Roeping. Jaargang 23

[p. 188]

Boekbespreking

P. Constantinus O.F.M. Cap., Onder Gods ogen, J.J. Romen & Zonen, Roermond-Maaseik 1945, 278 blz., ing. f 3,75; geb. f 4,50.

Het karakter van onze moderne samenleving, haar hels tempo, haar vervlakkende invloed, haar tekort aan spiritualiteit door haar teveel aan stoffelijkheid betekent een ernstig gevaar voor het godsdienstig leven van iedereen en het meest wellicht voor dat van de rijpere jeugd. Ook zij zal er daarom goed aan doen, terwille van de allerhoogste belangen, de lagere interessen zo nu en dan het zwijgen op te leggen en de zo vrijgekomen ogenblikken te besteden aan inkeer, bezinning, meditatie. Pater Constantinus, die dit, dank zij zijn meer dan dertig jaar lange omgang met jonge mensen, beter begrepen zal hebben dan wie ook, heeft zich niet tevreden gesteld met een betoog over de noodzakelijkheid van ‘stille ogenblikken’; hij heeft stof geleverd voor bezinning, voor meditatie, en is zo tegemoet gekomen aan die jongeren, die naar iets dergelijks verlangen. ‘Geestelijke lezingen voor de rijpende jeugd’ is de ondertitel van dit werkje, dat 57 meditaties bevat, die door jonge mensen van ongeveer 13 tot 19 jaar met veel vrucht gelezen en overwogen kunnen worden. En allen, die met de godsdienstig-zedelijke vorming van de jeugd van deze jaren belast zijn, zullen dit werkje zeker gaarne gebruiken voor toespraken, onderrichtingen e.d., want zij vinden hier wijze lessen vol zuivere inzichten en rake opmerkingen, geïllustreerd met goed gekozen gedichten en verhalen.

Dit boekje is werkelijk een uitstekende vertegenwoordiger van een bepaald soort godsdienstige vormingslectuur; het steekt boven het gemiddelde uit, maar weet de fouten van dit soort jammer genoeg niet immer te vermijden. Om het, terwille van de duidelijkheid, eens wat sterk te zeggen: Vermoedelijk zou een jongen van 19 à 20 jaar, met een uitsluitend

[p. 189]

humanistische levensopvatting, én de geest én, voor een zeer groot deel, ook de inhoud van menig stuk vormingslectuur voor de katholieke jeugd, rustig aanvaarden. Als dit vermoeden juist is, dan volgt daaruit dat dergelijke godsdienstige lectuur de rijkdom van het katholieke levensideaal niet voldoende weerspiegelt en dat de katholieke jeugd dus te kort wordt gedaan. De vormingslectuur voor katholieke jonge mensen mag zeer zeker de elementen, welke in een gezond humanisme vervat liggen, niet ongebruikt laten; zij moet deze waarden ten volle tot hun recht laten komen en het kan nuttig zijn hierbij ook plaats in te ruimen voor een zuiver gedicht en een bemoedigend voorbeeld. Maar dit alles vormt nog geen volwaardige katholieke vormingslectuur, zelfs niet als het geheel een christelijk cachet draagt. De katholieke jeugd heeft naar de mate van haar begrip, dat men niet hoeft te onderschatten, recht op de volle openbaring Gods, zoals die door het levend leergezag van het ogenblik wordt voorgehouden, en deze moet haar ook langs de weg van de godsdienstige lectuur nader worden gebracht. Schiet nu menig werkje niet juist in dit opzicht te kort? Het gaat hier niet om een veelheid van evangelie-teksten, die trouwens vaak een zeer secundaire rol spelen en niet veel meer zijn dan de christelijke poeiersuiker op het humanistisch gebak. De openbaring Gods brengen wil niet zeggen: hier en daar een tekst uit de H. Schrift of uit de Vaders neer laten vallen, ook niet: om de heilsmysteries wat heen praten of naar aanleiding van de verlossingsdata vroomheden verhalen, maar: de waarheid Gods en de wondere werken Gods zelf voorhouden, voorsnijden, ervan getuigen, ze openbreken, om de inhoud, de betekenis, de zin, de consequenties ervan voor ons te laten zien. Niemand zal ontkennen, dat dit moeizame arbeid vraagt, maar de godsdienstige vorming van de jeugd zal in de toekomst wellicht meer dan ooit eisen, dat naar de verwerkelijking van dit ideaal gestreefd wordt.

Wanneer de katholieke jeugd in later jaren de veilige beslotenheid van de huiskamer verlaat en in contact komt met het moderne leven, met een niet altijd katholiek levende ‘katholieke’ omgeving, met andersdenkenden, vanaf volslagen

[p. 190]

‘heidenen’ tot zeer overtuigde en graag overtuigende protestanten toe, - en dit zal door de steeds verder gaande verbreking van het isolement veel meer geschieden dan vroeger - dan zullen haar godsdienstige overtuiging en haar godsdienstig leven naar menselijke berekening alleen dan ongeschokt blijven en kunnen rijpen, als zij gegrondvest zijn op een onwankelbare basis.

