Roeping. Jaargang 3

[p. 257]

De strijd om de soberheid

Aan Pater Ildefonsus te Helmond.

Vindt U niet, dat de pijnlikheid der geheel-onthouding, in de meeste gevallen ligt in 't uitzonderlike, waartoe ons dit offer verplicht in verkeer en gezelschap? Want 't weerstaan aan de drank-lust en aan de prikkeling van de alkohol, dat is - voor de een wat langer als voor de ander - iets onaangenaams voor 'n bepaald aantal dagen: dat is 'n kwestie van tijd: dat leert zich aan, en wordt tot 'n gewoonte, die uiteraard de daden lenig en makkelik maakt.

Maar de telkens varierende tegenstelling tussen ons en de meerderheid: 't telkens afwijzen van allerhartelikste en aller-welmenendste verzoeken: 't ontmoeten van zoveel verbazing om 'tgeen we doen: en 't niet-begrijpen in nochtans op velerlei gebied dikwels schrandere mensen: dat is iets biezonder smarteliks. Ik meen, dat in deze inwendige schrijning 't wezenlike ligt van ons offer.

◽ ◽ ◽

Hebt U bemerk, t dat ik 't wezenlike van dat offer ook niet ontwaar in de luchthartige scherts, waarmee de gezellige z'n volle roemer aanklinkt tegen de lege van ons: noch in de vaak liefdeloze beweringen, waarin zo dikwels de rechtvaardiging gezocht wordt van eigen gedrag.

Want voor dit alles en nog heel veel meer, zijn we paraat: en slechts op 't zwakke en zelfvergeten moment stoort 't de zekerheid van ons binnenste. Die overvallen en aanvallen zijn onvermijdelik: en zich erover teleurstellen zou even dwaas zijn, als in de strijd zich bedroeven, omdat de vijand zich verweert. Ja zelfs, op de geheime desertie van strijdbroeders is de waarachtig-strijdvaardige voorbereid.

Maar de vervreemding van die 't goed met ons menen, de verwondering van goede mensen, ons antwoord met 'n weigering, waarvan de verheven betekenis ontgaat, op 'n vraag vol hartelike welgezindheid: of hoe dan ook 't konflikt tussen ons en anderen geschiedt - mits in de edele gedeelten van onze wederzijdse gevoelens - dikwels bij heel weinig woorden, in 'n oogwenk, dikwels onopgemerkt door velen: zie, dat is 't offer, dat nooit gewent, omdat 't zich telkens weer anders voordoet, en dat terecht z'n zinnebeeld vindt in 't kruis.

◽ ◽ ◽

We moeten deze ontsteltenissen niet willen voorkomen, noch in ons zelf, noch in de anderen. 't Zou in ons zelf 'n aantasting zijn van 't offer-wezelike: de heilige stille pijn, die we diep en volkomen moeten ondergaan: want die de loutering is van ons lager deel, en die de bevrijding is van 't hogere, 'n bevestiging van datgene in ons, waar God

[p. 258]

woont: die nog heel veel meer is, waarover ik aanstonds wat ga zeggen.

Ook niet in anderen moeten we 't onaangename van onze onthouding willen wegnemen: waartoe we uit goedheid, uit bedeesdheid, uit 'n onredelike vrees voor 't uitzonderlike, ook al uit praktiese levenszin (o, o, die praktiese levenszin!) allicht geneigd kunnen zijn. In de afgezonderdheid ligt ook ónze kracht, zowel om te volharden als om te overtuigen. 'n Eerlike bekentenis toch van eigen levensinzicht heeft als onfeilbare zielkundige weerslag: in ons zelf, 'n bevestiging in de trouw aan dat inzicht, en in de vreemdeling, op 't goed moment, minstens 'n eerbiedig nadenkend verwijlen bij die bekentenis, niet zelden gedeeltelike of volledige overgave aan de bedoeling, die zonder schaamte werd meegedeeld.

Er is zoveel bedorven door kompromissen: er is zoveel twijfel ontstaan aan oprechtheid door toegevendheid onder de schijn van naastenliefde. O de schemer van 't onuitgesprokene, van de aarzeling. Wanneer hij heerst in ons, wat 'n vertroebeling van ons geluk, wat 'n halvering van onze kracht, wat 'n verkwijning van onze durf. Te weten, dat er verraad gepleegd is aan iets nobels om lief te zijn tegenover den ander!

In de afgezonderdheid ligt ons offer en onze kracht: en elke onredelike inschikkelikheid - ik zie niet in, wanneer ze redelik zou kunnen worden in onze biezondere tijd - waardoor we treden uit deze afzondering, waardoor dus de markante lijn van onze principieele onthouding zich vervaagt, is 'n bestendiging van de maatschappelike kwaal, die we willen bestrijden, is tevens 'n verzwakking van eigen dervingskracht.

