Roeping. Jaargang 23

[p. 372]

Victor de Jonge
Een bootje vaart en keert niet weer

Wit bloeiden de kastanjes op ‘De Burgakker’. In alle tuinen glansde het nieuwe groen en onder de linden hing een geur van honing. Het witte buitengoed met het ranke siertorentje in het midden leek op het stralend gezicht van een mens, die uit een droom ontwaakt. Heel ver in de lanen naar de dalvijver zongen de merels.

Hilarius en ik hadden een nacht onrustig onder de dekens gewoeld. Iedere avond vertelden wij elkaar van de komst der schone dingen en hoe wij de vuurvlinders en pijlstaarten zouden vangen. Wij praatten zo lang, tot wij in slaap vielen, doch onze lippen bleven de woorden uitspreken, die wij in de droom tot elkander zeiden.

De hemel bleef blauw weken achtereen en in de avond groeide hij vol sterren van het Oosten naar het Westen. Niemand zeide meer: nu komt de zomer, want iedereen wist, dat hij er al was.

Wij dwaalden de hele dag door de tuinen, Hilarius en ik, en wij voelden wel, welk wild avontuur wij tegemoet gingen. Wij streelden de grillige takken der wegelia's en wij probeerden door het rode bruin der hazelaars de hemel te vinden. Wij dartelden over de walletjes van het holle pad, dat aan de boomgaard grensde en wij zaten soms naast elkaar op een graspol naar adem te snakken. Tante Roulanda bromde wel eens over onze vuile blousjes, vooral wanneer ik daarbij nog een scheurtje in mijn mouw had van een dor geworden tak, die scherp uitstak tussen het glanzende groen. Maar zij zou ons daarvoor niet straffen, want zij begreep, dat jongens als veulens zijn, die dansen in de wijde kom van een weide.

Hilarius was mijn neef en hij kwam een maand eerder dan ik op ‘De Burgakker’. Het leven binnen de ruime perken van het landgoed had de herinnering aan al wat vroeger gebeurde in ons uitgewist. Wij spraken daar niet over omdat wij daar geen behoefte aan hadden.

[p. 373]

Nadat de laatste wolken-slepen der voorzomer-regens waren weggetrokken, bleven wij eerst bij den gaardenier en zijn knechten in de voortuin en zochten naar openbarstende knoppen in de streng gelijnde perken. De gazons werden geschoren, een strelend groen, licht om op te staren. Wij harkten de ruwe uitwas der afgestoken kanten op grote hopen en schepten die op een kruiwagen. De knechten lachten met schuingehouden hoofden als zij ons bezig zagen in onze witte kieltjes, die zo grappig uitbolden op de rug.

Wij hielden het niet lang vol en eerlijk gezegd had die voortuin ook niet erg veel aantrekkingskracht voor ons. De lange oprijlaan met aan het einde het hoge sombere hek herinnerde er ons te veel aan, dat wij door tante Roulanda waren gevangen gezet in een kooi, ook al was die dan fraai en groot genoeg om in te spelen.

Nog diezelfde middag, nadat wij waren getracteerd op heerlijke koek, omdat Christina de meid jarig was, trokken wij langs de nieuwe lariksen en berkjes naar de vijvertuin, die tegen het bos aanlag.

Vlak onder een kleine boom met zilverig blad bleef Hilarius stilstaan en ik hoorde, dat hij zuchtte. Ik keek maar wat om mij heen alsof ik niet bemerkte, dat hij zo zwaarmoedig was om de voortuin met het hoge hek. Mijn neefje hield soms heel wijze bespiegelingen over dit hek, waarvan hij niet begreep waarom het er was. Ik pleegde hem te antwoorden, dat aan de achterzijde van het landgoed geen hekken waren en dat wij hier konden dwalen zover als wij wilden. Maar hij verzekerde mij, dat achter het bos een hoge afrastering was met stekels en gevaarlijke pieken en ook langs de kwekerijen en poelen en plassen, waar Adelbertus zijn kruiden zocht.

Ik begreep, dat het voor Hilarius niet goed was nu aan deze dingen te denken. Daarom stelde ik hem voor om naar de beek te gaan kijken bij de visplaats. Misschien konden wij daar al prettig op het planken plateautje zitten, wanneer het water niet te hoog was.

Ja, zei hij, laten we eerst maar naar de beek gaan. Hij begon hard te lopen, dwars over het heuveltje waar in Augus-

[p. 374]

tus de gentiaan bloeit, en langs het glibberige pad bij de vijver zocht hij een nauwe doorgang tussen de braamstruiken. Ik holde mee en ik had moeite hem bij te houden.

Bij het water stonden we eerst allebei naar het kleine weggetje te kijken, dat aan de visplaats uitkwam en waar wij nu vergeefs naar het vloertje zochten. Wij liepen door het zwepende oevergras en vonden in een dolle kring van waterscheerlingen en kalmoes een hoopje planken en stutten. Wij dachten hetzelfde. Jammer, zei ik, nu kunnen we niet meer boven de beek komen.

