Roeping. Jaargang 24

[p. 191]

Boekbespreking

Jacques Schreurs: Odyssee van het kind Margreet - Het Spectrum, Utrecht-Brussel.

Dit gedicht heeft meer dan de schijn tegen zich. Het zal het overgrote deel der lezers teleurstellen, vooral wellicht dat deel, dat met bewondering of belangstelling ieder nieuw gedicht van P. Schreurs tegemoet treedt. Bij sommigen - wellicht degenen, die van P. Schreurs teveel verwachten of verwacht hebben - zou het een zekere wrevel kunnen verwekken vanwege de zeer vele vragen en vaagheden, die overigens in zeer poëtische bewoording gesteld, in de loop van het toch al losverbonden verhaal, steeds hoger vraagtoon aannemen, zonder dat het verlossend antwoord komt.

De vaak en terecht uitgesproken waardering voor het werk van P. Schreurs wettigt de verwachting, dat een woord van ernstige kritiek op dit gedicht, niet als onwelwillendheid verstaan wordt.

Op goed en gegrond vertrouwen laat de lezer zich leiden ‘als door een macht van zwarte takken’, waarin ‘bij 't gram gebas der brakken’, de ‘zin wordt ontsluierd van een lied’.

Het begint met een jachtverhaal ‘naar verten van geluk en droom’. De sfeer wordt allengs sprookjesachtig en de lezer zet algauw zijn concretiserend verstand opzij. Hij volgt Margriet, die op de jacht meegenomen door haar vader, vergeten en verdwaald, de koopman ontmoet, door het labyrinth en hij voelt zich bekropen door een naïeve bewondering voor de sprookjesachtige glans van poëtische woorden. De fantasie speelt met tastbare dingen 'n steen, 'n braam, de maan, 'n fluit. De droombeelden vergaan in 'n vluchtigheid van 'n kinderlijke taal, die in meer gevoelige dan gespannen woorden fladdert van de ene tere werkelijkheid naar de andere.

Op de vraag van de dichter:

‘Is heel dit leven dan één droom?’

geeft de lezer antwoord met de wedervraag naar verband en zin, en hij ervaart, dat door 't aanhoren van diepe wijsheden midden in bijkans lugubere situaties, zijn critisch verstand begint te ontwaken. Ten halve nog. In 'n nachtmerrie ziet hij, rijdend in 'n koets door de lucht in vogelvlucht Maastricht als een bok met horens, en hij ondergaat met de feilloos, maar tevens naar het schijnt, redeloos rijmende woorden de suggesties van heimwee en jeugdherinneringen, waarop de dichter schijnt te doelen.

Margriet raakt op een schip en bizar wordt deze nieuwe episode van

‘De kaper, de zeemeeuw en de hond’.

Het naar verband en zin vragend verstand laat zich opnieuw verzoenen door het prille, maar mistig verhaal van een aardse liefde in ‘De Duif en de korenaar’.

Duister tot het volslagen onbegrijpelijke wordt het in ‘Iedereen, de Melaatsche’ met de onverklaarbare reminiscenties aan Elckerlyc en Odysseus; in ‘De Sluier’ aan Beatrijs en Mariken van Nieuweghen. De lezer begint naar het einde te verlangen, als hij Abraham en Christus ontmoet en ‘in droomen en gedachten zich vaster steeds aan Moenen klemt’.

Hij proeft tenslotte nog de bitterheid van de Verloren Zoon en de Eeuwige Jood. Hij is gast op de bruiloft van Cana en voordat hij van 't wijnwonder is bekomen, herkent hij in ‘Veronica’ Margreet, die hij allang vergeten had, en die terugkeert in Limburg, dat zij aan Christus' voeten legt.

Dit alles stelt aan het historisch bilocatievermogen van de lezer dergelijke zware eisen dat hij graag afstand doet van iedere critische zin ten

[p. 192]

gunste van het poëtisch genot, maar dit blijkt op zijn beurt eveneens zodanig te falen, dat er slechts overblijft te denken aan ‘poésie pure’ en zelfs aan ‘dichterlijke taal’. En dat bij Schreurs!

