|
| |
| |
| |
De groote drijver
7e Perspectief.
Paleis in Afghanisten.
(Warja Vorst)
Alles geef ik je.... vraag....
Ik wil eens wat anders dan juweelen....
Al vroeg je mijn ziel!...
De Groote Drijver moet vallen!...
Onze profeet? Hij voert ons tot macht....
Profeet?... Ik ken hem... hij is een soort van geleerde, geen profeet en geen held.
Bovendien het is een Christenhond, een katholiek... Hij moet maar een werktuig van den Paus zijn, die alle rechtgeloovigen in het Westen tot afval brengen wil!
Een kunstje was het dat, om hem te redden. Ik heb zijn brieven aan den Paus en die van den Paus aan hem gelezen.
Hij weigert keizer te worden!!!
De Paus van Rome keizer? Als de zaken zóó staan....
Zullen eindelijk den Islam de oogen opengaan?
| |
7e Tafereel.
Particulier kabinet in het regeeringsgebouw te Keulen. Holset-Lotte.
| |
1e Tooneel.
Heb je wat over Kahn kunnen vernemen?
| |
| |
Die wordt al jaren verpleegd in een gesticht voor zenuwlijders.
Hij was inderdaad een modern mensch. Nu begrijp ik, waarom van zijn kant geen onthullingen zijn gekomen.... Zeg weet je wat mij zoo verontrust in den laatsten tijd?
De intriges in de Ukraïne?
Daar hoor ik weinig meer van... Erger: het lijkt overal sinds een paar maanden rustig. dat verontrust me, voor de wereld en voor mezelf.
De uittocht verloopt vrij regelmatig. Elken dag vertrekken heele vloten. In verschillende nieuwe republieken van Amerika en Australië beginnen de verkiezingen al, geheel op z'n Europeesch.
Ze schelden elkaar alweer frisch uit; dat is een goed teeken, dat maakt een volk gelukkig. Alleen de nood verwekt soms eendracht en de eendracht der invallers van onze volken uit het Oost en wankelt heel in stilte.... De stilte vertrouw ik niet. Breekt de verdeeldheid uit, dan wordt het groote werk weliswaar niet heelemaal vernietigd, maar 't kan toch ook niet radicaal voltrokken worden! Stort onze macht ineen, dan val ik natuurlijk het diepst... Je begrijpt wel, dat beteekent het einde. Maar dat zijn gevaren van buiten af. De rust die ik nu lijd, ontneemt me de gewoonte bovenmenschelijk te denken en te handelen. M'n zonderlinge jeugd, m'n onberekenbare, fragmentarische, achterstallige, verminkte en onvermoordbare jeugd, blijkt onder jaren vol wereldkrampen nog niet heelemaal te zijn begraven.
Wie kan er vrijer kiezen....
Afstammelingen van steenouden adel en spruiten van Amerikaansche dollarkoningen maken langs officieusen en zakelijken weg wel eens offerten. Ik leen me niet voor speculatie-object.
Dat bedoelde ik daareven ook niet.... heel gewone dingen in het leven trekken me momenteel sterker. Ik zou m'n verleden met al z'n geweldige gebeurtenissen van me af willen schudden en met de ziel van een boemelstudent naar een dancing willen trekken... Ik zou nu fluitend langs boomgaarden in bloesem willen wandelen. Of op een heuveltop liggen en lezen: ...Eichendorf... Ruusbroek... Withman... of voor mijn part een Sherlock Holmes... Wat zou 't me goed doen, als ik onbezorgd mulle wegen kon ruiken.... daverend kegelen.... met een sentimenteel sopraantje een duetje zingen.... Onzin, hé... 't Is April, dan voel je het voorjaar... Zeg jij, hoe gaat het met dien artillerieofficier?
Hij is naar Frankrijk vertrokken!
Zijn er nog spotplaten verschenen... op ons allebei?
| |
| |
In de Hindi-Punch; ik sta er in als de trouwe Savitri.
