Roeping. Jaargang 10

[p. 136]

Brief van Pieter van der Meer de Walcheren

PAX

Allerzielen 1931

Issy les Moulineaux (Seine)

52 rue Baudin.

BESTE VRIEND GERARD,

Toen ik je Kapitalisme-nummer las, moest ik wel terugdenken - iets wat ik zelden of nooit doe, ik leef nog altijd, elk boordevol uur ‘plukkend’, naar de toekomst! - aan den tè korten tijd, - waaraan ìk geen eind gemaakt heb! - van vechten en goed, helder rumoer, van frisch nieuw leven, welke ik het voorrecht had mede te werken mèt van Poll, van Wel en Kropman aan de oude N. Eeuw, het vaak in die jaren smadelijk gescholden ‘roode’ weekblad uit Helmond. Sindsdien zijn er heel wat vitrages, horretjes, spionnen, anti-makassers, leunstoelen, spinraggen enz. enz. zelfs in de Hollandsche binnenkamers opgeruimd; en is er ook zoo iets geweest als die prachtig-klare, rustige encycliek van Pius XI Quadragesimo anno, en de pathetische pauselijke brief over de werkloozen. Er is dus iets veranderd in het ‘klimaat’ van het katholicisme, al heeft het heel wat lui aan het niezen gebracht en verkouden gemaakt! Roeping verricht een uitmuntend en dringend noodig werk met het snelle uiteenzetten van het wanhopige vraagstuk ‘des Kapitalismus’! en het stevig aanpakken om een oplossing te vinden. Ik vraag mij echter dikwijls af, of het al niet te laat is. Hetgeen volstrekt niet zeggen wil, dat ik zou verlangen bij de pakken neer te gaan zitten, in de buurt van de tè voorzichtigen, wier deugd waarop ze zich laten voorstaan, machtig veel gelijkt op benauwde kleinzieligheid, méér dan op de deugd: voorzichtigheid. Hier ook in Frankrijk ken ik razend knappe koppen, die vol ijver bezig zijn al die urgente problemen te doorvorschen en aanteekeningen maken en heele bibliotheken lezen, om plotseling een paar bladzijden

[p. 137]

te schrijven, weergaloos van heldere definities, maar twee dagen later hun kort manuscript koortsachtig gaan omwerken, of verscheuren, omdat het vraagstuk zóó gecompliceerd is, dat ze eerst nog weer eenige bibliotheken moeten doorwerken, alvorens hun meening te boek te stellen. Zij staan uiterst wantrouwend en met een lichte minachting tegenover de enkelingen die de noodklok luien en zich wel eens vergissen. Die edele geleerden praten voortreffelijk, zijn weergaloos scherp van geest, komen bij elkaar om de allerjuiste, éénig-ware definitie vast te stellen en onderwijl staat het heele huis in brand! En toch schrikken zij zich een rolberoerte en vinden het ongepast als de een of ander minder stevig-onderlegde jongeling of grijsaard, die ook wel geleerd is maar géén kamergeleerde en die andere menschen kent dan enkel collega's en van het leven houdt in heel zijn schoonheid en zijn verschrikkingen, - als zoo'n vermetele 'ns 'n stem opzet, het S.O.S. uitzendt en zelf niet met een volmaakt uitgeruste reddingsboot, die nog niet klaar is, maar op een zeer wrak vlot ter redding toesnelt!

Je zult je allengs gaan afvragen, o Gerard, waar ik naar toe wil! en wat voor dwaze verwaandheid mij drijft om mijn neus te steken in dergelijke zaken, waar ik geen benul van heb. Laat ik je geruststellen, vriend. Juist als petekind van Léon Bloy, - dus iemand direct uit de School van Bloy (zie Roeping Oct.-no. blz. 15, artikel van Veraart) - heb ik van af mijn doop (méér dan 20 jaar geleden) geleerd, juist van Bloy, dat het katholicisme een wereldmacht is, een levens- en wereldbeschouwing die heel het leven, het bovennatuurlijke zoowel als het natuurlijke omvat, doordringt en ordent. Dus ook de sociaal-economische verhoudingen. Katholiek-zijn is Universeel-zijn.

