Roeping. Jaargang 4

[p. 338]

Missiegedachten.

IV. (Slot)

Het evangelie dat door een heidensch volk wordt aanvaard, mag niet slechts een nieuwe leer zijn of een wet van buitenaf, maar moet een wedergeboorte worden van al wat was: de natuur wordt veredeld door de genade, gelijk een wilde boom door enting. Het eigene wordt niet vernietigd of genegeerd, maar verbeterd. Een heidensch volk dat het evangelie aanvaardt, leert niet slechts nieuwe waarheden en voorschriften kennen, maar leert heel zijn bestaan en zijn verhoudingen zien onder een ander licht, ‘sub specie aeternitatis’. Daar volgt uit, dat niets van het eigene behoeft te verdwijnen wat niet wezenlijk in strijd is met de ware leer of de eeuwige voorschriften. Het kan een volk zoo goed doen, dit uitdrukkelijk van te voren te weten, want ieder volk dat zelfrespect heeft, eert het eigene en nationale. Eigen maatschappelijke toestanden, eigen levenswijze, eigen gebruiken, kunstuitingen, feesten, beleefdheidsvormen en dgl. mogen behouden, is niet alleen een voldoening, maar ook een gewin, wijl ze hechter worden en stijgen door de bezieling van het evangelie. Deze bezieling is ìntusschen een langzaam werk, dat geen dwang verdraagt. Een volk onderrichten, bekeeren en doopen gaat vlugger, dan een volk in heel zijn volksleven kerstenen. Het duurde lange jaren eer de gedoopte Germanen en Franken, Friezen en Saksers door-en-door ‘christen’ waren. Zelfs was het christendom al eeuwen in West-Europa verkondigd en tot uiterlijken bloei gekomen, eer de oude ‘heidensche’ landsgebruiken òf waren verdwenen òf gekerstend: men denke slechts aan de sociale toestanden, de landswetten, de familiewraak, de ordaliën, het duel, enz. Een lang zuiveringsproces was noodig, maar werkte ook gestadig dóór als gevolg van de christelijke beginselen. Opvoeding vraagt altijd veel tijd, veel geduld en veel tact, doch vooral de opvoeding van een volk: zeden gebiedt men niet, zeden worden gekweekt en moeten groeien. ‘Er is geen treffender schouwspel voor den historicus, zegt de groote geschiedschrijver Kurth, dan die langzame, geheimzinnige werking van den geest Gods in de gekerstende volkeren’.

Er valt ook zoovéél te kerstenen, want er is zooveel eigenaardigs bij elk zelfstandig volk. En er wordt van den missionaris een bizondere toeleg gevorderd, om het te leeren zien en voelen. Niet om de ethnologische wetenschap, maar allereerst om een vruchtbaar apostolaat, is het noodig dat de missionaris volkomen thuis gerake in de levensopvattingen en eigenaardigheden van het volk dat hij evangeliseert. Hij zal vooreerst moeten zoeken naar al het goede, gelijk een delver naar kostbaar erts. En wat hij tot zijn blijdschap 't eerst zal vinden, is 't verborgen verband dat elk heidensch volk, hoe ‘wild’ ook, nog heeft met 't bovennatuurlijke, - zooal niet door een duidelijke kennis en erkenning van de Godheid, dan toch door de besliste waardeering van de stricte natuurwetten, de zeven laatste geboden der decaloog:

[p. 339]

de toepassing moge afwijken van de christelijke opvatting, maar de kern zal hij vinden: hij zal ontdekken de ‘anima naturaliter christiana’. En dat is een kostbare ontdekking, die de veiligste natuurlijke kans geeft voor het slagen van het apostolaat. Dat kostbaar zielenerts zal de missionaris naar boven moeten werken, zuiveren, belichten en laten stralen voor de oogen van de heidenen zelf, die het misschien nauwelijks hadden opgemerkt: het goede naar voren brengen, aantoonen en prijzen, èn om dat goede zelf, én om zoo bij de besten en ernstigsten aanstonds vertrouwen, invloed en sympathie te winnen. Dan voelt de heiden, dat die vreemde blanke een goede man is, en een man die met zijn diepste overtuigingen en nobelste gevoelens meeleeft. Het afbreken van het verkeerde kan veilig later komen. Een heidensch volk is niet zóó slecht, of er is iets goeds in zijn zedenleer, - niet zóó verdierlijkt of er is iets geestelijks in zijn levensopvatting, - veel méér zelfs dan men aanvankelijk vermoedt. Alle heidensche volkeren zijn in zekeren zin onbewust op weg naar God en het bovennatuurlijke, en wie de psyche van zoo'n volk niet zou leeren begrijpen, zou zelf onbewust versperringen leggen op dien weg.

