Roeping. Jaargang 4

[p. 251]

Missiegedachten.

II

Christus heeft gewild dat het evangelie tot alle volkeren zou komen door prediking: ‘fides ex auditu’ (Rom. 10:17); want hoe zullen de volkeren het evangelie leeren kennen, zoo er geen predikers zijn? (Rom. 10:14). ‘Dit evangelie des rijks zal gepredikt worden over heel de wereld’ (Mt. 24:14). Dat is het mooie van het missieleven: helper te mogen zijn in het grootsche, goddelijke wereldplan van Christus, ‘medeverlosser met Christus’.

Maar hoezeer wordt de missionaris hierdoor ook verplicht, zijn roeping hoog en zuiver te houden! Wee hem zoo hij zich door bijkomstigheden die buiten het evangelie vallen, zou stellen als een hinderpaal tusschen den Heiland en den heiden. Het Evangelie van Christus is zoo ruim, zoo breed, zoo alomvattend, zoo aantrekkelijk en weldadig voor eenieder, voor Jood en Griek, barbaar en Scythiër, voor slaaf en vrije. (Rom. 10:12; Col. 3:11). Niemand heeft 't recht, het te beperken binnen bepaalde grenzen of bepaalde vormen. Het christendom is geen nationaal bezit, doch de heilbrengende godsdienst voor alle volkeren en alle maatschappijen, waarin dus elk goed volksgebruik en elke edele volksaard, elke stand en elke leeftijd, elke ontwikkeling en elke natie thuis behoort; waarin allen broeders zijn, allen leden van eenzelfde lichaam met Christus als Hoofd, (I Cor. 12:12.) Geen rangorde onder de volkeren, tenzij door ijver; geen voorrang onder de standen, tenzij door getrouwheid; geen voorkeur onder de personen, tenzij door heiligheid.

De uitspraak van het eerste Concilie der Apostelen is nòg geldend: ‘het heeft den H. Geest en ons goedgedacht, aan de geloovigen geen meerderen last op te leggen dan noodig is.’ (Act. 15:28). Er zijn tijden geweest in de christelijke geschiedenis, dat er gevaar dreigde voor dit beginsel. De Jood-christenen wilden het evangelie verengen tot iets nationaals: de rest was ‘onrein’. De Romein-christenen wilden het beperken binnen de grenzen van het Romeinsche Rijk: de rest was ‘barbaar’. Het Westersch Christendom mag dat onzalige voorbeeld niet volgen, en meenen dat buiten het ‘Westersche’ alles ‘onbeschaafd’ is. - De heiden-christenen hebben het nationale Jodendom overvleugeld, zooals Christus zelf reeds had voorspeld. (Mt. 21:43). De bekeerde ‘barbaren’ hebben het statige Romeinsche Rijk geleidelijk overtroffen. Ook de Westersche ‘beschaving’, - in zooverre ze niet meer christelijk is, maar alleen materieel en ‘Westersch’, - zou wel eens kunnen ondervinden, dat haar cultuur vergankelijk is, of althans eenzijdig. Alleen het evangelie is eeuwig. ‘Stat crux, dum volvitur orbis’.

De beschavingsvormen volgen elkaar op in bonte wisseling, - de christelijke idée blijft. Geen enkele cultuur is alléén-zaligmakend, maar wèl het ééne Evangelie. En zoo is ook het getuigenis der historie klaar geworden, dat geen enkele cultuur alle volkeren kan omvatten; maar wèl het evangelisch christendom dat in beginsel katholiek is, algemeen. Want ook elk sectarisch christendom

[p. 252]

is beperkt, wijl het zich verengt in persoonlijke of schoolsche of nationale opvattingen, zooals de naam alléén reeds aanduidt: Calvinisme, Lutheranisme, Jansenisme, Gallicanisme, Anglicanisme, enz. Alleen het Evangelie van Christus is universeel, is supernationaal, zooals men terecht gezegd heeft.

Vandaar dat de katholieke missie, zoo zij waarlijk katholiek gehouden wordt en geen verengende bepaling duldt, heel de wereld door, meer kans van slagen heeft dan de zending van een of ander verstard protestantisme. Tijdelijk moge dit laatste een voorsprong hebben of krijgen door geldmacht of cultuurkracht, - alleen het ware, breede, algemeene, katholieke geloof zal alle volkeren in alle landen en in alle tijden kunnen omvatten. Elke vorm die zich opdringt in de plaats van het evangelie, of elke prediker die zijn persoonlijkheid stelt in de plaats van Christus, doet schade aan 't katholiek karakter van het Christendom. Paulus begreep, dat ‘Christus prediken’ het voornaamste was, het eenige; en vandaar dat hij zich zelf wist aan te passen aan allen, en zoovele verscheidene volkeren wist te bezielen door het ééne evangelie. Ofschoon Jood, was zijn prediking niet Joodsch: Griek en Romein, vrije of slaaf, geletterde of handwerksman, - aan ieder wist hij Christus te prediken, zonder voorbehoud van vormen, zonder nationale bizonderheden. Hij durfde een andere beschaving dulden dan de zijne.

