat lacunes onvermijdelijk waren, al heeft persoonlijk werk van den schr. deze lacunes vaak weten te voorkomen. Het is echter zeker dat een werk als dit geen eindpunt van de Benedictijnse geschiedenis betekent. Schr. toont wel eens al te veel zijn overigens begrijpelijke liefde voor de wetenschap. Kloosters, congregaties of hervormingen, die niet wetenschappelijk productief zijn geweest, zijn volgens hem in hun historische taak te kort geschoten. Hierin kunnen wij niet volledig met hem instemmen. Vanaf de oudste tijden dat er monniken waren, was de volmaaktheid en de dienst van God in het gebed hoofddoel, de rest middel, een middel dat kan variëren naargelang de omstandigheden. Wij vonden het jammer dat schr. op dit punt niet voldoende zorg heeft gehad voor de hiërarchie der bestanddelen, die het Benedictijns leven uitmaken.

II. Over het 2e deel der Duitse vertaling mogen wij herhalen hetgeen in November ll. hier gezegd werd. Dit deel is met dezelfde werkelijk uitmuntende zorg uitgegeven als het 1e. Het behandelt in vier boeken de invloed van de monniken op het economisch, het wetenschappelijke, artistieke en geestelijke leven tot de 12e eeuw. Deze vertaling is verrijkt met lijsten van al de vermelde schrijvers, persoons- of plaatsnamen. Een waardevol boek.

fr. V. TRUYEN

[p. 14]

Elis. Fr. Rogers; The Correspondence of Sir Thomas More. Princeton University Press. 1947. 548 pp.

Hier hebben wij de eerste volledige uitgaven van de brieven van Thomas More met uitzondering evenwel van zijn correspondentie met Erasmus, daar die reeds uitstekend was uitgegeven door Dr. P.S. Allen in zijn Opus Epistolarum Erasmi.

Men vindt in deze brieven heel het sterke, evenwichtige en door en door godsdienstige karakter van More terug. De bron van het denken en doen van dezen humanist blijft het christelijk leven en de christelijke leer. Zelfs toen hij, na de hoogste eer bereikt te hebben, in ongenade was gevallen, bleef hij zichzelf in onverstoorbare zielerust. More's brieven weerspiegelen zijn nobel karakter en zieleadel, maar daarnaast hebben zij ook een grote litteraire waarde; zowel de latijnse, die uitmunten door levendigheid en soepelheid van taal, als de engelse die Bremond deden zeggen dat Thomas More de weg van de litteratuur voor zijn land schitterend opent.

DOM C. VOS

J. Daoust: Dom Martène. Un géant de l'érudition Bénedictine. Abbaye Saint Wandrille 1947 in -8- xxvi - 452 pp.

Het onmiskenbaar belang dat deze biographie bezit ontleent zij aan de persoon over wien zij handelt: Dom Martène is immers een der grote, een van de meest representatieve der Mauristen. Tot nu toe echter kende men beter zijn talrijke werken betreffende de liturgie, de hagiographie, de geschiedenis enz. dan hemzelf. D. geeft ons thans een vrij volledige levensbeschrijving van dezen geleerden Benedictijn. Wij zien hem achtereenvolgens in de verschillende kloosters van de congregatie, waar hij zijn vorming ontving of waarheen hij door zijn oversten werd gezonden. Wij leren al zijn grote werken kennen en kunnen hem volgen op zijn vele studiereizen in Frankrijk, de Zuidelijke Nederlanden en Duitsland. In zijn ‘Voyage littéraire de deux Religieux Bénédictins de la Congregation de Saint Maur’ heeft D. Martène ons een levendig en boeiend relaas van zijn wetenschappelijke speurtochten nagelaten dat ook voor de Nederlandse Kerkgeschiedenis van belang is.

Door haar soms al te grote volledigheid is deze biographie van D. Martène uitgedijd tot een ware geschiedenis van de Congregatie van Saint Maur tussen 1671 en 1739. Het is alleen jammer dat zij niet in een eenvoudiger en minder hinderlijke stijl is geschreven.

D. BERGERON