◽ ◽ ◽

We mogen niets meer toegeven: we moeten dit ons zelf herhaalde malen zeggen: we moeten 't toeroepen aan onze geestgenoten op de bijeenkomsten.

O 't ware aangenamer misschien, we kregen 'n soepeler levensbeweging, we telden meer vrienden, we waren welkomer in de gezelschappen, als we luchthartiger dachten over de drinkgewoonte, als we met 'n sierlike vlucht boven 't bewustzijn uit van de maatschaplike mistoestanden, ons één wisten te voelen met zoveel lieden, die niet zien, wat wij zien, en die geen plicht of dringende wenk van God gewaar worden, waar die in scherpe werkelikheid voor ons aanwezig is.

Wij echter verzaken aan die gemakkelikheid: we hebben 'n andere roep gehoord: 't onaangename van onze onverdraagzaamheid is 't onaangenaamst voor ons zelf: maar we mogen niet anders: en de pijn is ons daarom zeer lief.

Want er voltrekt zich iets zeer schoons.

◽ ◽ ◽

[p. 259]

Wanneer wij volharden, voltrekt zich iets zeer schoons. Ik denk nu niet allereerst aan de maatschaplike bewustwording van de kwaal alkoholisme: of aan de wijziging en afname der drink-gewoontes, of aan de aarzeling tenminste, in de handhaving van die gewoontes. Zeer zeker: dat verheugt ons innig, omdat 't de tekenen zijn, dat 't verderf al reeds is aangetast in de kern, in de idee, van waaruit de onmatige daden voortkomen. En het is in deze algemene wending der geesten, dat we de moed zouden kunnen vinden, om in biezondere gevallen van konservatisme, van bewuste of onbewuste weerspannigheid, in plaatselike onwetendheid en onverschilligheid, niet te versagen.

Maar 't schoonste echter voltrekt zich onzichtbaar, en geen statistiek bevat 't in cijfers. Zou 't misschien daarom zo weinig besproken en gevierd worden? Want onze waarde-bepalingen staan zo sterk onder de invloed van 't zintuig, en prakties erkennen we realiteit slechts daar, waar we ze zien met 't lichamelik oog.

In de onwetendheid van mijn zinnen belijd ik echter:

1. de versterking van m'n eigen onstoffelik deel door de drankderving, zodat ik veiliger dit kostbare onsterfelike deel weet te bewaren tegen de aanrandingen der fataal-werkende machten der stof om mij en in mij.

2. de welwillendheid van God, Die aan 't offer van den eenling 'n mondiale betekenis geeft, omdat Hij in Zijn Zoon 'n saamhorigheid, omvattende alle mensen, gesticht heeft, waardoor de derving van den een de matigheid van den anderverzekert, of de onmatigheid van den ander uitboet.

Wat is 't jammer, dat we over deze grote positieve waarden van 't offer zo weinig elkander onderhouden: want 't niet onmiddelik waarneembare, wat de mond op geregelde tijden niet belijdt, daaraan gelooft 't hart niet meer op de duur: terwijl juist deze onzichtbare invloeden van 't onthoudings-offer ons altijd begeesteren kunnen, omdat ze altijd werkzaam zijn: en onafhankelik van uiterlike omstandigheden, als morele zegeningen neerkomen op ons zelf, en op onze dierbare broeders en zusters. Krachtig in ons zelf, beheersen we, van uit de diepste verborgenheid, tevens de gemeenschap: op mijlen afstand onbekende geluksdragers in duizend mense-levens.

◽ ◽ ◽

Vooral wij in 1925 voelen zeer sterk voor deze twee positieve waarden van 't onthoudingsoffer. We zijn terecht afkerig geworden voor 't werken aan de gemeenschap zonder meer: wij eisen waarborgen, dat onze opmerkzaamheid allereerst valt op ons zelf. Want wat we pijnlik ervoeren in ons zelf en in anderen, is: dat 't werk in de ruimte

[p. 260]

'n beletsel geworden is voor 't werk in de diepte: we zijn ons zelf kwijt geraakt in de menigte: met 't gevolg, dat van Ginneken knap kan bemerken: hoe deze tijd van malaise allereerst z'n oorzaak vindt in 'n gebrek aan persoonlikheden.