Ja, we hebben naam gemaakt, jij ook. Ik ben toch blij, dat je bij me gebleven bent; dat heeft wel eens op het kantje af ongelukken veroorzaakt, maar de mensch is nu eenmaal een gemoedelijkheidsdiertje....
En ik diende als juffrouw van gezelschap.
Particuliere secretaresse!... Je hebt toch wel wat meegemaakt....
Daar wordt je niet gelukkig van... dat bevredigt tenslotte niet!
Holset getroffen, nadenkend.
Je verdiende iets anders... wat beters... Wie weet... Jij bent misschien de eenige die ik heb kunnen vertrouwen, de eenige tegenover wie ik gewoon mocht zijn, die zich niet ompraten of omkoopen liet. De anderen benijden me of pogen me te exploiteeren.
Voor hem ben ik leverancier van inspiraties. Hoe geweldig zijn brandend woord ook op de groote massa der Oostervolken heeft ingewerkt, in den grond blijft alles een beetje aanleiding tot litteratuur voor hem. Kolzoff heeft me al tweemaal in een concessie-affaire gedraaid....
| |
2e Tooneel.
(Vorigen, Prof. Berszenyi. Dienaar.)
Professor Berzsenyi uit Budapest.
Laat binnen.... We mogen geen half werk doen. Ik roep een congres van geologen samen om te onderzoeken of de groote woestijnen van Azië en Afrika bewoonbaar zijn te maken....
Onze professor!
Een grootsche opdracht wacht onze geologen, land- en waterbouwkundigen. Ge kent mijn levensdoel: systematische bewoning der aarde. Op de eenig mogelijke wijze verspreidde ik de volken, mijn ideaal begint zich te verwezenlijken. Ik heb evenwel nog andere perspectieven, verdere en meer vreedzame; de groote strijd tegen de woestijnen. Gij, die centraal Azie en Afrika zoo vaak hebt bereisd en onderzocht, acht gij dien nieuwen oorlog mogelijk?
| |
| |
Tegen het stuifzand niet; de verandering der vaste gronden wel!
We kunnen ook industrialiseeren. Wanneer er enorme kanalen worden gegraven door Turkestan, achter-China en Mongolie kunnen de bodem-schatten daar worden gewonnen, langs de groote vaarten kan het bouwland geleidelijk worden uitgebreid.
Zekere deelen der Sahara liggen beneden den zeespiegel en kunnen worden bevloeid ter voorbereiding voor later.
Ik wil den strijd tegen de leegten. Wees gij mijn legerleider; vorm U een staf uit de meest deskundigen van alle landen, alle hulpmiddelen worden U ten dienst gesteld. Maar laat het een levensdoel zijn en handel snel. Binnen drie maanden verwacht ik het eerste rapport.
| |
3e Tooneel.
(Vorigen Darkhine).
Zoek mij dezen avond nog eens op.
(Berzsenyi af).
Zware donderkoppen op alle einders.
Zie je wel, dat die stilte niet deugde.
De Portugeezen zijn in opstand. Onze Perzische bezettingstroepen zijn volkomen verslagen en vluchten naar de Pyreneën, waar ze de Basken tegen zich zullen vinden.
Dat kan fataal worden.... Verder....
Als je nog eens iemand doodschiet.... doe het dan beter....
Dat serpent is niet aan de verwonding gestorven.... dat werd maar rondgestrooid. Na twee jaar is ze tenslotte volkomen genezen en sindsdien heeft ze bij alle grooten in de achterlanden tegen je geintrigeerd.
| |
| |
Natuurlijk heeft ze mijn katholicisme geexploiteerd. Ik heb altijd gedacht dat ik maar een belijder was, nu wordt ik nog martelaar.... in den ban. Heb ik ooit de katholieken bijzonder beschermd?