Het is dus enkel en alleen naar aanleiding van dat zinnetje, dat zoo onverwacht verschijnt in Veraart's betoog, dat ik op Allerzielen, waar het gaat om andere dan sociaal-economische verhoudingen, aan je schrijf. Je moet aan Veraart zeggen 1e) dat er nooit een school van Bloy bestaan heeft,

[p. 138]

bestaat en zal bestaan! 2e) dat Bloy zelf niet teruggrijpt naar het middeleeuwsche ‘ideaal’. Hij was geen man van het verleden. Laten we elkander goed begrijpen: hij houdt wèl van den geest dier vroege tijden omdat er geloof was; - Chartres is nog een wonder (ik ben er van de zomer nog met....... geweest; - 't is een wereld.....). - Ik ga weer verder met mijn betoog: - een Romaansch dorpskerkje of 'n mozaïek kun je in 1931 nog best heelemaal bewonderen, met hart en geest. Thomas deugt nog altijd om problemen te verhelderen en op te lossen en we verrijken ons geestelijk leven nog steeds met de mystieken en heiligen dier eeuwen. Maar daarom staart Bloy zich niet blind op de Middeleeuwen (nòch zijn School!) als ware het een paradijs geweest. Bloy verwachtte, hoopte het nieuwe gelaat der aarde. Hij moest niets hebben van wat voorbij was, ten minste niet de oude voorbije vormen. Hij heeft zelfs eenmaal beweerd, dat de oude orden als Benedictijnen, Dominicanen, Trappisten, Karthuizers afgedaan hadden! Er moest iets nieuws komen, om het aanschijn der aarde, dus het leven der menschen, innerlijk èn uiterlijk te veranderen.

De School van Bloy! Neem Maritain, toch ook uit die instelling voortgekomen! Grijpt de schrijver van Anti-moderne (wat hetzelfde beteekent als ULTRA-moderne), van Religion et Culture, van Art et Scolastique etc. etc. soms terug naar het middeleeuwsche ideaal? Het is te dwaas om zooiets te beweren.

De stelling van Veraart: Het Katholicisme als Wereldmacht eischt die sociaal-economische orde, die de meeste waarborgen biedt, dat de mensch zijn eeuwig doel bereikt en dat de mensch zijn menschenwaarde het best ontplooit (blz. 16); - maar dat is zuiver Bloy, zuiver Maritain. Alleen Bloy heeft het nooit op deze wijze geformuleerd - Maritain wèl! Bloy is een dichter en voor zoover ik weet, is er uit zijn ‘School’ nooit een sociaal-econoom voortgekomen (hetgeen jammer is! een sociaal-econoom die zijn boeken inzet met 'n Bloy-exegese, zooals Orel met een Wagner-

[p. 139]

uitleg!) Wèlschudt Bloy een groot, alsmaar grooter wordend aantal jongeren en ouderen wakker, juist doordat hij het Katholicisme niet als een zelfs belangrijk onderdeeltje van het leven, maar als het eenige universeele verklaart, als een wereldmacht, niet enkel om de sociaal-economische verhoudingen te ordenen, maar om héél het leven te regelen naar het éenige doel. Hij legt geen nadruk op de soc. econ. orde (hij kende het woord misschien niet eens; maar als er ooit een mensch aan den lijve geleden heeft door de soc. econom. wanorde, dan is het Bloy wel!). Hij neemt Gods woord au sérieux: Zoek eerst het Koninkrijk Gods etc. - en iemand die van deze waarheid overtuigd is, sluit daarbij van zelf in, een rechtvaardige, Kath. soc. econom. orde.

Ik geef toe dat Bloy niet zelden zijn zorg en angst uitgesproken heeft, evenals van Poll, jij, en menige andere schrijver over deze vraagstukken, dat het te laat is geworden om nog met zeer zuiver opbouwende theorieën aan te komen dragen tot redding van de maatschappij. Welke uitlating echter eerder een aansporing is tot snel en doortastend handelen (en niet voorzichtig blijven doorleuteren) dan een belemmering of een opzettelijk ontmoedigen en bij de pakken gaan neer zitten (hetgeen quietisme zou zijn; anatheme sit!)

Ziedaar wat je te zeggen hebt aan Veraart, vriend Gerard. Je Kroniek aan het eind van je nummer smaakt mij best. Spoedig schrijf ik je ook over een andere kwestie: we gaan hier n.l. een groot tijdschrift oprichten met de jonge Katholieken, internationaal Katholiek, de voorhoede, de uiterste voorhoede. De ‘voorzichtigen’ zitten al te piepen van benauwdheid, en schuddebollen hun wijze hoofden. ‘Nouvel Esprit’ is de titel, hoogstwaarschijnlijk. Ook niet-katholieken werken mee, maar die krijgen onmiddellijk repliek en rechtzetting. O als wij toch maar durven! een beetje avontuur!

Beste Gerard, een stevige handdruk van je vriend Pieter,

[p. 140]

die ten Zuiden van je Groot-Nederland woont! (Goddank is het nog 4 uur sporen van Duinkerken naar Parijs!)

P.S. Er bestaat geen School van Bloy!! Is het soms een onderbewuste gedachtenassociatie geweest bij Veraart, van de Cahiers Léon Bloy, naar l'Ecole! etc.!¹⁾

1) Met weglating van de particuliere aangelegenheden, drukten wij hierboven af een brief van Pieter van der Meer de Walcheren aan Gerard Knuvelder, - waarop Professor Veraart in ons volgend nummer zal repliceren.