Roeping. Jaargang 24

[p. 239]

Dr M.M.J. Smits van Waesberghe s.j.
Zwerver en eenzaat - heilige en held

Wij spreken van Existentialisme, van Christelijk Existentialisme, en wij bedoelen hiermede het trachten naar een wijsgerige doorgronding van den levenden mens. Dit heeft zijn recht van bestaan. Doch als wij het menselijke leven ten scherpste willen doorvorsen, dienen de Heiligen in Gods Kerk ons licht te verschaffen. Zij immers peilden de diepste structuur van 's mensen wezen, beleefden de oerbeginselen van zijn bestaan. De Heiligen, die van de goddelijke oorsprong, de goddelijke instandhouding en vervolmaking van hun wezen zich tot het uiterste bewust waren, zijn in hun persoonlijke, altoos wisselende beleving van deze fundamentele verhouding de Christelijke Existentialisten bij uitstek.

Ook Nicolaus von Flüe, van wien wij op de Hemelvaartsdag de Heiligverklaring verwachten, behoort tot dezulken. Er zijn twee aspecten van 's mensen existentie, die hij ten volle beleeft. Hij is de toegewijde vader van een talrijk gezin. Op zekere dag verlaat hij de zijnen en neemt afscheid van huis en grond. Vreemd, doch alleen verklaarbaar uit Gods volstrekte Souvereiniteit, die het leven van den mens bestiert naar Zijn wil en behagen. Eenmaal vertrokken van zijn gezin, leidt Nicolaus het harde leven van zwerver en eenzaat. Hiermede veraanschouwelijkt hij de waarheid, dat het leven van den mens een zwerftocht is naar God, een rusteloze reis naar zijn eeuwig, vredig Thuis. Zo verklaart het Existentialisme der Heiligen de levensloop van dezen merkwaardigen man.

Vijftig jaar lang leefde deze oerechte Zwitser verknocht aan zijn geboortegrond, die hij als boer bewerkte, in het kanton Obwalden, in het plaatsje Flüeli bij Sachseln, van 1417 tot 1467. Zijn huwelijk met Dorothea Wisz schonk hem vijf zonen en vijf dochters. Hij vervulde dienstplicht als vaandrig en kapitein, als rechter en raadslid nam hij deel aan het openbare leven. Zijn zonen waren hem reeds behulpzaam bij

[p. 240]

het bewerken van de grond, toen zich de eerste opvallende verschijnselen aan hem openbaarden. Hij raakte buiten zichzelf door plotselinge, goddelijke ingevingen. 's Nachts stond hij op en bracht uren door in gebed. De duivel kwelde hem op handtastelijke wijze. Hij schouwde hemelse visioenen. De zijnen stonden verbaasd en lieten hun ontstemming blijken. Doch God eiste hem immermeer voor Zich op en zo kwam het onvermijdelijke: Nicolaus moest kiezen tussen God en de hem dierbaren. Hij deed zijn keuze. Wie zal beschrijven wat er omging in zijn hart en in het gemoed van zijn verwanten, toen hij gehuld in een grove pij, blootshoofds en blootsvoets, met de reisstaf in de hand afscheid nam! Het geschiedde de 16e October 1467. Zijn huis en grond zegde Nicolaus voor altoos vaarwel.

Aanvankelijk wilde ‘Bruder Klaus’ - gelijk hij in de volksmond werd genoemd - naar de Elzas trekken om zich bij de Gottesfreunde aan te sluiten. Bij Liestal verscheen hem echter een goddelijk gezicht, dat hem waarschuwde niet verder te gaan. Hij keerde terug en sloot zich op in een bergravijn, op een kwartier gaans van zijn geboorteplek. Hier in Ranft gebeurde het wonderlijke van zijn leven. Hij woonde in een kleine hut, waarin hij nauwelijks kon staan, zonder bed, zonder stoel en tafel. Op de Zondagen ging hij naar Sachseln en woonde er de H. Mis bij. Van Ranft uit maakte hij jaarlijks drie pelgrimstochten. Hij leefde er twintig jaar met bijna volkomen derving van voedsel - een feit dat historisch uitdrukkelijk vaststaat. Hier in deze hut, in dit onherbergzame oord verbleef hij de lange, koude winters, in bijna voortdurend gebed verzonken. Hier steeg zijn ziel tot in het hoogste mystieke licht.

De faam van den wonderen man verbreidde zich snel. Men kwam hem bezoeken, en door goddelijke wijsheid verlicht, wist hij te troosten, te helpen en te bemoedigen. Ook nieuwsgierigen kwamen op hem af. Toen een geestelijke hem vroeg wat het verdienstelijkste was in Gods Heilige Kerk, antwoordde hij eenvoudig: ‘De gehoorzaamheid’. ‘Nu, eet dan van dit brood’. De zwerver onderwierp zich aanstonds, doch

[p. *3]

Nicolaus von Flüe

[p. 241]

het luttele, dat hij tot zich nam, bekwam hem zeer slecht. Een ander vroeg hem: ‘Vreest ge niet dat ge dwaalt?’ Nicolaus antwoordde: ‘Als ik geloof en deemoed bezit, kan ik niet falen’. Een ander gezegde van hem luidt: ‘Als ge God wilt dienen, moet ge u bekommeren om niets’. En aangrijpend is het gebed, dat van hem is overgeleverd: ‘O Heer, neem van mij weg, wat mij afscheidt van U. O Heer, geef mij wat mij doet wenden naar U. O Heer, neem mij weg van mijzelf, en schenk mij U tot bezit!’

Ook in tijdelijke dingen werd Nicolaus om raad en bijstand verzocht. In het politieke leven van zijn dagen greep de zwerver beslissend in. De Zwitserse kantons stonden in de moeilijkste periode van hun geschiedenis. Onderlinge verdeeldheid, naijver, twist en vijandschap. De Landdag van Stans dreigde een mislukking te worden. In de uiterste verwarring namen de afgevaardigden hun toevlucht tot Nicolaus. Zijn raad zegevierde! Hij stelde voor dat de steden van hun rechten zouden afzien en de kantons zich tot een Bondgenootschap hechter aaneen zouden sluiten. Zo geschiedde. Op de 22e December 1481 luidden de klokken het geboorteuur van de nieuwe Zwitserse Staat, die tien landen en hoofdsteden omvatte.

Zo is Nicolaus von Flüe een wonderlijke figuur in de geschiedenis der Heiligen. Geestelijke Existentialist, die het primaat van het goddelijke ten volle erkende en doorleefde. Nationale Heilige, die het volk in geestdriftige saamhorigheid verbond. Zullen de Zwitsers ook na zijn Heiligverklaring hem als Nationalen Held blijven erkennen en vereren? Laten wij het hopen, opdat in dezen Christelijken Heilige de godsdienstige verdeeldheid van een Christelijk Volk zich in Eenheid hervinde.