Neen. Maar daarover zwijgt ze natuurlijk. Ze klaagt je aan, omdat je publiek de missionarissen steunt.
Voorloopers van onze beweging.
Ze rekent jou aan, dat de Ukrainers, die Nederland, België en Rijnland bezetten voor de helft al katholieken zijn geworden. Dat al drie Russische kardinalen zijn benoemd, dat de Grieken op het punt staan zich met Rome te vereenigen....
Wat kan dat den Islam schelen?
Zij suggereert, dat je eerst het Oosten tegen het Westen hebt opgezet, om daarna het Westen wakker geschud en tot eenheid geraakt, tegen het Oosten aan te voeren. Dat je Buddhisten en Mohamedanen tegen elkaar wilt uitspelen, om het Christendom en Rome de eindvictorie te verschaffen.
Heeft Rome me al heilig verklaard?
Ik weet, dat je nu al vijf jaren van je eigen Paus in den ban bent gehouden.... en toch merkt iedereen de klimmende macht van Rome, dat nu vrij kan handelen in Rusland en op den Balkan. Niettegenstaande je neutrale houding, ben je in den grond....
Katholiek, een slecht katholiek, die voor God en zijn geweten veel te verantwoorden heeft.
En toch een soort van apostel.. Zóó zie ik je. Ik steun en bewonder je daarom niet minder maar zoo beginnen anderen je ook te zien.... Je bent gewaarschuwd. Zeg ontvang je die adder? ze wil je spreken....
Als m'n revolver geladen is.
Zag je ze graag verdwijnen?
Dooden vielen er genoeg.... Laat ze fouilleeren.
(Darkhine af).
| |
| |
Zet je portret op mijn schrijftafel voor je weggaat.... als talisman.
(heengaande)
Pas toch op voor die vrouw.
Ik had eenmaal voor mezelf moeten oppassen.
| |
4e Tooneel.
(Holset Warja).
Je had niet gedacht me nog terug te zien.
En zeker niet gehoopt. Ik had beter moeten mikken.
(uitdagend)
Wil je 't overdoen?
Niet meer noodig. Zelfs als je nu revanche kon nemen was er zooveel niet meer aan verloren; mijn werk is bijna volbracht en zou nu ook zonder mij, tot een bevredigend einde raken.
Ik?.... Ik ben alleen maar waarnemend voorzitter van den raad van bestuurders van den Europeesche statenbond.
Je hebt er veel slag van anderen tenminste den schijn van macht te laten.
Wanneer binnen een of twee jaren de volkerendistributie is tot stand gekomen.
.... wil je dan eindelijk mensch worden.
Was ik dat niet immer te zeer?
Voor de gedachte vertrapte je het gevoel.
De mensch in mij bedwong immer het anderen.... Wel eens met moeite, dat geef ik toe.
| |
| |
Je hebt werkelijk een fijn ontwikkeld instinct.
(Lotte's portret nemend)
He, het portret der aanstaande keizerin van Eurazie.
Volgens Hindi-Punch misschien. In werkelijkheid is 't nog immer mijn secretaresse en 't zal niet aan mij liggen, wanneer ze het niet blijft.
Er wordt nochtans gefluisterd!
Werd er alleen maar gefluisterd. Er werd bovendien geschoten en met vergif geknoeid.
(ontwijkend)
Zal je stille liefde dan nooit beloonen?
Zooveel ik kan... Maar niet op de manier die velen denken. Daarmee zou ik misschien laaiende passie... straffen.
Dan was ik liever van jou gestrafd dan beloond.
(spottend)
Deed ik dat al niet een keer? Denk je dat ik dat over had voor iemand die me volkomen koud liet?
Ik stond je idealen in den weg... Maar wanneer ze straks, zooals je zei, vervuld zijn....
Wanneer ik niet meer voorzitter van den Europeeschen statenbond ben.... en ik in colbertje en met 'n bolhoedje op weer door de straten loop.... zeg dolle Tartaarsche, hoe vind je dan zoo'n burgertje?
