Roeping. Jaargang 4

[p. 240]

't Geestelik boek.

C.A. Terburg o.p.: het innerlijke leven. de gemeenschap: Utrecht.

Als de verwekker der grote gedachten, die leven en kunst weer moeten beheersen tot verkrijging van 'n katolieke gemeenschap en 'n katolieke gemeenschap-stijl is Pater Terburg sinds enige jaren krachtig arbeidzaam. Hij is 't immers die de vertaling en de bewerking gaf van Maritains Art et Scolartique, in ‘De Morgen’ 'n vaste rubriek heeft over 't geestelik leven, de verklarende inleiding schreef op Marnix Gijsen's dichtbundel Het Huis: en de geestelike leidsman is of was van de Nijmeegse kunstgroep: de Ploeg.

‘Het innerlijke Leven’ is 'n samenvatting van de konferenties in dat Nijmeegse midden gehouden: werk van sterk gehalte: niet alleen om de vaste klaarheid der gedachten, maar tevens om de onverbiddelikheid, waarmee de eigentijdse gebreken en halfheden in 't aanschijn der eeuwige waarheden worden aangetoond en veroordeeld: waarmee de geloofsbeginselen worden doorgevoerd tot in alle menselike levens-verrichtingen toe.

Gewoonlik zien er zulke boekjes geheel anders uit: volkomen ortodoks - en wat dat aangaat, met 'n verdiend ‘imprimatur’ - maar in 'n verwoording die in de vooronderstelde bedoeling, waarmee er gesproken of geschreven moet geweest zijn, haar verklaring niet vindt: en die derhalve als gewauwel of mooidoenerij de normale lezer volstrekt onverschillig laat.

Hier echter is direkte weergaaf: is er priesterlike bekommernis om zielen aan 't woord, die zonder diplomatie en in de kristelike ongebondendheid waarvan S. Paulus spreekt, met apostoliese aandrang, de samenleving ontrukken wil aan 't geen in velerlei gedaanten werkt aan haar langzame maar zekere destruktie.

O de moderne ziel en haar eigen kwalen is aan deze prediker van geestelike verrijzenis zo goed bekend: dit is geen betogen tot 't geslacht dat na welbesteed leven nu waardig rust, terwijl de tijdgenoot, onstichtelik misschien maar toch zo begrijpelik en daarom vergeeflik, telkens weer geeuwtjes doet. Want nietwaar, dit betoog is niet voor hém: hij wil ándere vooruitzichten, hij heeft ándere kwellingen, hij leeft in 'n andere tijd: hij wordt met z'n eigen zielsnood niet ontdekt.

Hier echter werd geweten en pregnant gezegd, wat juist de christenen van deze tijd strijdend in de groot-worsteling met de drie mogelikheden, maar toch sterk begerend naar de kristal-heldere evangeliese levens-ordening, nodig hebben om doelmatig ten zege te komen: niet moedeloos om eigen dagelikse geheime desertie, niet laf in overleg met 't kwaad, niet overmoedig op mogelik welslagen, niet verschalkt door de schijn en de goedpraterij.

Ik weet wel: 'n zekere goede lezer, gewend aan zalving en gewichtige, bedaarde, hoogst wegvoegelike en zeer verstandelike uiteenzettingen, zal ontstemd

[p. 241]

worden door dit boekje met z'n plotselingheden, met z'n meedogenloze aantastingen van wat zo lang geduld, of voor 't gemak weggedacht, maar niet weggedaan werd - ook niet in ons katoliek leven: en wat toch zo tegenstrijdig was met Jezus' leer.

Die goede lezer zal zeggen: dit is niet rijp, dit is sarkasme, dit is niet voorzichtig, dit is eenzijdig.

Maar is dit niet altijd 't lot van 'n geschrift, dat op 'n keerpunt des tijds gelijk we nu beleven, zich losgerukt heeft - met koppige zelfstandigheid - uit 'tgeen is, en vanuit de verten van zoals 't moet zijn, de mistoestanden verkondigt, waartoe we allen in meerder of minder maat vervielen?

Zoolang de reddende liefde de verkondiging maar warm houdt, en ze behoedt voor de wellustige wreedheid der louter negatieve kritiek, is de stem van zo'n krachtige roeper voor ons, die de redding willen om niet te vergaan, 'n weldaad, die niet enkel 't bevoorrecht aandeel mocht blijven van de Nijmeegse Ploeg groep alleen. -

H. Teresia van het kind Jezus door Gerard Knuvelder: Geert Groote genootschap. 's-Hertogenbosch.

Dit Biografies werkje van Gerard Knuvelder is van goede opzet: 't wil de aandacht van de lezer vestigen op 'tgeen in het heilige-leven allereerst voor hem prakties d.i. navolgbaar is: op 't levensinzicht, 't gans persoonlik levensinzicht, waardoor de heilige mens tot z'n grote daden gevoerd werd.

