Roeping. Jaargang 23

[p. 307]

Luc van Hoek
De heilige aan de poort
(Het Leven van den H. Koenraad van Parzham)
Fragment

Michaël Bärenwinckel, de schrale kleine kleermaker van St. Wolfgang, staat aldaar bekend als een heilig manneke. en hij is het ongetwijfeld. Een jaar jonger is hij dan Johan Birndorfer. Johan kent hem zeer goed, en met het toenemen der jaren bemerkt hij hoe Michaël dezelfde dingen nastreeft als hijzelf. Deze kleine, bijna gebrekkige man is sterk genoeg om alle weken een of tweemaal den weg naar Passau af te leggen, en dat is zes uren heen en zes uren terug. Hij is de bode op Passau voor een karig loon. Ja, om dit loon is het niet dat hij de grote lasten draagt van een dergelijke wandeling in alle weren, bij storm en ontij en in de felste hitte. Het is de oprechte dienstvaardigheid, de Christelijke liefde die hem ertoe aanzet. En ook nog dit maakt zijn reizen lichter, dat hij onderwege Maria Hilfberg passeert. Daar neemt hij zijn rust; daar vereert hij gaarne de voor ons allen allerbereidvaardigste, de Ancilla Domini.

Het is wellicht bij een ontmoeting op deze plaats dat Johan Birndorfer en Michaël Bärenwinckel elkander nader zijn gekomen.

Ontmoetingen hebben er talloos vele plaats tussen mensen, in oneindige variaties. Vele ontmoetingen zijn aan niet meer gelijk dan aan het lispelen van twee bomen door een toevallig windeken gelijkelijk beroerd. Het windeken valt stil, en de bomen zijn in geen enkel opzicht veranderd geworden. Andere ontmoetingen gelijken het samenvloeien van twee stromen, zij vormen voort een derden stroom en verliezen geheel zichzelven. Sommige ontmoetingen gelijken op die tussen het water en het vuur, er is een hevig gesis, de vlam buigt, maar het water is verdampt en trotser springt de vlam weer recht; of het vuur vergaat in het water; of vuur en water vergaan beiden.

Maar er zijn ook ontmoetingen tussen mensen als tussen de beek en de rots: de beek verandert heuren loop en de rots

[p. 308]

wordt gepolijst. Ook zijn er sommige gewassen van verscheiden blad en tak, die, elkaar ontmoetend, zich ineen strengelen, tezamen opgroeien, en een bizonder fraai uitzicht vertonen omdat zij, eigen blad en kleur behoudend, nieuwe vormen scheppen.

Als heiligen malkaar ontmoeten, dan is het, als valt er zoet manelicht op een rijk gedreven zilveren schaal, de verhevenheden glanzen edeler boven de fluwelen schaduwing der diepsels; of, alsof het zonnegeweld een gouden kroon doet glanzen en schitteren; of de perelmoeren schijn van een laat licht de veelkleurigheid van een kerkraam tot rijker en dieper eenheid bindt...

En zo was wel de ontmoeting tussen Johan en Michaël. Beiden zijn eenzamen al leven zij temidden van velen. De anderen begrijpen weinig of niets van hunne eenzaamheid. De eenzaamheid van Michaël wordt door de meesten zelfs niet gezien. Die van Johan wordt door allen bemerkt, omdat zijn werkzaamheden toelaten dat hij ze waarlijk zoekt. Zij beiden, zij begrijpen elkander zeer goed, en hun langere ontmoetingen, hoe langdurige gesprekken zij ook meebrengen, ontnemen hun het zwijgen niet en niet de stilte der eenzaamheid die zij verkozen hebben, want deze gesprekken leiden naar het doel, waartoe ook de verkozen eenzaamheid hun de duidelijke en feilloze weg is. Beurtelings zijn zij voor elkander het licht en het zilveren juweel dat zich beschijnen laat.

