Roeping. Jaargang 4

[p. 283]

Missiegedachten

III

Indien het waar is, dat het algemeene Evangelie en de bizondere nationale toestanden dienen samen te groeien tot één, tot iets ‘eigens’, zooals we reeds zeiden, - dan volgt daaruit dat de missionaris die het Evangelie brengt bij een vreemd volk, zal moeten beschikken over zeer veel tact, een groot aanpassingsvermogen, een breede levensopvatting. Eng fanatisme, vooral ‘nationaal’ fanatisme moet noodlottig zijn. De missionaris zij zich bewust, dat zijn beginwerk van groote beteekenis is voor de toekomst der nieuwe christenheid. Gaat hij te werk als een vurig veroveraar, volijverig maar tactloos, dan lijkt hij een cycloon die met onweerstaanbare kracht al het staande omvèrwerpt en ondersteboven keert: en 't gevolg zal zijn: een veld vol ontwortelde wilde boomen, een bodem overdekt met puinhoopen. Dat is omwenteling, geen vervolmaking; dat is verwoesting, geen veredeling; dat is uitroeiing, geen inenting; dat is vertreding, geen beschaving. Het radicale effect moge een oogenblik lijken op schitterend succes, maar het goede heeft geen kans om tot ontwikkeling te komen in eigenlandsche toestanden. En zoo zou men missionarissen kunnen hebben, die in hun grooten ijver meer geschiktheid toonen voor kruistocht of martelaarschap, dan voor deugdelijk apostolaat. 't Is waar, Christus zette zijn publiek leven in met de geweldige tempeluitdrijving; maar feitelijk was dit een zuivering van hetgeen reeds bestond, en den tempel brak hij niet af. ‘Meent niet, dat Ik gekomen ben om de Wet of de Profeten op te heffen. Ik ben niet komen opheffen, maar volmaken’. (Mt. 5:17). En dan volgt, bij Matthaeus drie hoofdstukken lang, de uiteenzetting van Zijne nieuwe leer, in aanpassing met het reeds bestaande: ‘Gij hebt gehoord, dat tot de ouden gezegd is.......; maar Ik zeg U’, enz. En ook bij de wildste wilden bestaan tradities van ‘ouden’, die iets goeds in zich bevatten; of bestaan eigen gebruiken, die niet wezenlijk slecht zijn. Deze op te sporen, en ten volle, ik zou haast zeggen, met eenige overdrijving te waardeeren, geeft een vasten grondslag voor de prediking van het nieuwe. Wat Vondel zei van de veredeling der heidensche feesten en plechtigheden om de Altaargeheimenissen te vieren, geldt ook hier:

‘Men spaar 't gezonde en snoeie 't onbescheid:

Men wraak 't verboôn en houde 't middelbaar’ (= 't bruikbare).

Met vernielend geweld tegen oude, inlandsche gebruiken ingaan, is niet doelmatig. Beter is het den landstroom stil-aan te leiden in nieuwe beddingen naar de open zee van het Eeuwige, dan door zwakke dijken hem te willen keeren en afdammen. Het bijkomstige hebbe een geleidelijke ontwikkeling en worde niet geforceerd.

Al te gemakkelijk neemt de Westersche missionaris den blanken Europeaan als norm en type van ‘beschaving’. Dat is minstens éénzijdig en dikwijls onjuist. De Europeanen waren nog ‘wilden’, toen Chineezen, Egyptenaren e.a.

[p. 284]

reeds ‘beschaafd’ waren. Terugdenken aan vroegere, eigen toestanden in Europa en aan de geleidelijke, langzame ontwikkeling onder den zachten maar zekeren invloed van het christendom, kan den tegenwoordigen missionaris zooveel leeren en hem behoeden voor kortzichtigheid en drijverij.

De missionaris Pater Van Coll C.S.S.R. zegt terecht, dat men in de missies bij heidenen, door onvoorzichtigen ijver veel moois kan bederven, en door 't geweldig uitroeien van het kwaad, meteen veel goeds kan onderdrukken, als men te eng en te kortzichtig is in zijn opvattingen, te Westersch in zijn beoordeeling van toestanden. Alles is niet ‘heidensch’ wat bij heidenen gevonden wordt, al is het ànders dan bij christenen; evenmin als alles ‘christelijk’ is, wat bij christenen gevonden wordt, al is het ànders dan bij heidenen!

Het is een treurig feit, dat het veroveren, exploiteeren en regeeren van ‘koloniën’ door beschaafde Europeanen, meer dan eens het tegendeel was van ‘beschaafd’. Ook deze soort van ‘beschaving’ kent een zeker vandalisme: en de onbeschaafden zijn fijngevoelig genoeg om het te veroordeelen en te verachten, zóó zelfs dat ze een stillen afkeer en haat kunnen opvatten tegen deze soort Europeesche beschaving en gladschaverij. Doet een missionaris nu mee aan die actie, en bindt hij het Evangelie aan Europeesche vormen, dan is er alle kans dat de heiden het één met het ander minacht en verwerpt. Hij onthoude liever 't mooie beginsel dat Benedictus XV hem voorhield: ‘non est aliam ob causam missus a Deo, nisi ut Evangelium praedicaret’: alleen om 't Evangelie te prediken werd hij door God gezonden.