Versperringen door Westersche vormen vooral, en Westersche opvattingen. De bekeerling-missionaris Pater Wallace S.J. dringt er sterk op aan, dat de katholìeke geloofsverkondiger zich toch vooral zou aanpassen aan alles wat niet in strijd is met ware leer en moraal. Hij, de bekeerde protestantsche zendeling, had persoonlijk zoo goed ondervonden, dat het protestantisme in heidensche landen zoo weinig kan met zijn verarmd, nationaal, geïsoleerd christendom. Protestantisme blijft uiteraard tijdelijk en plaatselijk ‘protesteeren’.... tegen wat? Tegen iets dat de heiden niet kent! Geen negatie echter of protest vraagt de heiden, maar een positieve levensleer die steun vindt in eigen gemoed: en deze kan alleen het katholicisme brengen, dat het evangelie predikt zonder sectarische of nationale vormen. Hecht men teveel aan vormen, dan loopt men gevaar ook slecht begrepen te worden door den onontwikkelden heiden, die in den beginne geen onderscheid weet te maken tusschen het wezenlijke en het bijkomstige: hij zou kunnen meenen dat b.v. een Westersche en voor hem geheel-nieuwe beleefdheidsvorm even gewichtig is als een evangelische waarheid, gelijk het formalisme der Rabbijnen en Farizeeërs evenveel gewicht hechtte aan 't reinigen der vaten als aan de reinheid van zeden, evenveel aan 't verbod om vogelen uit te rooven als aan den plicht om de ouders te eeren, aan 't verbod om op Sabbath korenaren met de hand uit te wrijven als aan den plicht om den dag des Heeren waardig te vieren door rust en gebed. Te veel nadruk leggen op al wat bijkomstig is, brengt zoo licht dwaalbegrippen; te veel ijver betoonen bij het uitroeien van ‘heidensche’ gebruiken, stoot zoo licht af. De wijze lessen van den H. Paus Gregorius waren zoo menschkundig, toen hij het prees, dat de missionarissen de ‘heilige’ tempels, fonteinen en boomen niet omvèr haalden maar wijdden door 't evangelie, en de bijgeloovige gebruiken en

[p. 340]

nationale feesten stelden onder de bescherming van een Heilige. Aan hen die het vreemd mochten vinden, dat de H. Kerk aldus heidensche gebruiken kerstende en soms zelfs opnam in haar liturgie, zou men kunnen antwoorden zooals het wakkere ‘Schild’ onlangs deed: ‘De Kerk deed nog veel ergere dingen en doet het nog voortdurend: ze neemt zelfs heidensche menschen op en kerstent ze’. Of zooals de bekeerling Chesterton het spottend uitdrukt: ‘men kan ten slotte evengoed zeggen, dat onze beenen van heidenschen oorsprong zijn: niemand heeft ooit betwist dat het menschdom menschelijk was, vóórdat het christelijk was; en geen enkele Kerk fabriceerde de beenen waarmee de menschen liepen of dansten, hetzij op een pelgrimstocht of een ballet!’ Hoe zouden aldus ‘heidensche’ dansen, volksfeesten, tuinfeesten, huwelijksgebruiken, begrafenisplechtigheden, enz. enz. niet overal gekerstend kunnen worden, gelijk ze ook in het Westen niet werden uitgeroeid maar gekerstend? En waarom zouden deze Westersche gekerstende gebruiken nu met geweld de eigenlandsche gebruiken van andere volkeren moeten verdringen?

Deze eeuw heet de ‘missie-eeuw’. - ‘De evangelisatie zal nog in deze generatie gebeuren’, zegt de Amerikaansche Protestant John Mott. Het gemakkelijke moderne verkeer, en de wereldinvloed van het Westen bevorderen de evangelisatie op ongewone wijze. Het christelijk Westen heeft in deze eeuw een wereldroeping te vervullen, en kan beschikken over het geestelijk lot der heidensche volkeren. Een uiterst gewichtige ‘roeping’, die het Westen zoo waardig en zoo breed mogelijk moet vervullen, zonder eng nationalisme of bekrompen individualisme.

Met dit alles is niet gezegd, dat het eigen karakter van een volk volkomen ongerept behouden kan worden: een volle beschaving immers veronderstelt volle relaties naar buiten, wijl isolement tot stilstand brengt. Vanzelf zullen dus met die relaties nieuwe idees, nieuwe opvattingen, nieuwe gebruiken elk land binnendringen, - goede en minder-goede. Geleidelijk zal zulks geschieden, zonder dat iemand vermag het tegen te houden. Indien Holland bv. gretig zijn eigen mode prijsgeeft voor de Parijsche, en sport en spel haalt van overzee, dan kan men dat wel betreuren, maar beletten kan men het moeilijk. Zoo verdwijnt er vanzelf ook veel in de nieuwe landen wat goed en mooi was, en maakt plaats voor het uitheemsche: voor de volkenkunde is dit een verlies, voor de beschaving en verheffing vaak geen gewin, maar voor het christendom kan dit op zich zelf vrijwel onverschillig blijven: zijn heil zit niet vast aan één vorm, noch aan de inlandsche, noch aan de uitheemsche; maar geen van beide heeft het recht het evangelie te beletten in zijn groei en ontplooiing.

En de missionaris heeft alleen dit te onthouden, dat hij Christus moet prediken en Diens leer, en anders niets: ‘non est alíam ob causam missus a Deo, nisi ut Evangelium praedicaret’ (Apost. Brief van Benedictus XV).

JOS v.d. KOLK.

M.S.C.