Op den dag dat Johan bemerkte dat hun verhouding geleidelijk aan tot deze verheven vriendschap gegroeid was, was hij zeer verheugd. Want, ofschoon hij een biechtvader had voor wie hij zorgvuldig en vaak het verhaal deed over het licht en het donker dat hij in zijn ziel bespeurde, werd hoe langer hoe sterker bij hem de neiging zijn gedachten en gevoelens te controleren, omdat hij niet zeker was van zichzelf in de betrachtingen aangaande zijnen levensstaat. Geheel tevreden was hij nimmer, dit bekende hij Michaël, de rust des harten vond hij niet geheel. Hij was nu negentien jaar oud, en wat wist hij over het kiezen van een levensstaat. Boer blijven en een gezin stichten? Zijn trachten, zijn hunkeren naar de eenzaamheid met God, kon hij hiermede niet in overeen-

[p. 309]

stemming brengen. Zijn en blijven wat hij nu was? Hij verrichtte in den dag nuttigen arbeid en het was niet moeilijk om dit werk aan het gebed te paren, veel tijd restte nog waarover hij vrijelijk kon beschikken, die hij besteden kon gelijk zijn vrome verlangens het wilden. Was hij niet vrij ter beevaart te gaan waar en wanneer hij het wilde. De zoete vertroosting van het nachtelijk gebed werd hem zo vaak geschonken als hij wakende wilde blijven. Spotternijen van knechten en meiden op de boerderij en van wat kwajongens op het dorp te verdragen, was iets dat in het geheel niet mocht meetellen. De kleine bode op Passau evenwel, heeft, ondanks al zijn kinderlijke vroomheid, nooit den minsten spot ontmoet. Dit kan toch waarlijk niet zijn omdat Michaël zijn godsvrucht minder zou veruitwendigen, want men ziet hem immer met den paternoster in de hand, of als de keten van een konings- of keizers-orde om den hals. Maar voorzichtig, Johan, dit behoeft geen aanwijzing te zijn hiertoe, dat voor Michaël deze levensstaat en -wandel van jonkman in de wereld de juiste zou zijn, terwijl de treiterijen die Johan te beurt vallen hem daarom nog niet een anderen weg als den juisten aanduiden. Neen neen, den spot verdroeg hij gaarne om ons Heer, dit was de zaak niet. Maar er was en bleef een ontevredenheid met zichzelf, een ongedurigheid, een drang naar anders, naar beter, naar volmaakter; en was wellicht het betere, het volmaakte voor Bärenwinckel in den jonkmansstaat te bereiken, voor Johan bleek dit onmogelijk. En hoe meer hij bad en verstervingen deed en aalmoezen uitreikte in allen ootmoed, hoe vuriger hij werd in de liefde tot zijnen Schepper, hoe sterker hij streefde naar het volkomen Christen-leven, des te onvolkomener kwam hij zich voor te leven in dezen staat; en hij kreeg van lieverlede de vaste overtuiging dat hij geroepen was tot het priesterschap, dat alleen dààr God met hem tevreden kon zijn, en hij niet eerder met zichzelf.

Daar zijn biechtvader zich hiertegen niet verzette, begon hij te onderzoeken op welke wijze hij aan zijn roeping gehoor zou kunnen geven. Hierbij was de kleermaker een onschatbare hulp; daar deze geregeld naar Passau ging, was hij van veel meer dingen op de hoogte dan Johan.

