Roeping. Jaargang 4

[p. 421]

Lou Lichtveld: Les vacances du pantin.
(Uitgave de gemeenschap, Utrecht, Holland).
Berusting.
(Bijlage van Roeping afl. 7 '26).

Gans het wezen der moderne muziek wordt beheerst door de stromingen uit twee evenwaardige polen ontstaan: aan de ene zijde Weenen (konstruktief expressionisme) aan de andere zijde Parijs (dubbele pool: moderne romantiek-classissisme.) Daartussen zweven al de kleine nationaliteiten, kampend voor de geboorte ener nationale kunst, maar steeds duidelik de sporen van een der twee stromingen vertonend.

Het grootste gedeelte der jong-Nederlandse toondichters luistert naar een der stromingen uit Parijs. Ruyneman, Voormolen, en nu weer Lou Lichtveld met Les vacances du Pantin, bieden er typiese illustraties van, want dit laatste bundeltje wijst door zijn losheid, zijn zwier en de fijne tekening zijner lijnen onlochenbaar naar het niew franse classissisme zoals 'n Satie en na hem Poulenc het in 't leven riepen. In deze 10 Kinderstukjes mist Lou Lichtveld echter de stevige konstruktie, die het werk der twee franse meesters, hoe doorzichtig en sober hun vorm ook zij, steeds schraagt. De indruk teweeggebracht door zijn werk vermindert naarmate men het speelt, omdat heel de werkwijze te gemakkelik, te los, te weinig doorgewerkt is. Deze stukjes zijn niet af. Het zijn schetsen. Melodies zijn sommige nummers goed en handig doorgevoerd, melodiese vormbeheersing heeft Lou Lichtveld wel, maar men voelt dat de toondichter zich niet de moeite getroost heeft zijn melodiese vinding tot een architectonies geheel op te bouwen.

Blijft er nu van dit bundeltje niets over? Integendeel. Niettegenstaande dit voorgaande (we voelden ons verplicht tegenover Lichtveld hem die dingen te zeggen) blijft de verzameling sympathiek aandoen, omdat men er in de eerste plaats in voelt: de geest van een jongere. Lou Lichtveld heeft genoeg van de van ouds-her geconsacreerde wegen, en wil zijn eigen richting uitgaan. Laat hij dan nog de weg van anderen volgen, het is tenminste een zijpad dat men kennen moet en dat nog moeilikheden oplevert en nog verrassingen verbergt, terwijl je van de makkelike auto-baan (weg voorbehouden voor de mensen die 50 jaar na de andere komen) in elke winkel een volledige verzameling zichtkaarten kopen kunt.

De kunst van Lichtveld onderscheidt zich in de eerste plaats door distinctie. Zelfs in de meest dissonante ogenblikken, en er zijn er zeer gewaagde, wordt ze niet brutaal, maar is de kracht van zijn melodiese lijn intens genoeg om haar lenig langs de in konflikt tredende klanken te leiden. Om werkelik brutaal, - aanvallend brutaal - te zijn, is deze auteur te objectief. Niet zijn persoonlik

[p. 422]

heid vinden we in deze korte stukjes weer, maar wel de essence van het innerlike wezen der voorgestelde objecten. De komponist zoekt hun wezenlike betekenis te doorgronden en plaatst ze, muzikaal omgezet als een scherm, tussen zijn eigen psyche en de toehoorder. Innerlik vinden we die karaktertrek ook terug bij Strawinsky. De stijl waarin Lou Lichtveld hem materialiseert is echter niet zo onmiddellik verwant aan die van de russiese komponist.

Er heerst door de 10 nummers van Les vacances du Pantin een eenheid die wettigt ze onder een tietel te rangschikken en toch zijn ze soms zeer uiteenlopend. Het gebruik van obstinante rhythmiese of melodiese pedaalfiguren is tekenend vast voor alle. Het is dit procédé dat Lichtveld's werk tot onvolmaaktheid gebracht heeft, omdat het leidt naar gemakzucht, naar dilletantisme. Een enkele maal is het vooral het rhythme, dat ons niet meer zuiver architecturaal maar physiologies (d.i. onze innerlike verrichtingen met zijn dynamisme harmoniërend) aan grijpt en de bekoorlikheid van de komposietie uitmaakt (Danse du petit baraïbe) een ander maal gaat het er vooral om de sonoriteit (Les élévateurs du port); in de meeste gevallen is het de wending der melodie zelf, die kleur en leven brengt (Musiciens hindous), en in haar eenvoud diep lyries aanvoelt (La campagne), of met een meer dan bij de andere nummers uitgewerkte begeleiding een ragfijn en pikant contra-punt spint (En canot). Het sterkste nummer der verzameling, waarvoor de opmerking over gemis aan bouw en door werking wegvalt, is Le vieu livre du roi pleurant, stevig in zijn fijne lijn-konflikten, mooi klinkend en doordrenkt van een lyries-legendaries-mysticisme, zoals oude sprookjes in ons wakker roepen; indruk waaraan de sierlike wendingen der zeer geïnspireerde melodie niet vreemd zijn.

Welke plaats neemt Les vacances du Pantin in het oeuvre van Lou Lichtveld in? We weten het niet, maar vast zijn we overtuigd dat dit bundeltje de ganse persoonlikheid van de auteur niet belicht. Lichtveld is een zoeker, voor wie de te volgen weg nog niet duidelik afgetekend ligt, maar die bepaald weet in welke richting hij zich bevinden moet. Dit bewijst de in dit tijdschrift gepubliceerde melodie ‘Berusting’ die aan de ene zijde veel verwantschap toont met het hoger besproken werk, en aan de andere zijde er de antipode van is. Bindend: het overheersen der lineaire opvatting. Tegenstellend: de degelikheid van den opbouw, de ernst van de uitwerking. De melodie zelf doet denken, aan het romantisme zoals dit zich in de liederen van vele jonge Oostenrijkers voordoet. Verdienstelik is haar verdragende lyriese kracht. Ten opzichte van zijn muziek heeft de toondichter in het vers slechts een plastiese stemming-houdende vorm gezien; die vorm heeft hij in zijn kunst omgezet, maar hij is in de eerste plaats muzikaal gebleven; het litteraire gegeven heeft hem niet gevangen; zijn kompositie blijft op haar terrein en gehoorzaamt alleen en altijd aan de wetten van de kunst die ze dient.

Zo weegt deze melodie zeker tegen de sterkste bladzijden van Les vacances du Pantin op. Slechts een eigenschap missen we er in. De losse zwier, de

[p. 423]

onmiddellike aanvoeling van Les vacances heeft de toondichter in zijn melodie, die vaak stram is, niet bereikt. Mocht hij er in gelukken die te verenigen met de stevige bouwkwaliteiten van Berusting, dan zou Lou Lichtveld ons een werk leveren van het eerste gehalte. Zou die hoop zo ijdel zijn?

KAREL ALBERT.