Hilarius schudde het hoofd en ging naar de plaats waar de palen nog in het water stonden. Juist vlogen er twee koolwitjes over en een ervan ging op een lisblad zitten vlak bij de verste paal.

Ja, dat is spijtig, bromde hij. Maar misschien kunnen wij proberen alles weer opnieuw te maken zoals het geweest is.

Ik keek hem nadenkend aan. Neen, antwoordde ik, dat moeten we niet doen. Laten we er iets heel nieuws van bouwen, een vlonder of een dam, die het water tegenhoudt. Weet je wat er dan gebeurt?

Hij keek mij bijna wanhopig aan.

Zeker weet ik dat! riep hij. Een overstroming krijg je daarvan en dan zul je tante Roulanda eens horen!

Wij gingen op het witte oeverzand zitten, dat al warm was van de zon, die vlak achter onze rug stond. Het water gleed onhoorbaar maar toch klagend en met de weemoed van een zee voorbij. Lazen wij niet dikwijls in de boeken, die Adelbertus ons gaf, van die wijde geheimzinnige zee, die je zulk een heimwee kon doen krijgen naar iets waarvan je de naam niet wist? Het eeuwig glijdende, het eeuwig schommelende, verder vloeiende water, dat lacht en schreit lijk een mens, die lacht om een vreugde, doch schreit omdat zij zo snel voorbij gaat. Wij sloegen de armen om elkanders schouder en staarden voor ons uit in het donkere raadselachtige schuiven van de stroom, zwart en ondoorgrondelijk tussen twee oevers, de aarde die wijkt om hem door te laten. Zo zaten wij stil neveneen, wij hadden geen zin meer op te staan en met elkander te stoeien of hard langs de paden te rennen en ons achter de

[p. 375]

heggen te verbergen. Want wij voelden ons opgenomen en wegglijden naar een verre wereld, die wij nimmer zagen en waar de hemel misschien zilver was in plaats van blauw. Het water lag stil en wij deinden verder met de oevers en gans het landschap om ons heen.

Het hoge zwenken van een vlucht duiven bracht ons tot de werkelijkheid terug. Maar ik zag een vreemde gloed in Hilarius' ogen. Lucas, zei hij, luister!

Wij moeten van de planken een boot maken, dan kunnen wij op het water komen waar wij willen.

Ik ging recht staan van verrassing. Eerst trok ik een ernstig gezicht. Toen deed ik of ik een bedenking wilde maken juist zoals de grote mensen, maar ten laatste lachte ik zo opgetogen over Hilarius' vinding, dat het moet geklonken hebben tot tante Roulanda's kamer, waar in de namiddag de ramen openstonden. Wij pakten elkaar bij de handen en deden een rondedans. De vlakke zandbodem werd wild vertrapt onder onze wielende voeten. Er vloog een vogel op uit een nabije oeverboom. Ik liet mij languit neervallen en duikelde kopje over alsof ik een circusclown was.

Wij wisten, dat wij in het grootste geheim aan onze boot moesten bouwen en dat wij niemand in vertrouwen mochten nemen omdat tante Roulanda het dan zou horen en ons van schrik een lange tijd op onze kamer zou opsluiten.

Vanaf die middag liepen wij beiden steeds met glinsterende ogen en een roekeloos hart naar de visplaats, waar wij onze wordende boot in de struiken verborgen hadden. Gereedschappen en spijkers vonden wij in de werkplaats van Adelbertus, die ons steeds alles gaf wat wij hem vroegen.

De nachten werden wild-doorleefde droom-avonturen en wij woelden in ons bed lijk jeugdige dieren, die de geur der prairie ruiken en de oneindigheid van een tropische nachthemel. Soms vond ik, wakker geschrokken door de vaart van mijn eigen dromen, Hilarius zwetend alsof hij met een zware arbeid bezig was, naast mij liggen. Dan zuchtte ik doch liet hem doorslapen omdat ik wist, dat hij nu aan ons bootje werkte en er misschien een schone naam voor bedacht.

Ik hoorde het penduletje van tante's werkkamer twee uur

[p. 376]

slaan en tegelijkertijd kwam door het raam de geur van kamperfoelie naar binnen. De avond daarvoor waren we in de kruidentuin geweest. Langs het paadje hadden we op onze hurken bij een nachtorchis gezeten waarop een avondrood trilde met zijn cyclame vleugels. De nacht ademde reeds over de violen-bedden. Wij liepen onder de rozen-bogen door en zochten bij de meidoornheg de scherpe geur der pepermuntplanten. Wij plukten daar dikwijls de blaadjes van om ze mee naar bed te nemen en door de prikkelgeur ervan in te slapen. Hier teelde Adelbertus zijn artsenijplanten, lavendel en thijm en salie en melisse langs het muurtje waarop dikke moskussens groeiden. Ik deed mijn ogen weer dicht en begon alle bloemen uit de tuinen van het landgoed naar ons bootje te dragen, zodat het een dobberende tuil werd waarboven de vlinders dansten.