[p. 310]

Wilde God hem nu tonen dat zijn mening omtrent zijn roeping een verkeerde was, of legde Hij zware moeilijkheden - ontgoochelingen, onbegrip bij klooster- en seminarie-oversten, vragen en verlangens der broers en zusters die hem op de boerderij wilden houden - op den weg om hem te louteren, zijn krachten te beproeven, of hij niet te geredelijk omwille der moeilijkheden zijn plannen zou laten varen? Te Metz hadden de monniken der aloude Benedictijnerorde een gymnasium gesticht. Ofschoon Johan reeds negentien jaar was, een leeftijd waarop de meesten hun gymnasiale studies reeds beeindigd hadden, wilde hij tenslotte probeeren om aldaar zijn Latijn te leren. En hoe lang is het al geleden dat hij iets met studie te maken had gehad, en wat was dat dan nog voor een studie. Hij glimlachte bij deze overweging, wetende dat hij van de echte degelijke studie die voor het priesterschap nodig is, geen begrip heeft. Als schoolknaap had hij waarlijk zijn best gedaan, op de volksschool, tot aan den dood zijner ouders toe, en het was hem geenszins slecht gelukt datgene in zich op te nemen wat hem te leren werd voorgehouden. Tegen de grote zwarigheden die op een zo laten leeftijd aangevangen studie, met zo'n geringe voorbereiding, ongetwijfeld meebracht, zag hij niet op, ofschoon hij ze heel goed zag en ze niet verkleinde in zijn fellen drang om priester te worden. Want als het op den weg naar Onzen-Lieven-Heer toe, lag, dat hij priester mocht zijn dan zou hij niet voor het allerzwaarste terugschrikken, zou hij elk kleinste deeltje van den tijd benutten om de benodigde wetenschap te verwerven. Van den vroegen morgen tot den laten avond wilde hij werken, ja zelfs vele nachten kon hij aan de studie besteden, uit ervaring immers wist hij dat een paar nachten in de week zonder slapen doorgebracht, hem niet schaadden.... Hoe zou hij, als priester, dichter staan bij Ons Heer, wàt als priester meer kunnen schenken aan zijn dierbaar volk....

Maar hij moest zich, wist Michaël, te Metten niet aanmelden zonder getuigschrift van de school die hij doorlopen had. Michaël Bärenwinckel wist tevens den weg om dit te bekomen. Zo was Johan na weinige dagen in het bezit van een getuigschrift, uitgereikt door den koninklijken plaatselijken

[p. 311]

schoolopziener van Weng, pastoor Pramersberger, waarin stond dat Johan Brindorfer in alle vakken prijzenswaardige resultaten had bereikt. Welgemoed toog hij met dit document op weg naar Metten.

De Zeer Eerwaarde pater Rector stond hem vriendelijk te woord. Al lezende het getuigschrift knikte hij zeer welwillend, maar dit knikken ging geleidelijk over in een wat twijfelachtig heen en weer bewegen van het grijze eerbiedwaardige hoofd. Pater rector vond het getuigschrift heel goed, en als de jonge man op elf-, twaalf- desnoods dertienjarigen leeftijd zich met dit getuigschrift was komen melden, dan zou pater rector, natuurlijk in overleg met de andere professoren, hem zonder toelatingsexamen geplaatst durven hebben in de kleine figuur. Maar nu ge zowat twintig zijt mijnheer Birndorfer, meen ik toch dat ik u moet afraden, uw pogingen in deze richting voort te zetten. Ge zijt de studie al zo lang ontwend.

Johan moest dit toegeven, hetzelfde had hij zichzelf al voorgehouden. Johan trachtte niet den rector voor te spiegelen wat hij zichzelf had voorgespiegeld: een noeste vlijt, een dag-en-nacht werken. Hij wilde aan de ervaring van den zeergeleerden Benediktijn zijn eigen inzichten niet meten.... Deze sprak bovendien verder over het ongewenste van een zo buitengewoon groot verschil in leeftijd onder studiegenoten. De priester had ook troostwoorden voor Johan. Hij sprak over het dienen van God op een andere wijze, over de wegen Gods die wonderbaarlijk zijn en vol raadsels, en Johan nam deze woorden in zich op en was inderdaad getroost. Tegen Michaël zei hij bij zijn thuiskomst lachend dat hij zich helemaal niet voelde als een droeve uitgestotene. Onze Lieve Heer laat mij niet in den steek, Hij heeft zeker ergens een plaatsje voor mij opengehouden.