Pater Ten Berge S.J., die in de ‘Studiën’ van Nov. 1925, zoo ferm en raak protesteert tegen de ‘nationale propaganda’ die Dr. Schmidlin als ‘nevendoel’ bij het missiewerk geoorloofd acht, gaat terecht een stap verder en zegt dat de missionaris niet alleen zijn nationaliteitsgevoel, of als men wil zijn nationale politiek moet opzijzetten, maar ook zijn eigen cultuur, zijn eigen taal, zeden en gewoonten. ‘We hebben te beseffen, dat er tusschen Westersche beschaving en Christelijke beschaving een zeer reëel onderscheid bestaat, dat jammer genoeg met den dag grooter wordt. Wij blanken mogen nóg zoo hoog over onze beschaving opgeven: in de laatste jaren gaan uit Japan, uit China, uit Indië, zelfs uit de Negervolkeren heel luidruchtige en vastberaden stemmen op, dat zij van onzen bankroeten boedel niet zijn gediend’.

Het ‘nationale nevendoel’ door den Duitscher Schmidlin gerechtvaardigd, en door enkele Fransche missionarissen nagestreefd, maar door den Paus scherp veroordeeld als een ‘verderfelijke pest’, lijkt me voor Hollandsche missionarissen niet direct zoo'n groot gevaar: zij zijn vrij van dit klein streven. Maar het vasthouden aan Westersche, als men wil Hollandsche begrippen, opvattingen, gewoonten, practijken, enz., kan wèl een gevaar zijn. De missionaris heeft Christus te prediken en Diens Evangelie, en anders niets, dan wat daarbij aansluit in 't eigen missieland, niet in 't eigen moederland. De inlander mag niet den indruk krijgen dat de missionaris een Westerschen godsdienst predikt, en

[p. 285]

dat hij bij het aanvaarden van de blijde boodschap zelf heel of half Westersch moet worden.

De H. Kerk dringt aan op het vormen van eigen inlandsche priesters, óók opdat het bekeerde volk ten slotte meer zich zèlf zou voelen, in eigen christelijke ontwikkeling: christelijk maar eigen. Een christendom dus, vergroeid in alles met het eigen-landsche. Te veel krijgen de ‘vreemde volkeren’ den indruk dat het Christendom iets specifiek Europeesch is, een geïmporteerd iets, gelijk een koloniale wet, een Europeesche uitvinding of een uitheemsche mode. Het christendom zij ten volle ook van hen, voor hen: het zij hun godsdienst, geen vreemde godsdienst. En daarom dient het bijkomstig-vreemde zoover mogelijk op den achtergrond te blijven; en het eigen-bijkomstige worde door kerstening zooveel mogelijk getrokken binnen de lijn der bekeering: taal (geen vreemde terminologie maar zooveel mogelijk eigene), gebruiken, levensopvattingen, sociale verhoudingen, gewoonten, plechtigheden, feesten, enz. En er valt bij ieder volk zooveel moois te behouden, te kerstenen, te veredelen. Er is geen volk, hoe wild ook, of het heeft zijn eigen poesaka's, zijn eigen adat's, zijn eigen geliefde feesten, zijn eigen geliefde kunstuitingen in beeld of poëzie of dans; - en lang niet altijd zijn ze in wezen heidensch. Terwijl hun overtuiging en levensopvatting christelijk worden, blijve dit eigen-mooie der heidenen niet buiten het christendom staan. De geschiedenis van het gekerstende Europa, dat zelfs zijn ‘Kerstmis’ kerstende, doet ons wenschen dat deze blijde geschiedenis zich herhale en herbeginne in iedere missie bij half-beschaafde of ándersbeschaafde of onbeschaafde volkeren, overal.

Welke wet van het Evangelie eischt toch dat de eigen-landsche mode verdwijne met het christendom? Christus zelf kleedde zich naar de mode der Joden, en paste zich aan aan alle bestaande gebruiken en sociale toestanden, welke toevallig zelfs véél meer overeenkomst hadden met de tegenwoordige ‘heidensche’ van het Oosten, dan met de ‘christelijke’ van het Westen: huwelijksgebruiken, rouwplechtigheden, feesten, gewoonten van 't publieke leven en 't gezinsleven, enz. Men moet het volle missieleven bij een Oostersch volk hebben meegemaakt, om te beseffen hoeveel er aan vast zit, indien men door engheid, kortzichtigheid, tactloosheid of eenvoudige onnadenkendheid, bij de nieuwe christenen tegelijk met het Evangelie de zgn. ‘christelijke’ gebruiken van het Westen zou willen invoeren. Men denke zich eens 'n oogenblik in, dat Chineesche missionarissen voor 't eerst hier in Europa het geloof kwamen verkondigen en meteen hun Chineesche gebruiken in heel het maatschappelijk leven wilden opdringen!..... Het Evangelie van Christus staat boven alle nationale vormen, maar kan ze alle bezielen en veredelen: en dàt is de ware christelijke beschaving.

JOS. v.d. KOLK, M.S.C.