De andere morgen heel vroeg voelde ik een hand, die mijn arm stevig vastgreep en ik hoorde mijn naam noemen. Hilarius zat rechtop in bed met verwarde haren alsof hij de hele nacht in een storm gelopen had.

Lucas, zei hij, laten we gauw naar de beek gaan, want ik moet je een geheim vertellen.

Ik liep op mijn blote voeten naar het open raam en zag onze duiven al boven de vijver van een eerste vlucht naar het hok komen. De merels riepen uit alle tuinen en de hemel ontlook als een heerlijke bloem.

Heb je een naam voor ons bootje bedacht? vroeg ik. Maar hij gaf geen antwoord en kleedde zich haastig aan.

Wij waren gewend iedere morgen voor het ontbijt een wandeling te maken door het rosarium en de allee langs de stallen. Tante liet ons roepen als zij gereed was en dan ontmoetten wij haar in de eetkamer. Ik was natuurlijk erg nieuwsgierig naar wat mijn neefje van plan was, maar van de andere kant had ik een vaag en somber vermoeden van de reden van deze ongewone gehaastheid reeds zo vroeg in de morgen. Wij hadden ons bootje al een keer geprobeerd en om beurten waren wij er van de visplaats tot de grote bocht mee gevaren. Hadden wij misschien juist op hetzelfde ogenblik aan de mogelijkheid gedacht, dat wij met ons schuitje konden weg-

[p. *3]

Penteekening
Ko Sarneel

[p. 377]

varen waarheen wij maar wilden? Waarom keek Hilarius er de laatste dagen anders met zoveel liefde naar, wanneer hij sprak over het hek en over de wereld, die daar achter lag?

Ja, zei hij, je hebt het goed geraden, ik wil er mee de wereld in varen, waar de bergen zijn en de zeeën waarover wij in Adelbertus' boeken lazen, en de mensen die torens bouwen zo hoog als een leeuweriksvlucht!

Ik stond te rillen van opwinding. Ik had dit verwacht, doch nu ik het uit zijn mond hoorde, zijn jonge mond, die het als een merel in mijn oren zong, nu was dit voor mij een geheel nieuwe en glanzende werkelijkheid.

Hilarius, stotterde ik, zou je dat durven?

Hij knikte heftig en mij als een echte vriend aankijkend, voegde hij er aan toe: Maar ik laat jou niet alleen. Ik kom weer terug voor jou en voor Adelbertus en om tante Roulanda geen verdriet aan te doen!

Daar stond ik sprakeloos over Hilarius' moed en de onmeetbare goedheid van zijn hart.

Dus je komt terug? jubelde ik, om mij alles te vertellen van de paleizen en de feesten en de nieuwe vrienden uit alle landen waar je door zult varen? Dat is goed, Hilarius, doe het! Doe het aanstonds! Als het middag is, ben je al ver weg met de zon en het water en je bootje!

Hij legde zijn beide handen in de mijne en nam afscheid. Het bootje schommelde beverig toen hij instapte. De beek weerspiegelde in klare lijn de witte wanden en de ranke Steven, die danste vol ongeduld. Dan schoot het weg achter de overhangende walkant, gretig het nieuwe land tegemoet. Ik sprong mee door het laag gewas zonder te kijken waar ik liep steeds maar trachtend het scheepje te volgen, dat mijn vriendje droeg naar het land van Albertus' boeken. Maar ik zag niets meer. Ik bleef alleen met mijn eenzaam hart en vond niemand om tegen te spreken.

Nog datzelfde uur stond ik met gebogen hoofd tegenover tante Roulanda, die mij bezwoer te zeggen, waar Hilarius was. Maar ik zweeg, omdat ik ons geheim niet wilde verraden. Misschien zou mijn tante de knechten uitsturen om hem op te vangen aan een bocht van de stroom, omdat hun paar-

[p. 378]

den sneller vooruit kwamen dan Hilarius' bootje. Er heerste ontsteltenis op ‘De Burgakker’ en in alle tuinen werd naar mijn neefje gezocht, de gaardenier en zijn knechts dregden in de vijvers en speurden langs de beek en de sloten. Ik bleef koppig zwijgen en sliep die nacht alleen in het grote bed waar de plaats van Hilarius leeg bleef.

Twee dagen gingen voorbij, drie, vier dagen, een hele week. Ik begon naar zijn terugkomst te verlangen. Ik herinnerde mij zijn woorden, maar de onrust groeide in mijn hart lijk een woekerplant, die door een perk groeit en al het liefelijke verstikt. De zon steeg iedere dag, de zomer was op zijn hoogtepunt. Ik bleef alleen.

Toen schreide ik een ganse nacht en riep mijn klacht aan de dove muren van de grote slaapkamer. Ik wist zeker, dat Hilarius nooit zou weerkeren omdat de wereld te groot voor hem was en te ver.

Een morgen, dat de regen op het kiezel druilde, hoorde ik onder mijn raam de snelle stem van Adelbertus, die hijgde: Zijn lijk is gevonden! Ze dachten, dat het een waterlelie was.