Roeping. Jaargang 3

[p. 42]

Akademies en klassiek

Dit staat te lezen in De Nieuwe Haarlemsche Courant, van 23 Julie 1924:

‘Dorus Hermsen, de bekende schilder en kunstminnaar, zat daar met zijn typischen kop als voor deze gelegenheid weggegaan uit een der oude Hollandsche schilderstukken. En terwijl we bladerden in het dien morgen van de pers gekomen eerste Congresnummer van de “Katholieke Illustratie”, praatten we over oude en nieuwe schilderkunst en Dorus Hermsen, de minnaar van het klassieke en voorstander van het academische, noemde met al zijn overtuiging het grootste deel van het moderne werk “boerenbedrog”.’ -

Is et niet schandelik onkristelik dat zo gelasterd wordt over 't eerlike streven van katolieke kunstenaars? Over mensen, die naar innige overtuiging en beste kunnen hun hoge roeping nastreven, om aan't kristenvolk iets te brengen van't goddelike dat zij in schoonheid mochten aanschouwen; om door hun werk de mensen nader te brengen tot God. Zeker ze kunnen niet zo handenvol geld verdienen, als wanneer ze niet zo eerlik hun waarachtige zielevizie van Gods grootheid en Gods goedheid zouden uitzingen; maar alleen wilden maken wat oppervlakkige kopers begeren te kopen, en oppervlakkige mensen willen hangen of plakken aan de muren van hun huizen en kerken.

Maar 't moet ‘akademies’ wezen en ‘klassiek’. Wel wonderlik bij mekaar die twee. Wat zouden er de grote klassieken van zeggen? Zij, de klassieken van alle tijden, omdat ze met hun middelen in de zielespanning van hun tijd, eerlik hun ziel hebben gegeven in hun werk, zonder zich te storen aan akademiese eisen. Alleen maar zeggen, en daar neerzetten in lijn en kleur, in steen en hout, wat ze zagen in de felle ontroering van hun gemoed. Klassiek is wat eerlik en waar gekomen is uit 'n grote ziel, - in zuivere harmonie van verstand en gemoed, zichtbaar gemaakt in de stoffelike vormen die de zieleziening sterk vasthouden, zolang die vormen hun taal kunnen spreken tot andere mensezielen.

En wel heel verbaasd zouen ze opkijken die klassieken, als ze moesten horen dat ze akademies waren. Ze zouen erom lachen, en vragen uit wat voor 'n wereld die mens gekomen is, die van akademies vertellen wil.

Akademies. In hún akademie, in de schilderschool, in de werkplaats van hun meester hadden ze geleerd hun ogen te gebruiken en hun vingers, hun houtskool of potlood en hun penseel. Daar hadden ze getekend veel en voortdurend, tot ze door en door zagen wat er te zien was in et vóórbeeld, in et model, in al die dingen van natuur- en

[p. 43]

mensewerk, totdat ze al wat ze zo scherp en goed gezien hadden, even scherp en goed daar konden neerzetten op 't papier, konden penselen op de plank en op 't doek, konden boetseren in de klei, en beitelen in steen en hout. Akademies hadden ze zo 'n scherpe oogvaardigheid en 'n sterke en makkelike handvaardigheid gekregen. En met die vlotte techniek van doening en ziening, konden ze nu en later heel hun leven door, buitenakademies in uitwendig zichtbare vormen ook de ogen van anderen laten zien wat zij in hun zielsontroering aanschouwden, en zo ook laten doordringen in de zieleaanschouwing van de mensen wier ogen hun werk mochten zien.

Dat werk werd klassiek, en 't was niet meer akademies. Akademies is techniek, en is in geduldige oefening aan te leren, naar gelang van de aanleg in oog en hand, door iedereen, de ene meer de andere minder. En zo komen de knappe tekenaars, de knappe ververs, de knappe boetseerders en beeldkappers, werkers geen kunstenaars. Techniek die volstrekt noodzakelik is voor de kunst, voor de openbaring van de schoonheid, maar geen schepping van schoonheid zelf: werkmiddel, noodzakelik werkmiddel, maar geen kunst in de diepe, de edele betekenis: uiting van wezenlik zieleleven.

Akademies is de uitwendige evenmaat in de verschijningsvormen, die optreden voor de zinnelike waarneming, de evenredige verdeling van de vlakken en ruimtes, de onderlinge aansluiting van de vormen en vlakken, en groepen in de ruimte of in 't vlak van et geheel.

Klassiek is de zuivere evenwichtigheid in de zielsziening van de maker, de harmonie in geest en gemoed als ie in de sterke bewogenheid van z'n ziel ziet oprijzen voor zijn aanschouwing de schepping en de Schepper, 't aardse en 't goddelike, de mens en et heelal, et kleine in et grootse, omdat et al uitgaat van God, en Gods taal spreekt in zijn ziel. En die goddelike schoonheid, nog door geen menselik oog aanschouwd, zal hij openbaren in de uitwendige evenmaat van zintuigelikheid en verstand, met de techniek van zijn akademies kunnen, met de werkvaardigheid van z'n handen. Zoals ie enkel akademies zuiver neerzette, wat ie enkel zinnelik-zuiver had gezien, zal ie nu met dezelfde knappe vaardigheid neerzetten in de zinnelike vormen, wat ie geestelik zuiver en sterk heeft aanschouwd.

Akademies is de zinnetasting van de natuurlik-zinnelike vormen, de fijne oogaanvoeling van de eindeloze verscheidenheid der kleuren, de sprekende samenlegging en tegenstelling van lijnen- en kleurenspel. Klassiek is de felle instraling van z'n gloeiende zieleziening door z'n sterk gegrepen ontroering in z'n verbeelding, die de nieuwe vormen en lijnen en kleuren schept, waar z'n werkende handen en zoekende ogen de evenwaardige zintuigelike weergave van pogen te brengen.

[p. 44]

Akademies is alleen 't techniese kunnen, de making van de uitwendigheid in gekopieerde vormen; klassiek is 't machtige zielekunnen, de schepping van de inwendigheid, geuit naar buiten in de vormen van eigen oorspronkelikheid uit Gods schepping opgeroepen.

H. MOLLER