Daarom kon de drankbestrijding voorgesteld als louter maatschappelik werk ons niet sterk meer bekoren: ze werd ons te ijl, te onbepaald, te veel zwaaiend in de ruimte: ze eiste krachten op ten koste der persoonlikheids-vorming, 'n werk van eenzaamheid, van strakke bezonnenheid en van veel wil. Maar sinds we in haar 'n waarde van zelf-vorming erkenden, toen werd ze ons dierbaar: 'n nieuwe kans nietwaar, om bij zoveel neerwaartse krachten in eigen wezen, de opwaartse kracht der ziel te sterken, en de gebeurtenis te verhaasten van onze wedergeboorte tot de vrije, frisse mens, die resoluut post vat tegenover de dekadentie der westerse beschaving. De drank-strijd werd niet meer tot iets aparts, waaraan we doen na de volbrenging van onze dagelikse plicht: als iets wat omgaat langs de kern van onze innigste verlangens naar 'tgeen we nu eigelik willen zijn: maar hij werd de verwerkeliking van één uit de vele overtuigingen, die aan elkander verwant, te zamen 't inwendig bezit uitmaken van wat ik zou willen noemen: de na-oorlogse demokraat, die genoeg van de schijn, van de bijkomstigheid - en konventiekultus, van de halfheid en traditionele ondoelmatigheid, de hierarchie in eigen wezen naar evangelies plan herstellen wil allereerst, en in zóverre aan de gemeenschap werkt, als nodig is om deze hierarchiese ordening voor allen in de maatschappelike samenleving mogelik te maken. Want wie dat wezelik wil, zal terstond moeten inzien, hoe zeer 't alkoholisme deze hierarchiese ordening in de afzonderlike mens verhindert, omdat 't de hoogste potenties benevelt en uiteraard de zin meer geeft dan hij waard is:

hoezeer 't alkoholisme ook de hierarchiese ordening der maatschappij belet, die aldus in haar tezamen stellende elementen - de afzonderlike mensen - wanordelik gemaakt is.

Maar ook de mystieke betekenis der drank-derving is ons lief, is ons buitengewoon lief: 't stille doen van dat offer in 't besef, dat 't 'n medemens helpt als uitboetende kracht, als 'n sterkende kracht: met telkens die verruimende overtuiging, 'n aktief deel ten goede te wezen in dat enorme en onderling tegenstrijdig en toch weer zo saamhorig geheel van mensen: waar door den een zoveel geluk kan worden gebracht aan den ander, ongezien - dat is zo schoon - maar altijd tot lof van de Vader, van Wie we de kinderen zijn.

O we hebben zoveel trek naar de onzichtbare werkelikheid, waar 't zoveel harteliker en inniger is, zoveel zuiverder en rustiger als in de

[p. 261]

zichtbare: we voelen zo goed weer achter de schijn 't wezen, en achter 't eindige 't oneindige: en verbijsterd om zoveel teleurstelling, om 't zelfbedrog van onze zonden, en om de God-vergeten kultus der zichtbaarheden, o herstel in de kern van onze ziel 't kontakt met U, Onzichtbare: en leer ons de wereld zien als de bijkomstigheid, die wentelt om U, in U, door U, die enkel bestaat voor U, de alleenwaardige zelfstandigheid.

◽ ◽ ◽

De diepe betekenis van 't offer der drankderving stemt tot grote dankbaarheid tot Degene, Die tot deze nobele zelfbeheersing ons eens heeft opgeroepen. En Zijn teken moet wel duidelik zijn, waaruit we opmaken, dat Hij ons ontslaat van deze wereldzending.

Om wille van Hem, die ons uitzendt, en om 'n juiste inschakeling van onze geringe in Zijn hevige kracht te verkrijgen: om wat te verkondigen van Zijn geest en wat te werken in Zijn geest, Die alles tot stand brengt door de krachtige zachtmoedigheid: mag tegenstand ons nooit verbitteren; terwijl, die arbeidt in funktie van 't eeuwige, zich al heel weinig bekommeren moet om haastige triomfen. Niet bovenal in de aanval ligt ons welslagen, niet in betoog en welsprekendheid noch in 't schrander debat, niet in de wet of opgedrongen overmacht, maar in de vriendelike verdraagzame sterkte van onze levenshouding, in de adeldom van onze gedachten, in de kalme krachten van onze wil, en in de ontvankelikheid van onze gevoelens, gelijk deze drie edel, krachtig en bewogen 't beste ontbloeien in de mens, die in ootmoed 'n offeraar is om Jezus. De beste propaganda der drankbestrijding is 'n schoon leven van de bestrijder: en aan de zachtmoedig zich openbarende overtuiging weerstaat op de duur wel niemand.

SITTARD.

M. MOLENAAR, M.S.C.