Zoo moet ook de evangelisatie der missionarissen een andere beschaving durven dulden dan de Westersche. Niet de Westersche beschaving, al ware ze ook de volmaaktste, is iets stabiels en universeels, zoomin als de Egyptische of Joodsche of Grieksche of Romeinsche. Geen enkele cultuur heeft een wereldroeping: alleen het evangelie heeft ze, en ook alleen de overwinning van 't evangelie kan daarom duurzaam en algemeen zijn, terwijl iedere victorie van wapenmacht, of geldkracht, of filosofie, of systeem, of secte, of cultuur beperkt is.

Meer dan eens heeft in de katholieke kerk het begrensde patriotisme en formalisme schade gedaan aan de evangelie-verkondiging. Het ware apostolaat zal geen enkele cultuur afwijzen, geen enkele nationaliteit, maar ze alle bezielen. Het zoete juk van Christus kan gedragen worden door beschaafde en barbaar, door blanke en neger. De heidenen van voorheen zouden geen christen geworden zijn, zoo hun met dat juk van Christus tevens het harde juk van 't Joodsche nationalisme en formalisme was opgelegd. De Germanen zouden met 't juk van Christus moeilijk het Romeinsche juk hebben willen torsen. En ook thans, nu de geloofsprediking komt van het Westen, mag het Westersche beschavingsjuk geen overlast brengen aan de volkeren die het evangelie willen aanvaarden.

Zonder te eischen dat in verre landen het keurslijf van de Westersche beschaving worde gedragen, doope de missie niet alleen de hedendaagsche goedwillige heidenen, maar doope meteen de heidensche maatschappij de heidensche beschavingsvormen. Er is geen reden om te treuren over het niet zegevieren van onze nationale cultuur; er is alleen reden om te juichen over het kerstenen

[p. 253]

van vreemde, zgn. ‘barbaarsche’ gebruiken. Het evangelie is ook in dezen zin niet gebonden.

Bestaat er dan geen gevaar dat het christendom zelf lijdt onder de ‘barbaarsche’ vormen en gebruiken, die het wil bezielen? Het is interessant in de geschiedenis na te gaan, hoe dit andere uiterste vermeden werd. Het bijkomstige mag geen beletsel zijn voor het wezenlijke, maar ook het wezenlijke mag niet wijken voor nieuwe bijkomstigheden. Niet alle barbaarschheid en niet elke uiting van heidensche beschaving is bevattelijk voor kerstening. In 't Westen leert ons dit de geschiedenis omtrent duel, familiewraak, ordaliën, heidensche feesten; elders omtrent slavernij, huwelijksleven, bijgeloof. De beginselen moeten blijven, waar de vormen kunnen wisselen; en die vormen zullen plaatselijk en geleidelijk zich kerstenen, naar mate de beginselen zuiverder en krachtiger, zonder uitheemsche vormen, worden gepredikt en gehandhaafd. De christelijke waarheden behoeven voor geen enkele natie of beschaving knellende banden te zijn, doch kunnen overal de hechte steunsels worden der eigen, ware cultuur. Is de Europeesche cultuur niet ‘eigen’ gebleven ondanks het evangelie? Of liever, werd ze niet groot dòòr het evangelie? In den Renaissance-tijd heeft het oude heidendom nog eens geprobeerd die hechte steunsels van 't beschavende christendom te verwrikken: de goede beginselen hebben gezegevierd. Maar ook het tegenwoordig heidendom van nieuwe volkeren mag die steunsels niet verwrikken, en daarom is de zgn. ‘breede, consiliante methode’ van enkele protestantsche zendingen niet toelaatbaar; ten opzichte van polygamie en dgl. mag de evangelisatie geen duimbreed toegeven. Het heidendom moet gekerstend worden, maar het christendom mag zich niet laten verheidenschen. Intusschen is dit gevaar bij katholieke missies vrijwel denkbeeldig: het gevaar van 't brengen der evangelische beginselen in vormen, die te eng, te nationalistisch, te Westersch zijn, bestaat wél.

De kerstening van een volk moet geleidelijk groeien, kan niet worden geforceerd. De Stichter van het christendom was zoo breed mogelijk in den opzet Zijner leer: de ontwikkeling, de toepassing en de aanpassing hebben in den loop der tijden de verschillende vormen gebracht, bezield door dezelfde beginselen. Wie een heidensch volk wil bekeeren, moet niet in eens alle ontwikkelings-perioden willen overslaan om terstond te komen tot het hoogste, - zeker niet zoo dit ‘hoogste’ synoniem is van het ‘Westersche’. De bedoeling kan wel edel zijn, de ijver oprecht, het ideaal schoon, - doch de practische zin en de tact spreken ook een woord mee. Elk volk dat gekerstend wordt, heeft noodig, een christelijke ‘jeugd’ door te maken: alleen dàn is de ontwikkeling natuurlijk en duurzaam. Opvoeden en leiden is de beschavingstaak van den missionaris, - niet dwingen en verdringen. Het evangelie geeft daartoe de beginselen; de toestanden van land en volk bieden de vormen. Die twee dienen samen te groeien tot één, tot iets ‘eigens’, om echt te kunnen zijn en hecht.

JOS. v.d. KOLK, M.S.C.