Je bent toch ook rijk geworden.
Jaargeld en honoraria van vroeger werk.... ik heb mijn groote gedachte niet verkwanseld en evenmin als voorwendsel gebruikt.
Dien niemand me ontroven kan. Die zal blijven regeeren, dat ben ik aan God en de wereld verschuldigd.
Doe geen beroep op God, die doodslag verbood.
Als je zoo sterk bent in de Tien geboden, vertel dan eens hoe het zesde en het negende gebod heeten?
| |
| |
Het vijfde zegt: gij zult niet doodslaan. Maar jij bent systematisch tot in je geloof toe. Je bestemt den dag van heden voor de misdaad en dien van morgen voor het berouw of de woorden van berouw!
Geen vrede kom ik brengen, maar het zwaard, ik heb het zwaard gebracht, toen het niet anders ging. Nu heerscht de vrede weer....
De groote eeuw van scheiden? Is dat vrede? Bovendien, wie zegt dat de volken zich nog verder om jouw chimeren door elkaar laten gooien?
Portugal raakt in opstand.
Maar ook de achterlanden komen in beweging.
Wat beroering blijft altijd in zoo'n perioden. Voor de achterlanden wordt nu spoedig gezorgd. Zoodra ik het presidentschap neerleg, plaats ik me aan het hoofd van het departement dat woestijnen bestrijden zal, door industraliseering, kanaliseering, ontginning, bevloeiing.....
Voor jou blijf ik voorloopig nog te hoog mensch.
(hard)
Ik vergat te zeggen waarom ik kwam. Je weet ik ben een wat avontuurlijke prinses, een half aziatische en ik heb onder de vorsten en grooten van Zuid Siberië nogal wat familie en in Centraal Azië eenige andere relaties. Daaronder zijn Orthodoxen, Mahomedanen en Buddhisten. Toen je persoon nog in nevelen was gehuld, 'n vage groote prófeet met een geweldig ideaal, hielden velen je voor een reincarnatie van Dchengis of Kubla Khan.
Je geraffineerde organisatiegeest bracht je in de groote dagen van de invasie op de eerste plaats, die je zei niet te begeeren.... wat ik niet geloof.
Binnen twee jaar zetelt hier een ander.
Toch werd je nimmer een man naar hun hart, vooral niet toen ze je beter leerden kennen en je bloedschuwheid merkten... dat leek lafheid.
Ik ben geen Rustum, toegegeven.
Toen ze vernamen dat je katholiek zou wezen....
Mijn overtuiging drong ik niemand op; ik ben geen geboren apostel.
| |
| |
Toen stonden je kansen kwaad. Heelemaal in jouw stijl wist je je paus te bewegen een banvloek klaar te houden, die kwam op 't juiste moment los en redde je.
Van die onthulling zal Leo XV opkijken!
Meen je, dat men daarginder gelooft, dat jij inderdaad uit je kerk gestooten bent?
Die deed achteraf ook meer voor zijn kerk dan een leger van missionarissen.
Als ik schuld heb voor God en de menschen zal dat misschien mijn straf verzachten.
Als!... Als!... Je twijfelt voor je gemak.
Het doel is goed en andere middelen zag ik niet... Maar wat wil je eigenlijk.
Je vertellen dat men je wil vervangen door een echten Oosterling.
Kan die 't beter, mij wel.
Men wil een keizer... Begrijp je me... Ik heb macht: de president van Afghanistan is mijn vriend. Hij heeft ontzaglijken invloed... en doet wat ik wil... Wanneer jij wat Buddhistisch of Mohamedaansche gebaren wou... ik wil ze desnoods wat beliegen en zeggen dat je tot de geheime adepten bent toegetreden....
Ik maak geen figuur met 'n kroon.
