Bij de Canisius-maquette van Jozef Cantré
Het is níet meer dan een maquette, d.i. dùs niet meer dan een belofte en een mogelijkheid maar in zooverre deze maquette als belofte en mogelijkheid plastische en geestelijke waarden in zich besluit, liet zij alles wat de expositie der Canisius-maquetten aan ontwerpen verzameld had, ver en ver achter zich: de eenige maquette dan ook - mogen wij zeggen - welke naar redelijke en reëele plastische normen en naar de mate waarin zij een geestelijke waarde verstoffelijkte, voor uitvoering in aanmerking had mogen komen.
Zooals de kleine Sinte Theresia hardnekkig door de bondieuserie achtervolgd wordt, zoo ook Canisius; hem gaven tot dusver slechts enkele oude plaatjes, welke den milden en afgestorven kop voor ons bewaarden en waar met een paar zware, harde trekken zijn onverzettelijkheid in de huid en om de kaken gekorven stond, - de rest dezer plaatjes en beelden behoort tot de goedige lasteringen.
Zoo bleef het, totdat deze maquette een schoone en wezenlijke beelding van den Heilige beloofde, - van hem die zich naar het voorbeeld van Paulus' zwerftochten eenvoudig en geheel gaf toen hij geroepen werd en aan wien het woord vervuld werd, dat kostbaar de voeten van hem zijn, die den vrede brengt.
Zoo heeft Cantré hem gezien: rijzend, recht en onverzettelijk, - de onverzettelijkheid, die in zoovele twistgedingen vecht om de zuiverheid van de Leer der Kerk; onverzettelijkheid ook, die in de vele, vele zwerftochten van dit Apostelleven vecht met de vermoeienis en de plagen der seizoenen.
Rijzend, recht en onverzettelijk richt zich het beeld en het ritme vàn dit beeld omhoog.
Rijzend, recht en onverzettelijk heft het 't boek van den geloofsverdediger.
En het schoort zich van onder naar boven in een stilte: de stilte van den Heilige, die geheel van God vervuld werd: Christus slaat een zwaar en mild kruis, van schouder tot schouder, van hoofd tot borst.
Christusdrager: hij, en Apostel.
Strak, stil en hard, maar mild ook, is het gebaar van dit beeld, ernstig en waarlijk religieus: de schoone beelding van een Heilige, waarvan de uitvoering, indien zij mogelijk gemaakt zou worden (nu nog: en zij 't in kleiner afmeting.) den hoon wreekt waarmee te Nijmegen de Schoonheid bejegend werd.
Nijmegen.
GERARD BRUNING.
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd