Roeping. Jaargang 3

[p. 61]

Inderdaad fair play.

Het schijnt nu eenmaal een vaststaand feit te zijn, dat aan iemand, die, geen bijzondere waarde willende toekennen aan eigen meening en daarom den lezer zelf in staat stellende door een overvloed van feiten zelf te oordeelen, het waagde te citeeren, steeds met succes zal kunnen tegen geworpen worden, dat hij zijn aanhalingen uit het verband rukte. Als ik me niet vergis is dit min of meer een fout van elk citaat. Daar het niet aangaat bij elke verwijzing de context over te nemen en tegelijkertijd de eerlijkheid vordert, dat men door zijn citaat niet verkeerde indrukken vestigt, heeft men den plicht zijn citaten zoo te kiezen, dat zij in elk geval karakteristiek zijn voor het geheel. Welnu, de heer Kerstens betoogt dat ik t.o.v. zijner studie niet eerlijk ben geweest en tracht dit aan te toonen door zelf eenige aanhalingen te geven. Volgens zijn meening valt blijkbaar het juiste licht op de zaak wanneer men deze aanhalingen naast de mijne legt, tezamen vormen zij dan de karakteristiek van zijn opstel.

Voordat ik de juistheid van deze bewering bespreek, zou ik graag de vraag willen beantwoorden. Waarom zou ik tot een dergelijke oneerlijkheid zijn overgegaan?

Ofschoon de heer Kerstens dit niet onomwonden zegt, spreekt hij vooral in zijn tweede alinea (die hij overigens niet uitwerkte) het vermoeden uit, dat ik dit zou gedaan hebben om zelf des te meer effect te bereiken met mijn bestrijding van een onafgebroken reeks van misvattingen. Dit vermoeden is nogal vleiend en kinderachtig. Het bewijst dat de heer Kerstens van meening is, dat ik inderdaad deugdelijke bewijzen gaf voor wat ik betoogde, het bewijst tevens dat de heer Kerstens mijn opstel niet goed gelezen heeft. Ik had de eerste willen zijn die Ruttens reputatie aanviel? Dank u, mijnheer Kerstens, ik bedank voor de eer. Het was mij zéér, zéér onaangenaam mijn opstel te moeten schrijven, doch ik gevoelde mij ertoe verplicht. Er zijn er tevelen die door de onbelemmerde introductie van sentimenteele literatuur in hun geestelijk leven geschaad worden en werden. Wij hebben de plicht daartegen krachtig te protesteeren en zeer zeker, wanneer men, zelf tot bezinning gekomen, beseft, hoe men indertijd in dat opzicht gedupeerd en op een dwaalspoor gebracht is. Het is dan een groot voordeel nog jong te zijn en goddank vrij van reputatie. (Dit tot Boekenschouw; de heer Kerstens heeft door zijn rustig antwoord bewezen het belang van de kwestie in te zien, en den bruten toon te begrijpen).

Trouwens de heer Kerstens had kunnen opmerken, dat hetgeen door hem als bezwaren tegen Rutten's dichterschap is aangevoerd, reeds in

[p. 62]

1906 door J.v.G. in Boekenschouw is gezegd, terwijl ik ook nog melding maakte van een zeer afbrekende kritiek in Boekenschouw over Beatrijs. De kritiek van J.v.G. is uitvoerig door mij besproken; het was een soort onderzoek, dat in hoofdzaak, het niet diepe zieleleven van den besproken auteur als oorzaak van de gebreken van zijn eerste werk aangaf. De heer Kerstens vertelde dus in zijn studie niets nieuws; hetgeen ik zeide over de eerste kritiek sloeg vanzelf op zijn beweringen.

Nu had ik mijn gezaglooze meening kunnen schragen door mij te beroepen op de kritieken van J.v.G., van K. over Beatrijs en op 'tgeen de heer Kerstens doceerde; evenwel lag naar mijn opinie de oorzaak der gebreken in het niet-dichter zijn en had ik dus gemelde kritieken, andere oorzaken aangevende, niet achter mij. Dit betoogde ik bij de kritiek van J.v.G., het was overbodig dit nog eens bij die van ‘Opgang’ te doen.

Heb ik niettemin een oneerlijkheid bedreven tegenover den heer Kerstens? Ik meen van niet. Hij verwijt mij listigheid in 't kiezen mijner citaten. In het algemeen wil ik opmerken (en dit omdat ik door vele citaten mij uitgesloofd heb den lezer zelf gelegenheid tot oordeelen te geven) dat ik uit het werk van Rutten zooveel mogelijk de citaten nam, die reeds door anderen, vaak met tegengesteld doel, waren aangehaald, om zoodoende allen schijn van onrechtvaardigheid te vermijden.

Wanneer de heer Kerstens bij zijn aanhalingen, nu nog gevoegd had zijn zeer juiste opmerking over de nieuwe rethorische taal na '80 en hetgeen hij nog verder over ‘de Verzonken Tuin’ heeft geschreven, wanneer hij vervolgens in herinnering had gebracht, wat hij geschreven heeft over Rutten's romans (hoe koddig en nuchter is de bekentenis van Rutten: ‘ik kan geen proza schrijven’, bij de begeesterde lofprijzingen zijner romans door Slijpen, Gielen en Hendrichs) - we laten het dramatische gedeelte buiten beschouwing - dan was hij ter bepleiting van zijn zaak volledig geweest, had hij n.l. zijn materiaal uitgeput. Maar wat doet het ertoe dat de heer Kerstens eenige schuchtere opmerkingen maakt (er zijn zovele égards in acht te nemen, nietwaar, en het is geen benijdenswaardig baantje door zekere omstandigheden gedwongen te zijn een beeldengalerij der nieuwe Katholieke literatuurheroën op te zetten. Men moet toch het mogelijke doen althans imposant te schijnen) wanneer deze teloor gaan tusschen zooveel stellige kolom-lange erkentenissen van zuivere, kranige, voorbeeldige dichterschap. Het is zeer zeker dat u met van Cooth de schrijver van ‘Eerste Verzen’ een dichter van ‘groote belofte’ noemt, een ‘zanger bij de gratie Gods’, dat u daarna (het ‘vurige gedicht’ de ‘prachtige verbeelding’ enz. zijn dan al genoemd) opmerkt dat de

[p. 63]

belofte ‘althans niet in die mate’ is ingelost, neemt niet weg dat u tevoren een ontstellend groote onjuistheid hebt gezegd. Uw kritiek is bladzij na bladzij prijzend, vleiend en in die lofprijzingen onjuist en als zoodanig sentimenteele-literatuur introduceerend en voorthelpend. Het was mijn taak niet uw tweeslachtige houding t.o.v. de waarheid nader te belichten, maar om de onduldbare en leugenachtige genoegzaamheid in de kritiek aan de kaak te stellen. Het is in 't geheel geen verdienste, integendeel, na veel complimenten en buigingen, bedaard en zoetsappig te laten merken dat men 't met zijn complimenten (niet eens pro forma) toch niet geheel eens is en de waarheid toch geheel anders is. Wat doet het er toe, dat u na al uw prijzend geredeneer ‘eerlijkheidshalve herhaalt’: zijne groote beloften heeft hij niet geheel en ten volle ingelost en u vastklampt aan het ‘groot-dichterschap’ om de ‘groote reputatie’ een bescheiden schopje te kunnen geven? Ook uw ‘kranig’ (waarom niet ‘typisch’, dat zegt evenveel) dichterschap, al is 't niet buitengewoon en stapt het nog zoo vast (wat we zeer betwijfelen) brengt ons niet tot de oplossing voor 't ontstaan van de vele ongezonde werkjes, waarmede men ons vroeger gepoogd heeft ‘literaire smaak’ bij te brengen.

Ik zou uw vergelijking: ‘fijn geslepen steen-ruw brok’ geformeerd hebben? U bewijst met uw opmerking nog altijd niet toe te zijn aan 't inzicht, wat ik u vroeger al ontkende. Uw kleine concessie aan de jongeren doet niet in 't minst ter zake. Het werk van Rutten is geen fijn-geslepen steen, noch het werk in ‘Roeping’ een ‘ruw brok’. Het gaat ook niet aan te beweren, dat de nieuwe vorm-geving zich buiten Rutten om voltrekt. Er is geen sprake van een ‘nieuwe vormgeving’. Uw vergelijking is in den grond onjuist, dat is hoofdzaak. De accidentalia worden er des te onjuister door. Wij zouden hierover nog uit kunnen wijden, maar dit is al zoo vaak en uit den treure en met zoo weinig succes gedaan, dat we maar verder zwijgen zullen.

GIJSBERT BERTELS