Dit gedicht heeft méér dan de schijn tegen zich. Zéker, wanneer de lezer geduldig wacht op de inlossing van de belofte aan het begin dat ‘de zin zal ontsluierd worden van een lied’. Schreurs laat dit lied in 't vage. Kent men het - en dat is slechts bij toeval mogelijk - dan nóg is het gedicht verward, duister, en te sneller verstijfd tot ‘dichterlijke taal’.

Door toeval kwam ik er achter, dat P. Schreurs met het lied bedoelt, een lied dat hij door zijn moeder heeft horen zingen. Klaarblijkelijk is het dat van ‘Margrietje van Limborg’. Daarvan is één gedrukte tekst van 1776 bekend.

Het verhaal gaat terug op een Middeleeuwse roman. De eerste helft komt overeen met het gedicht van Schreurs; de tweede helft verloopt bij Schreurs in 'n bizarre opeenhoping van dichterlijke vaagheden. Op de van hem bekende poëtische wijze, maar dan minder aanvaardbaar dan het geval was met de vroegere, vaak en terecht gewaardeerde, gedichten van P. Schreurs.

P. Schreurs lijkt mij hiermee op een gevaarlijke weg.

F. Sch.

Wierookgraan: Gebedenboek in verzen, samengesteld door H. Kuitenbrouwer en Gabriël Smit, met een inleiding van Rector W. van den Hengel: Uitgeverij het Spectrum, Utrecht.

Wierookgraan, zoals Guido Gezelle de korrels noemt, waaruit de wierook, het van oudsher bekende zinnebeeld van het gebed, zal opstijgen.

Het is de voortreffelijk gekozen titel van deze voortreffelijk gekozen gedichten, tezamengebracht, niet tot verschaffing van kunstgenot, maar tot hulp bij gebed. En alle gelegenheden voor dit gebed zijn voorzien: het wisselend tijdseigen van het kerkelijk jaar, de christelijke dag met zijn verschillende devote oefeningen, de feesten der voornaamste heiligen, het ontvangen der heilige Sacramenten. Zo'n keurig verzorgd en weloverwogen gebedenboek is dan ook een kostbaar bezit.

Maar het is tevens een vinding, die om haar oorspronkelijkheid bij vele een onwennig gevoel zal opwekken, zodat zij in de praktijk deze verzameling wel als bloemlezing, niet als gebedenboek zouden willen gebruiken. Zij moeten dan eens aandachtig de inleiding lezen van den bekenden en deskundigen zielzorger Rector van den Hengel en het nawoord van de samenstellers: en zij zullen al spoedig tot het inzicht komen, hoe volkomen verantwoord de bedoeling van deze uitgave is, en hoe zeer dit ongewone kerkboek hun vroomheidsleven verinnigen kan.

M.M.

Dr. P.A. van Leeuwen O.F.M.: Het Kerkbegrip in de theologie van Abraham Kuyper, T. Wever, Franeker, 1946 (296 blz.)

De belangstelling welke onder de katholieken van Nederland bestaat voor de protestantse theologie heeft ons de laatste jaren al verschillende zeer belangrijke studies bezorgd. Het boek van Dr. van Leeuwen neemt daaronder een zeer bijzondere plaats in door zijn gedegenheid, door zijn rustige toon, door zijn heldere uiteenzetting. Op de titel van het werk afgaande zou men een detail-studie verwachten die zich al te zeer tot specialisten richt. Niets is minder waar. De veelzijdigheid van Kuyper's talent, de centrale plaats die het kerkbegrip temidden der andere geloofsstukken inneemt gaven de schrijver de gelegenheid om een algemeene en toch diepgaande kijk te werpen op het Nederlands Protestantisme der vorige eeuw. Dit boek zal men niet alleen met alle aandacht lezen, men zal het herhaaldelijk raadplegen. Wij hebben slechts één wens: dat het volgende werk van dezen schrijver gewijd zal zijn aan het Kerkbegrip der Katholieke theologen der laatste eeuw. Wij zijn dan verzekerd dat het iets goeds zal worden.

D.P.A.