P. MANFRED STAVERMAN O.F.M.

J.J.M. van Breukelen, Christendom in de steigers, J.J. Romen & Zonen, Roermond-Maaseik, z.j. (1945), 156 blz., ing. f 3,25; geb. f 4,-.

Terwijl de wereld in de steigers staat en het besef van de noodzakelijkheid van het Christendom bij de wederopbouw van onze ‘geschonden wereld’ zich schijnt te verdiepen, verschijnt dit vurig pleidooi voor de wederopbouw van het Christendom zelf. ‘Ons Christendom moet in de steigers! Een wijziging echter in de vorm en de stijl van het Trotse bouwwerk, dat Christendom heet, is niet noodzakelijk, zelfs niet geoorloofd. Neen, óns Christendom moet in de steigers, omdat een grondig herstel van het in ons leven verouderde en bouwvallig geworden uiterlijk van dat gebouw noodzakelijk is’(8).

Welke zijn dan met name de kwalen en tekorten van ons Christendom? De auteur acht een systematische beschrijving niet wel mogelijk. De ziekte is daarvoor te gecompliceerd en bovendien te acuut. ‘De nood van een schip beschrijft men toch ook niet systematisch; men schreeuwt, dat de golven hoog stijgen, dat de masten verdwenen en het roer weggeslagen is, men roept, om de verwarrende paniek onder de opvarenden te bezweren’(27). Individualisme, materialisme, formalisme, dat zijn de kwade bacillen in het lichaam der Kerk. Onze verhouding tot God is vaak verworden tot een

[p. 191]

soort contract, geregeld door het beginsel ‘do ut des’; in de verhouding onder elkaar is niet de liefde maar het egoisme de beslissende factor. Het geld speelt een belangrijke rol in het kerkelijk leven: bankenpacht, plaatsengeld, armenbanken, ‘dure’ en ‘goedkope’ begrafenissen, terwijl het verwijt van vormendienst, ons door andersdenkenden voor de voeten geworpen, maar al te vaak op zijn plaats is: het lege lippengeprevel bij het bidden, de loutere plichtsvervulling van de Zondagse Mis!

Hoe redden we nu ons zelf én de Kerk? Immers, ieder ander schip kan men in tijd van nood verlaten, maar het schip der Kerk moet gered worden. De auteur zag hier vele vragen oprijzen. Wat is het Christendom eigenlijk? Hoe komt het, dat de leek zich niet meer verantwoordelijk voelt voor het wel en wee van de Kerk, doch alles afschuift op de clerus? Welke plaats dient de leek in te nemen in het kerkelijk leven? Moet hij geactiveerd worden door middel van de godsdienstige verenigingen? Maar ‘is het dan werkelijk, ten einde alle dingen, die goed en overeenkomstig onze godsdienst zijn, te kunnen doen, niet genoeg, dat men Katholiek is? Is het werkelijk noodzakelijk, dat men daarvoor eerst ook nog weer lid wordt van verschillende verenigingen?’ (82, vgl. 39-49)? Gaat het godsdienstig leven niet teveel buiten de parochie om? De auteur heeft er goed aan gedaan deze en andere vragen (nog) eens zeer nadrukkelijk te stellen en onder onze aandacht te brengen, maar jammer genoeg heeft hij zich er aan vertild. Zijn uiteenzettingen, verklaringen en oplossingen zijn veelal te verward en te eenzijdig, te simplistisch ook, dan dat dit boekje een belangrijke bijdrage tot het herstel van het Christendom genoemd zou kunnen worden.

Het kan goed zijn er op te wijzen, dat het werkje geschreven is vanuit een grote liefde voor de Kerk. Men hoeft niet bang te zijn voor een bittere toon, als de auteur de diagnose gaat stellen van het Christendom. En dat men hier tevergeefs naar anti-clericalisme zal zoeken, blijkt wel uit deze raadgeving aan de gelovigen: neemt zelf het initiatief tot het afschaffen van bankenpacht, plaatsengeld e.d. en wel door de collecte-schaal beter te vullen, desnoods met het risico

[p. 192]

‘dat de grotere opbrengsten den herder er toe verleiden, om zijn pastorie te laten verfraaien’ (139)!

Op blz. 130-131 zijn twee alinea's tweemaal afgedrukt. De verwijzingen achter in het werkje zijn slecht verzorgd, terwijl de bedoeling van noot 30 ons ten enenmale ontgaat. Het kerkelijk ‘imprimatur’ is achter in het boek geplakt.

P. MANFRED STAVERMAN O.F.M.