Roeping. Jaargang 10

[p. 412]

Lof der prudentia...

GOD stelt als eerste gebod de liefde, - opdat de wapenen waarvan de mensch zich bedient waarlijk goddelijke wapenen zouden zijn. Opdat de ‘voorzichtigheid’, geen menschelijke en natuurlijke (klein-geloovige en kortzichtige) voorzichtigheid, maar een waarlijk goddelijke, een bovennatuurlijke: een deugd zij.

De deugd van voorzichtigheid ‘descend (gelijk elke bovennatuurlijke gave) de la contemplation, qui joint l'esprit à l'éternité.’ De menschelijke stijgt als een langzame damp, dik en zwaar uit de ingewanden der aarde: de menschelijke berekening waarvoor de bovennatuurlijke waarden niet, nauwelijks, of op de tiende plaats bestaan.

De deugd van voorzichtigheid gelooft in de Kerk van Christus. Zij gelooft daarmee aan een eeuwig, ónverwoestbaar Leven: aan een Kerk die men kooien kan en kerkeren, die men levenslang en eeuwen lang met het verbitterdst geweld bestrijden kan, maar die nóóit (dáárdoor) ook maar een zwéém van haar inwendige kracht, ook maar iéts van haar Wereld-Stem zal inboeten. Zij gelooft aan een Kerk, die alléén bestaat, en bestaan zál, bij de genade van Gods oneindige goedheid, - welke genáde wij afsmeeken, afhóngeren met onze daden maar die géén onzer daden ooit verwerkelijken kan. Zij gelooft dat elk goddelijk leven altijd een gehéél ónverdiende weldaad is van de oneindige Goedheid en duizendmaal grooter dan alles, wat wij, met hárt en ziél, hebben gegéven en gedáán.

De menschelijke voorzichtigheid gelooft, dat het zijn of niet-zijn der Kerk altijd en algeheel afhankelijk is van de preciesheid, van de miér-zoete preciesheid, van de dom-verwaande securitas onzer dwaze, dwaze daden; het is de uitkomst van een naargeestig mechanisme: zonder Wonder en

[p. 413]

zonder oneindige Goedheid. Dit handle'tje over en de Kerk leeft: dàt handle'tje over en de Kerk bezwijkt. Ons hart mag net zoo dood of levend zijn als het wil - het voornaamste gebód blijft het handle'tje: het voornaamste gelóóf - in zichzelf.

De menschelijke voorzichtigheid is de hoogmoedswaanzin van een weerhuisje dat meent dat de zon schijnt omdat het zonnepoppetje naar buiten kwam. Zij lacht niet om de bergen die het muisje baarden, maar meent dat muisjes bergen baren.

De menschelijke voorzichtigheid gelooft niet dat God een Storm-Wind is die waait waarheen Hij wil; die we alleen maar kunnen smééken om, verrukkelijk (en verwoestend), over deze wereld neer te waaien, over ons land, over elk van ons. Zij gelooft dat háár adempje het Leven der menschen is: dat het Leven aan háár ‘onderworpen’ is.

De deugd van voorzichtigheid gelooft dat God, als wij Hem éven gezocht hebben, ons nooit meer met rust laat; zij gelooft Hem een Jaloersche, die met al de leeuwen-kracht van zijn Liefde om de zielen vecht en niet aflaat. De menschelijke voorzichtigheid gelooft dat die God door het kuchje van een enkel woord uit tallooze zielen wegvlucht, van schrik en ontzetting wegvlucht, en dat Hij, die door zeeën van leed is gegaan om de zielen te bereiken, thans door het tochtje van een enkel woord wordt tegengehouden en zijn zielen niet bereiken kan.

De menschelijke voorzichtigheid gelooft niet, dat er een trotsche, prachtige boom kan opgroeien uit het zaadje dat God haar heeft toevertrouwd. Nog minder: dat die boom nagenoeg buiten haar om tot boom groeit. Haar ‘nederigheid’ is, dat zij aan geen wonder gelooft. Zij gelooft dat alles het resultaat van háár zorg en háar bemoeienis is. Zij is

[p. 414]

doodsvoorzichtig en doodsbenauwd. Zij is altijd aan het gieten, afschutten en afdekken (tegen alle koude en tegen alle warmte). Met het gevolg dat Gods Zon en Gods Regen geen toegang hebben; dat het zaadje verstikt, verschrompelt en - door al dat heldere kraanwater - letterlijk verrot.

De deugd van voorzichtigheid wordt geboren uit een bovennatuurlijke liéfde voor God en zielen. Doch gelijk de menschelijke wijsheid de goddelijke niet als wijs (h)erkent, maar een dwaasheid vonnist, zoo vonnist ook de menschelijke voorzichtigheid de deugd met al hare tegendeelen: als vermétel, als onverantwoordelijk, liefdeloos, hardvochtig en zorgeloos. En dit schijnt zij inderdáád.

De deugd van voorzichtigheid krijgt pas later gelijk (als de feiten het bewijzen); de menschelijke krijgt het dadelijk want ze is kortzichtig als de menschen. Pius X heeft de Kerk van Frankrijk gered, toen alle meenden dat zijn onverzettelijk extremisme haar ondergang werd.