Spot niet. Het gaat om het allerhoogste. Jou zou een keizerin ontbreken... een van dat donkerder volk, waar je op steunen moet.
Die zich een ware Magdalena zou toonen.
Eerzuchtig ben ik misschien ook... maar ik doe het toch...
(onderbrekend, beslist)
.... om jou! Maar ik ben niet eerzuchtig of heerschzuchtig en doe het om
| |
| |
mezelf, om de menscheid... en om jou niet. Met je Fata Morgana laat ik mij niet in. Ik ben meneer Holset, die op een enkel punt niet weet wat hij wil, maar op ieder ander gebied zijn weg gaat zonder weifelen en zonder omzien, naar groote en goede doelen. Tot weerziens!
(in bedwongen woede)
.... op de terechtstelling!
(Warja snel af).
| |
5e Tooneel.
(Holset. Darkhine)
Je heb het toch nog overleeft.
Vandaag wel, maar hoe lang nog?
Ze wil keizerin van Eurazie worden. Ik houd ongelukkig meer van een bolhoed dan van een kroon!... ik vrees, dat die in dezen tijd, zelfs in Azie, niet lang meer in de mode blijft. Bovendien wou ze een apostaat van me maken.
Ik heb al genoeg te verantwoorden zonder dat. Neen... Neen... Was ik vrij en zij zonder verleden... ik geef toe... aan iemand als zij zou ik tengronde kunnen gaan en dat verlangt mijn onderbewustzijn van de liefde. Lag niet achter de volkerenverdeeling voor mij het groote ideaal der bewoonbaarmaking van midden Azie en Afrika... wie weet. Door de zelfde roeping waardoor ik het zwaard bracht, wil ik ook den ploeg brengen. En daarom moet mijn geest tot elken prijs hoog blijven.
| |
6e Tooneel.
(Vorigen Trepof.)
(haastig zich voorstellende)
Trepof, volkscommissaris buitenlandsche zaken.
Ook wel Rosenhain geheeten.
Het loopt mis! Het loopt mis! ik kom nog gauw de kwestie van die olie concensies om Bakoe regelen. We zullen de Amerikanen maar terwille zijn en de streek onafhankelijk verklaren.
| |
| |
Trek de troepen eruit terug. Dank de betrokken Kaukasische regimenten gauw af.
Die kunnen nu niet worden gemist!
Geef ze dan een anderen naam. Het moet. Ik vertrek vandaag nog naar London om de zaken te regelen.
De ratten verlaten het zinkende schip. Zeg, Rosenhain, wij weten ook nog wat: je vlucht en redt je zelf en je rijkdom bij de Amerikanen, waaraan je trouwens al lang verkocht bent.
| |
7e Tooneel.
(Vorigen, Lotte, Militaire chef en officieren.) (Ze komen ontsteld binnenstormen; Trepof sluipt weg).
De opstand in Portugal breidt zich snel uit. Spanje en Zuid-Frankrijk raken er door in beroering en vallen de bezetting aan.
Vraag hulptroepen uit achter Indie.
De houding der Aziaten wordt hoe langer hoe meer terughoudend. Ook daar broeit wat.
De middelen gaan achteruit en de schatplichtigen raken uitgeput.
We zijn nu over de helft van ons plan.
We handhaven ons geen jaar meer in de exentrische gebieden.
Laat die slet dooden of zet ze gevangen, voordat ze heel de achterban van jou en de groote zaak afvallig maakt.
Geen bloed.... Als 't nog kan moet ze voorloopig worden opgeborgen. Of 't baten zal? Wat daarachter gebeurt was vrijwel onvermijdelijk.
(Tot Militaire Chef energiek)
Nog eenmaal.... ik hoop dat het voor mij en de anderen den laatsten keer zal wezen... zeg ik: geen concessies, demp den opstand; ik wil niet vernemen hoe. Maar het geschiede nogmaals snel en radicaal.
|
|
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd