Roeping. Jaargang 26

[p. 199]

Reninca
Een noodzakelijkheid: de religieus-georienteerde mens

Vlaanderen, en over het algemeen heel dit continent, lijdt aan een gevaarlijke eenzijdigheid. Zij komt tot uiting in alle standen en in alle kringen, en houdt zowel ouderen als jongeren in haar tyrannieken greep. Wáár de mens ook verschijnt brengt hij ze mee, als een microbe, die alles aantast wat met hem in aanraking komt. Van eenzijdigheid wordt zij manie, van manie obsessie, van obsessie... krankzinnigheid. Dit proces kunnen wij sinds de bevrijding vooral met menig geval illustreren. Deze eenzijdigheid bestaat hierin: alles van uit het standpunt politiek te bezien, en het uitsluitend tot politiek te willen herleiden. Welnu, er is geen radicaler methode om iets volkomen te vernietigen in zijn bestaansreden en verwezenlijking, dan het te vernietigen met zichzelf. De politiek pleegt een aanslag op de politiek, van het ogenblik af dat zij de burgers uitbuit in plaats van ze te dienen. Wij mogen een kruis geven over het doel van haar bestaan, wanneer zij zich al de bestaansvormen der maatschappij begint toe te eigenen en aan zich te onderwerpen. Het welzijn van de natie, niet langer meer beoogd en nagestreefd, wordt positief tegengewerkt. In de plaats van de politiek staat de tyrannie, monster waar alles voor zwicht en aan ten offer valt. Geen epidemie ter wereld kan de geesteskrachten van een maatschappij zo tot in den grond aantasten en slopen, als deze parodie-van-de-politiek, volksmoord zonder weerga.

Hoe kunnen wij van deze eenzijdigheid genezen? Hoe zich aan haar greep te onttrekken?

Het is moeilijk het standpunt van waar wij niet steeds door eigen schuld moesten vertrekken, te verlaten voor een ander.

Echter niet, wanneer dit ander standpunt hoger ligt, en dus op ruimer gebieden en ook op de politiek zelf het uitzicht

[p. 200]

laat. Het is altijd leerzaam een zeker aspect van uit een ander aspect te bezien, en het getuigt ook van werkelijkheidszin.

Het standpunt van waaruit men alle aspecten ener werkelijkheid tegelijkertijd kan beschouwen, dat ons toelaat de juiste maatstaven aan te leggen en de ware proporties te zien, is het religieuze. Daarom zal alleen een religieus-georiënteerd volk een gezonde politiek kunnen voeren, een waarachtige kultuur mogelijk maken, en een evenwichtige sociale structuur bereiken. Daarom zal alleen een religieus-georiënteerd mens alle verschijnselen van het leven kunnen overen doorschouwen, zonder gevaar te lopen aan het ene méér belang te hechten dan aan het andere.

Niet aan eenieder is een religieuze natuur te beurt gevallen, maar het ligt wel in eenieders bereik God als oorsprong en uiteindelijk doel van al het bestaande en van dit leven te erkennen en na te streven.

Dit is voldoende om alle dingen tot hun ware functie te kunnen herleiden, en tevens in hun ware draagwijdte te kunnen waarderen, ook de scheppingen en structuren ontsproten aan den menselijken geest, en hem slechts ingegeven als middelen om, door de inzet van zijn vrije wil, de in J.C. herstelde wereldorde met Diens genade mede te helpen handhaven en steeds breder te doen uitdeinen.

De absolute gerichtheid op God is ook de ware breeddenkendheid.

Al wie daarvan afwijkt komt terecht in het warnet van bekrompenheden, dat deze wereld tenslotte is. Hij zal gedwongen zijn vandaag zus te oordelen en morgen zo, doordat hij alle dingen slechts vanuit en doorheen het betrekkelijke en het veranderlijke ziet. Hij schouwt of handelt niet meer met den eeuwigen maatstaf, die de ziel optilt uit het geschapene en ze uitzet in het mateloze, waarin de ware verhouding der werkelijkheden ligt.