In 't geval der kleine Teresia bracht deze opzet z'n biezondere moeilikheden mee. Omdat heel veel van de bestaande litteratuur over deze heldin - evenals niet waar heel veel van 't bestaande beeld- en plaatwerk - 't eigenlik geestelik karakter van dit meisje hebben miskend en misvormd, niet hebben bevroed, hoe achter de ‘wereldberoemde’ glimlaat op dat mooie gelaat de sterkste kampen der zich altijd meer van 't eigen ik louterende liefde tot God werden uitgestreden.

Aan deze zoetelike, onwezelike en oppervlakkige devotiën heeft zich Knuvelden allerminst gestoord, en hij kon al gauw ontdekken, hoe ook dit kind van uiterlike en innerlike gratie 't hemelrijk met geweld heeft moeten bemeesteren.

Moeilik was deze opzet ook nog: omdat uit geen grootse uitwendigheid tot 'n heldhaftige inwendigheid kon worden besloten. Het gold hier immers 'n meisje opgegroeid in de bedaarde, eenvormige omgeving van 'n burgergezin, van 'n kost-school en van 'n klooster. En wanneer 't haar eigen leven noteerde, vermoedde 't haar eigen bevoorrechte grootheid volstrekt niet. Met deze gegevens, die geen enkele uitgedrukte vaststelling bevatten van 't geen aan geestelike merkwaardigheden was voorgevallen, moest toch tot zulk 'n nadrukkelike vaststelling gekomen zien te worden.

't Is merkbaar, dat Gerard Knuvelder om z'n geestelike speurzin te scherpen,

[p. 242]

in de leer geweest is bij mannen van 't vak. Ik zeg dit niet, om de waarde van oorspronkelikheid van dit boekje te verkleinen: maar om te betonen dat hier ernstig gewerkt is, en 'n aprioristiese fantastiese heldenverering zorgvuldig is afgeweerd.

* _* *

Aan sommige beweringen in deze beschrijving is 't moeilik te geloven zonder nader bewijs. Zo bijvb. op bladz. 4. ‘Omdat ze Hem (de Schepper) nu kent, beheerst zij op twee - à - driejarige leeftijd haar al te menselike neigingen; er ligt voor haar 'n natuurlike zoetheid in et offer. Het ging haar vanzelf af et offer èn de beschouwing. Inderdaad “'n buitengewone begenadiging van God”. Maar zoals ze door Knuvelder geformuleerd werd, is ze toch wel te buitengewoon om enkel beweerd te worden.

Op bld. 7 klinkt 't wel wat zwaar: Jezus liet haar eerst de wereld kennen om haar op tienjarige leeftijd de vrije keus te laten’. Iemand nog vóór z'n tien jaren de wereld laten kennen! Maar wat er op volgt, is met 't voorafgaande in tegenspraak: ‘Maar zóver was deze ziel toen al voortgeschreden op de weg der zuivering en de liefde dat als vanzelf de voorbereiding tot de eerste H. Communie 'n van de wereld afgewend tijdperk van beschouwing werd.....’ Dit bij elkaar levert minstens 'n zeer onduidelike zielkundige ontleding op.

Zo maar aanvaardbaar is ook niet, op bld. 7: ‘al haar vriendschap met de mensen mislukte.’ Daar dit voor Teresia de aanleiding werd, volgens Knuvelder om uitsluitend haar liefde op Jezus te vestigen' was nadere beschrijving van dit fiasco der genegenheid zeer noodzakelik, en had haar menselikheid zeer boeiend gemaakt.

* _* *

Dit belet niet, dat 't Geert-Groote-Genootschap met dit boekje 'n degelik nummer is rijker geworden. Wat wordt menig keer 't wezelik karakteristieke van deze heilige biezonder scherp belicht: ‘haar bloot puur geloof’ bijvb. op blz. 13, ‘haar kleine weg van de geestelike kindsheid, van et vertrouwen en van de volledige overgave’ op blz. 14 en 15: terwijl ik me lang zal blijven herinneren 't stille doodgaan van dit kind Gods, waardoor de laatste bladzijden van deze levensbeschrijving zo'n sterk ontroerende kracht gekregen hebben.

Wat de Teresia-verering betreft: zij vindt in dit werkje 'n ernstig vermaan, om de populariteit van deze jonge heilige toch niet te bevorderen door prijsgeving van 'tgeen haar tot heldin in Gods kerk heeft gemaakt: en wel te beseffen, dat dit meisje als leidend motief van haar denken en doen deze van Jezus' geleerde formuul had - door Knuvelder terecht goed naar voren gebracht: - ‘'t Is alleen de totale opoffering van zichzelf, dat beminnen heet.’

M. MOLENAAR, M.S.C.