Roeping. Jaargang 4

[p. 191]

t' Geestelik boek
M. Molenaar M.S.C.: Geertruid van Helfta,
met acht houtsneden van Collette. Amsterdam, van Munster.

Het is in onze heerlijke maatschappij zoo langzaamaan tot een systeem geworden, een methode, een organisatie, zoo ge wilt: elkander te bewonderen, maar dan groepsgewijze, uitgedrukt in de formule: De voorzitter huldigt de vergadering en de vergadering huldigt den voorzitter. Zoo werden velen, misschien de besten, wantrouwend, zoowel bij lof als blaam: want alles staat onder commando van den kastegeest. Het zou jammer zijn, als deze gedachte hen hinderde bij deze bespreking van een boek, dat geschreven werd in een geest, welke lijnrecht staat tegenover den geest van onzen tijd: met een bedoeling, de groote kwaal van onze dagen: de zelfgenoegzaamheid, te breken door het prediken van de overgave aan God, de onderwerping aan Gods heiligen Wil. Ook de bespreking bedoelt niets en niets anders, als zij zegt: zorgt, dat gij dit boek leest en herleest: daarin klopt het Hart van Christus. Wij spreken hier niet van mooie uitdrukking of gelukkige zinswending: die gewichtige zaken der litteratuur, want daarmee is het zieleleven niet gebaat: hier mogen wij spreken van krachtige spijs, die niet alleen verkwikt, doch werkelijk voedt: mogelijk zelfs een ziekte geneest: onzen hoogmoed.

Want wij staken de hoofden bijeen en zeiden: Het werk, dat wij deden en dat wij doen en dat wij zullen tot stand brengen is goed, zeer goed, en het menschelijk geslacht zal er veel nut van hebben. En naast ons en achter ons, overal, stonden talloos velen, zwaaiend met hunne armen, en zij zeiden allen hetzelfde als wij en er ontstond geschreeuw, want wij zeiden van hen en zij zeiden van ons: dat wij niets beteekenden, en tot ons riep men nog, dat wij hoogmoedig waren. Wij verachtten dis uiting, want zij kwam uit den mond van proleten: en wat is minderwaardiger dan het woord van een proleet?

Toch is het volkomen waar: dat wij hoogmoedig zijn, zeer hoogmoedig. De hoogmoed bestaat niet hierin, dat wij ons werk hooger aanslaan dan het werk onzer medemenschen; maar dat wij aan ons, ons werk waarde toekennen als komende van ons. Het werk heeft slechts waarde, absolute waarde, in zoover het van God komt, en zoo zal het eene werk staan boven het andere, naarmate het dieper doordrongen is van Gods geest en Gods liefde. De menschelijke hoogmoed echter schrijft het werk toe aan zichzelf, zoekt in eigen kracht de totale verklaring: en moet mistasten, want God is de Eerste en Eenige, Die het zijn geeft aan de dingen. Wij zijn de werktuigen. En als gij gedaan hebt alles en alles, wat van U verlangd werd, zucht dan en zegt: Wij zijn onnutte dienstknechten.

Wanneer wij zoover zijn, dat wij dit in volle overtuiging kunnen zeggen, dàn zal God in ons komen en tot ons, zooals Hij kwam bij Geertruid, die óok een tijdlang den hoogmoed des geestes gekend heeft, die óok gemeend heeft

[p. 192]

dat het menschelijke genoeg was voor den mensch. Hoe God en Geertruid eén zijn geworden, lezen wij in het wonderschoone boek van pater Molenaar: theoloog en tegelijk man van rijpe, diepe ervaring. Voor de goede beschrijving toch van een heiligenleven is het noodig: dat men beide is.

Oppervlakkig bezien, kan men een heilige ziel benaderen langs twee wegen: langs theologischen weg, zoekend, beredeneerend, benaderend, en langs den weg van eigen ervaring: onmiddellijk, direct. De eerste weg zou moeilijk wezen: omdat hier veel zware studie en gezond inzicht wordt gevorderd. De tweede weg zou moeilijk zijn, omdat de heiligheid zelve, die dan ondersteld wordt, zoo moeilijk is. En zeer lastig wordt deze weg, omdat hier zoo spoedig het zelfbedrog zich mengt in het oordeel. Want dezen weg kunnen wij slechts begaan, als ons oog rein is; dan toch is heel ons lichaam rein; en ons oog is rein, wanneer wij alles zien door Christus: wanneer Christus onze lamp is, ons licht en ons oog. Maar wij zien zoo dikwijls door eigen oogen, terwijl wij meenen, door Christus te zien; de zelfmisleiding, waardoor millioenen op een dwaalspoor zijn gebracht.

Daarom moet ook het speuren in een heiligenleven altijd gebeuren in aansluiting met theologische kennis, met een degelijke wetenschap van de leer der Kerk, Die Christus' erfdeel ongeschonden bewaren moet. Zoo wordt het schrijven van een heiligenleven dubbel zwaar.

Daaruit kan men verklaren: waarom wij wel een legio heiligenlevens hebben, welke ons eer ergeren dan aantrekken: zij beschrijven gewoonlijk niets als den buitenkant der dingen, en laten het wezenlijke onbeschouwd, uit onkunde of uit gebrek aan ervaring. Als jongens lazen we de ‘Heiligenlevens voor alle dagen van het jaar’, maar we bepaalden ons tot de martelaren: daarin lag iets griezeligs en daarom iets aantrekkelijks. Ouder geworden, werd ons verzekerd, dat er slechts drie of vier goede ‘heiligenlevens’ bestonden; wij beijverden ons, ze te lezen: een soort verplichting, zonder eenige aantrekkelijkheid; wat wij zochten, vonden wij zelden: hoe een arme, arme menschenziel een blijvende woonplaats krijgt in het nameloos goede Hart van God.

Dit vinden we in het werk van pater Molenaar: hier wordt direct tot onze ziel gesproken, die, ofschoon zij in den aanvang dezelfde gaven ontving als Geertruid, zoo dor en onvruchtbaar gebleven is. Wij leeren daar, hoe beletselen ontstaan en worden weggenomen voor een zegenende werking Gods in onze zielen. Want in wezen leven wij hetzelfde leven: ziet dan bij Geertruid, hoe gij het ontwikkelen en tot vollen wasdom brengen moet.

C.A.T.