Zo spreekt het vanzelf, dat de grootste misdaad tegen den Geest, want een flagrante miskenning van Zijn soevereiniteit - de enggeestigheid, het fanatisme is. Wie er mee behebt is, dient onvermijdelijk als een gewillig instrument, de eeu-

[p. 201]

wige persiflage van Satan en zijn trawanten. Hij leeft in een staat van verzet, die zijn geschapen en nog onverlichten geest in het harnas jaagt tegenover het goddelijk Initiatief. Uit instinctieve angst mobiliseert de enggeestigheid zowel het hart als het verstand, en houdt ze binnen de grenzen ener twijfelzuchtige rede. Ze is, zodoende, niet alleen een aanslag op God, Dengene, bij Wien alles mogelijk is, en op den mens, die alleen zichzelf ontgroeiend groeit in zijn Oorbeeld, maar tevens de lijnrechte indruising tegen de wetten van geloof, hoop en liefde.

De ongewone hevigheid waarmee deze rasechte bourgeoismentaliteit heden ten dage heerst en als politieke teeltbodem bij uitstek wordt geexploiteerd, is grotendeels het gevolg van het rationele denken, zo dikwijls nog verbloemd voorgeschoteld in de schaal ‘humanisme’, bij gelegenheid zelfs aangeboden met het adjectief ‘christelijk’ als een saus erover heen.

Het is en blijft een wreedaardig spel de verdraagzaamheid uit te hangen en er het mysterie van het Leven zelf, dat de moeder is van alle vrijheid, mee op te hangen. Het wreekt zich evenwel telkens verrassend snel in de onbewaakte ogenblikken der geschiedenis, nl. die der onafwendbare, catastrophale beproevingen. Nog duidelijker, in deze die nu tot uitbarsting komen en de christelijke samenleving beroeren en blootleggen tot op haar naakten grond.

Welke elementen zullen in staat blijken ze te redden? Alleen het besef van de dwingende noodzakelijkheid weer te leven naar het levende Woord Gods, en niet naar de verstarrende letter; alleen door het oprecht verlangen naar den religieus-georiënteerden mens.

Helaas, zowel binnen als buiten de Kerk is hij eer een zeldzaamheid geworden. De oorzaak is niet ver te zoeken: onze geheel op de uiterlijkheid afgestemde eeuw heeft ook in de harten der katholieken de bloem der Inwendigheid, die de glorie is der Kerk, en wier geur de wereld in stand houdt, grotendeels verstikt. De kinderachtige vrees, voor wereld-

[p. 202]

vreemd te worden gehouden of het eventueel te worden (wat een totaal vals begrip verraadt van het hoger geestelijk leven); de algemene geestelijke luiheid, in de hand gewerkt door het zenuwachtig levensrhythme van den hedendaagsen tijd; de neurasthenische pose van ‘l'homme fini’, teweeggebracht door de duivelse likwidatie der menselijke rechten; en de perplexiteit dientengevolge der rede... dit alles draagt ertoe bij het geestelijk bewustzijn van den mens te verduisteren en zelfs te verkrachten.

Deze malaise - laten wij het openlijk bekennen - hangt tastbaar in onze kerken, en drukt op schier al onze samenkomsten, woorden, en handelingen als een dodelijke vermoeienis.

Waar komt het bovennatuurlijk optimisme nog tot uiting, dat steeds de vrucht en het kenmerk was van ons geloof?

Of sluiten wij - net als de eerste de beste Godloochenaar - in naam van een even verwaand als ruggegraatloos realisme, de goddelijke Barmhartigheid uit, Die aan de Verlossing en aan elk menselijk bestaan ten grondslag ligt?...

Wij zitten bijna uitsluitend op de kansen der politiek te rekenen, ons daarmee rechtstreeks aansluitend bij, en inschakelend in het ‘modus vivendi’ der wereld, en vergeten onze hoogste troef uit te spelen, nl. het daadwerkelijk lidmaatschap van de gemeensshap der heiligen, aan wier geheimnisvolle hiërarchie alle volkeren en staten in wezen onderworpen zijn...

Deze hiërarchie immers dankt haar ontstaan aan de inwendige glorie der H. Drieëenheid, en is er de weergaloze en oneindig-verscheiden uitstraling van. Zij is de rusteloze ‘ondergrondse’, die alle heerschappij der hel ondergraaft met het onverwinnelijk wapen der Inwendigheid: het consequent bewustzijn, waar en op welk plan ook, van God en Diens Soevereine Liefde in al het bestaande.