De deugd van voorzichtigheid laat 99 schapen achter om het ééne te gaan zoeken dat verloren was; de menschelijke voorzichtigheid drijft en houdt de 99 zóó dicht bij elkaar (opdat er niet nòg meer verloren gaan! ) dat 80 schapen niet meer kunnen grazen, 18 uit de band springen, en het eene verloren blijft.

De menschelijke voorzichtigheid handelt per se onjuist en verwacht er alles van, - zelfs van haar gefraseer over ‘de zegen van boven’. De deugd van voorzichtigheid handelt altijd juist doch verwacht er niets van - hoewel zij zelfs van een ónjuistheid nog alles verwachten kon.

De voorzichtigheid der wereld verdraagt zich met geen enkel extremisme. De deugd van voorzichtigheid is het wápen ván het extremisme. De deugd van voorzichtigheid ziet

[p. 415]

voorwaarts, rustig en scherp als een adelaar - de menschelijke ziet onrustig om zich heen en achterwaarts: de deugd van voorzichtigheid kent menschen en wereld omdat zij hooger leeft en zichzelf doorschouwt, de menschelijke is onzeker omdat zij slechts de menschen ziet, allen wantrouwt, aan geen Liefde, en aan geen Wonder gelooft.

De menschelijke voorzichtigheid bekommert zich altijd om de farizeën, om de dooden, om de luien en laffen (die wel behoefte aan haar voorzichtigheid, maar nooit behoefte hebben aan God). Om de fictie hunner rechten en resten. De deugd van voorzichtigheid verdedigt de rechten van Christus en de rechten van de (hóngerende) ziel. Zij verdedigt deze even onvervaard en onaangetast als de Paus de rechten der Kerk die de rechten zijn van Christus. De menschelijke voorzichtigheid zal weldra eeren wat de dooden eeren, beminnen wat zij beminnen en haten wat zij haten. Want indien men haat wat zij beminnen en bemint wat zij haten geeft men ergernis en ontketent men verzet tegen Hem die toch ‘bemind’ wil zijn. En het is beter dat God geërgerd wordt, dan dat een dezer dooden begraven wordt. De menschelijke voorzichtigheid is altijd bezig versche wijn, een klein beetje versche (en dan nog verwaterde) wijn in oude zakken te gieten. Zij gaat hier zóó in op (en in haar eigen bezorgde edelmoedigheid) dat zij heelemaal vergeet de zuivere versche wijn in de nieuwe te gieten. Zij gaat hier zóó in op, dat zij de hardvochtige zákelijkheid van Christus' woord: ‘En niemand giete versche wijn in oude zakken: anders zou de versche wijn de zakken doen bersten, en hij zou wegvloeien en de zakken zouden vergaan’, dat zij dit woord als een grove, hartelooze liefdeloosheid zou beschouwen (gesteld dat haar kortzichtige ‘menschelijkheid’ nog door deze diep-menschelijke wijsheid kon getroffen worden).

Indien Christus, die het geweten der wereld was en daar-

[p. 416]

om de wereld (den goeden en slechten) een vonnis en een ergernis; indien Christus, die de Waarheid was, en daarom den farizeën en hun schijn-waarden een doorn in het oog; indien Christus, die het uiterst extremisme was, en daarom den laffen, luien en dooden een teeken tot tegenspraak; indien Christus die de Boven-natuur vertegenwoordigde, en daarom alles wat menschelijk was een uitdaging werd, - indien Christus zich gehoed had voor de ergernis der farizeën, der dooden, laffen, luien, menschelijk-al-te-menschelijken, dan had Hij geen woord gesproken en geen daad gedaan. Doch Jezus ontketende het geweld der wereld en ging onverstoord Zijns Weegs. En in de stad waar men Hem niet ontving klopte Hij het stof van Zijne voeten...

De Waarheid is niet van de wéreld; zij zal geen strijd beslechten, maar integendeel ontketenen. Het verzet houdt niet op bij het positieve, maar begint dan eerst. - Niet de leugen, niet de redelooze haat, doch de Waarheid en de Liefde - deze meest zachtzinnige en schoone onder de menschenzonen - is steeds een steen des aanstoots geweest. Dit waren ook de heiligen. Dit is elke glimp der Waarheid; omdat zij een eisch en een aanklacht is, en een dwaasheid voor de wereld. ‘Die dwaas zijn voor de wereld,’ zegt Paulus, ‘die heeft God verkoren’. En het woord van Christus tot die laatste wankelende getrouwen: ‘Wilt ook gij soms heengaan?’ - bewijst dat allen zich aan de Waarheid geërgerd hebben.

‘We moeten de leiders niet al te zeer vertrouwen, maar we moeten meer op de jeugd vertrouwen. Neen, de leiders die wankelen heel wat keeren. Het is een oude wet, dat de leider, als hij eenmaal een bepaalde leeftijd heeft bereikt, stil blijft staan, dat hij zelfs rechtsomkeer maakt en tegenstemt. Dan moet de jeugd hem tegemoet gaan, zij moet hem opdrijven of zij moet hem onder haar voeten verpletteren.’ (Knut Hamsun)

[p. 417]

Als men zoo in de smoelen kijkt van al die leiders die zeggen dat ze dit en dat in hun jeugd óók hebben gewild en óók hebben doorgemaakt etc. is men inderdaad geneigd te gaan meenen dat er niets geestdoodenders is dan juist een ideaal, dan juist de ‘deugd’ van voorzichtigheid - geestdoodender dan alle rationalisatie samen.

Amsterdam

HENRI BRUNING