De meeste geesten echter zijn te grof en te hovaardig geworden om te snappen dat de Realiteit verder reikt dan het menselijk-waarneembare, ja, dat zij juist achter het waar-

[p. 203]

neembare ligt als een ontzagwekkend en onschendbaar mysterie.

Daarenboven, de warmste menselijkheid stroomt uit het Hart Christi, middelpunt der wereld. Maar deze warmte deelt juist het zuiver-goddelijke mee, waar het monster van dubbelzinnigheid en halfslachtigheid dat deze wereld is, zich uit alle macht tegen verweert.

Het feit nu dat de religieus-georiënteerde mens, door zijn gerichtheid zelf op het onoverzienbaar Goddelijk Domein, de intuïtie bezit van het waarachtige, en de gedesoriënteerde daarentegen, door zijn beperkt gezichtsveld, zich geïrriteerd voelt en zijn vermeende verdraagzaamheid aflegt, zo gauw hem deze intuïtie treft, verklaart dat het hier gaat om een enverenigbaarheid van wezenshoudingen die, hoe subtiel ook, in alle wereldconflicten latent aan 't broeien is. En deze onverenigbaarheid spruit voort uit de onmogelijkheid van het ‘naast God fungeren’ van de mens, streving, die evenwel in de politiek dezer dagen en, het weze hier terloops gezegd, in de literatuur al evenzeer tot uiting komt.

Er sluimert een neiging naar het absolute in de mens, die hem, wanneer hij ze ten voordele van zichzelf tracht uit te buiten, tot een uitgesproken bondgenoot maakt van Satan.

De dag echter, waarop hij zich door deze neiging buiten en boven zichzelf laat leiden, in een overgave die hem de oorspronkelijke harmonie der ganse schepping openbaart, heeft hij de hem toegewezen plaats heringenomen, en de ware, enige levenshouding gevonden, die is: te zijn in functie van de Ordenaar aller dingen. Hij is religieus, d.i. wezenlijk georiënteerd. Hij beschikt over de vrijheid der kinderen Gods, die hierin bestaat: geheel vrijwillig te leven van en door de Realiteit God, ook in zover deze weerspiegeld ligt in het aardse. Zo te leven betekent de verstarde vormen, kaders, instellingen, zielen en... gezichten laten bezielen door het alles modulerend bovennatuurlijk leven, dat de natuur juist ten volle renderen doet, en den mens weer als het beeld van God doet verschijnen en eerbiedigen.

[p. 204]

De eerste stap in deze Realiteit zal dan ook het afwerpen zijn van elk halstarrig gekoesterd vooroordeel en, in een openbaar en algemeen ‘mea culpa’, het openwerpen van alle ramen op het goddelijk vergezicht.

Wij katholieken hebben grotendeels zelf - bewust of onbewust - door valse toegeeflijkheid zo wel als door farizees fanatisme, bijgedragen tot de onnoemelijke tragedie der hopeloze, verbitterde, en stuurloze zielen...

Verre van ons dus moet het zijn, naar andersdenkenden of beproefde geloofsgenoten, de steen te gooien waarmee wij zelf verdienen te worden gekastijd; veeleer zullen wij, in deze uitzonderlijk smartelijke eeuw, onze verdwaasde en vertwijfelde broeders om vergiffenis vragen. En ons bekeren tot het inwendig Leven, dat ons er aan herinneren zal, dat het rijk van Christus niet van deze wereld is, en juist daarom geroepen blijft om deze wereld te overwinnen. Want het is duidelijk dat nòch het geniaalste staatsbeleid, noch het heerlijkste kunstgewrocht, noch al wat de menselijke geest voortbracht, hoe verbijsterend ook, ooit over zulkdanige macht beschikte, dat het een maatschappij grondig heeft omgevormd. En het zal zeker niet de even dubbelzinnige als ongelukkige samenkoppeling van Christus' naam met een zeker vergoelijkend-klinkend ‘isme’ zijn (wat de Mens der mensen als een slag in het gelaat moet aanvoelen!) dat de christelijke cultuur zal redden... Alleen de knieval van deze laatste zelf, ja, waar zij zich in vele harer vertegenwoordigers verhoogmoedigde niet langer meer uit God maar uit zichzelf te putten. Hierbij is het goed te bedenken, dat Hij Die ze ons bracht door het Kruis, ze ons alleen door het Kruis zal blijven bewaren.