Roeping. Jaargang 2

[p. 423]

Dante's goddelike komedie
De hel

Zang 29

't Ontelbre volk met duizenderlei wonden
had de ogen mij van smart zo zeer verzadigd,
dat zij verlangden rustig uit te wenen.

Maar hij, Vergilîus, zeide mij: ‘Wat staart ge?
Wat houdt uw blikken toch omlaag getrokken
op die zo smadelik-verminkte schimmen?

Zò hebt ge niet gedaan bij de andre groeven.
Bedenk, wenst gij dit schimmen-volk te tellen,
dat 't dal hier twee en twintig mijlen rondloopt.¹⁾

Reeds staat de maan beneden onze voeten²⁾;
slechts weinig tijd is ons nog toegemeten³⁾,
en veel moet nog gezien, wat niet gezien werd.’ -

- ‘Hadt gij’, sprak ik vervolgens, ‘bij u zelven
de reden overdacht, waarom 'k zo staarde,
licht hadt ge mij vergund nog wat te toeven.’

Intussen ging, terwijl ik aanstonds volgde,
de Gids reeds voort en gaf ik hem dit antwoord;⁴⁾
en 'k voegde er bij: ‘Daarbinnen in die groeve,

waar ik zo vast m'n blik op hield geslagen,
beweent, naar 'k meen, eén mijner bloedverwanten
het kwaad, dat daar omlaag zoo duur betaald wordt’.

Toen zei de Meester mij: ‘Breek u niet langer
het hoofd om hem, maar let op andre dingen,
en laat hem rustig op z'n plaats daar blijven.

1) Dante geeft hier voor 't eerst 'n bepaalde ruimtemaat aan. Hij zegt n.l. dat de 9de groeve zich 22 mijlen in de rondte uitstrekt. In de volgende zang (v. 30) geeft hij opnieuw de omvang aan van de 10de groeve n.l. 11 mijlen in de lengte en ruim ½ mijl in de breedte. Met beide gegevens kan men zich enigermate voorstellen de ontzaglike ruimten van de gehele Hel in 't algemeen en van de grootte en de steilte der verschillende Kringen in 't biezonder.

2) Daar de maan bij middernacht boven ons, bij avend aan de horizon staat, bevindt zij zich bij middag beneden ons. Dante wil dus zeggen, dat het nu middag is n.l. ongeveer 1½ uur na twaalven.

3) De 10 uren in het donkere woud niet meegerekend, zou de tocht door de Hel 'n volle dag duren. Ongeveer 4 à 6 uur moesten de Dichters dus nog in de afgrond van de Hel doorbrengen. Vgl. Z. 2 v. 1-6, Z. 11 v. 112-114; Z. 20 v. 127; Z. 21 v. 112-114; Z. 34 v. 68-69.

4) Zie v. 13-15.

[p. 424]

25

Want aan de voet der brug⁵⁾ zag ik hem wijzen

 

naar u en heftig dreigen met de vinger;

 

en 'k hoorde hem Geri del Bello⁶⁾ noemen.

 

 

28

Zozeer hieldt ge u toen bezig met de zondaar,

 

die eens 't kasteel bezat van Altaforte,⁷⁾

 

dat gij hem niet gezien hebt, tot hij heenging.’ -

 

 

31

- ‘O mijn Geleidsman, om zijn bloedig einde,

 

dat nog geen wraak gewerd,’ liet ik mij horen,

 

‘door eén, die in zijn schande had te delen,⁸⁾

 

 

34

was hij vergramd; en om die reden, gis ik,

 

verdween hij uit m'n ogen zonder spreken:

 

dies wordt mijn deernis jegens hem nog groter.’⁹⁾

 

 

37

Dùs spraken wij tot 't eerste punt der klip-brug,¹⁰⁾

 

dat van de hoge rots, totop de bodem

 

het nieuwe dal doet zien, mits daar meer licht was.

 

 

40

Toen wij nu stonden boven 't laatste klooster¹¹⁾

 

der Gruwel-groeven, en de kloosterbroeders

 

aan onze blikken zich vertonen konden,

 

 

43

toen troffen mij zo woeste jammerklachten

 

als pijlen, die mij 't hart met deernis wondden,

 

dat ik mijn oren met de hand bedekte.

 

 

46

Gelijk 't zou zijn, als eens de hospitalen

 

uit Valdichîaan¹²⁾, van Julie tot September,

 

en 't eiland van de Sarden¹³⁾ en Maremma¹⁴⁾

 

 

5) “aan de voet der brug”. Zie Z. 28 v. 127.

6) “Geri (spreek uit: Dzjeri) del Bello”; 'n broer van Dante's grootvader Bellincione. Geri was 'n onrustige geest, 'n twist- en tweedrachtzaaier. Hij bedreef ook eens 'n doodslag, waarom hij op zìjn beurt door 'n familielid van z'n slachtoffer uit de weg werd geruimd. Zie v. 31.

7) N.l. Bertrand van Born. Zie Z. 28 v. 118-142.

8) N.l. door eén zijner bloedverwanten. Misschien Dante zelf?

9) Dante geeft hier òfwel zijn instemming te kennen met de beruchte M.E. bloedwraak, òfwel hij betreurt het, dat z'n bloedverwant zelfs na de dood nog zo vervuld is van wraakgedachten.

10) Het eerste punt der klip-brug, vanwaar de gehele vallei te zien zou zijn, is vanzelf de top van de brug over de laatste of 10de groeve.

11) 't Is niet onmogelik, dat Dante met deze benaming 'n schimpscheut bedoelt op kloosters, waar de tucht slecht werd onderhouden. Evengoed echter kan hij deze onrustige helle-holen sarkasties kloosters noemen, zoals hij b.v. de duivels van de 8e Gruwel-groeve sarkasties ‘zwarte Cherubijnen’ noemde. (Zie Z. 27 v. 113).

12) ‘Valdichiaan’, (spreek uit: Valdiekjaan) ongezonde streek in de Arno-vallei tussen Arezzo en Cortona. Vooral in de zomer (van Julie tot Sept.) was 't er zeer ongezond.

13) ‘'t eiland van de Sarden’ d.i. Sardinië, evenzo met 'n ongezond klimaat.

14) ‘Maremma’, (Vgl. Z. 13 v. 8-9 en Z. 25 v. 19) moerassige kuststrook in Toskane langs de Middellandse Zee.

[p. 425]

49

hun kwalen in eén gracht verenigd zagen,

 

zó was het daar; en zulk 'n stank steeg opwaarts,

 

gelijk 'n rottend lichaam pleegt te ontstijgen.

 

 

52

Wij daalden neer nu langs de laatste helling

 

der lange klip,¹⁵⁾ aldoor naar links ons wendend,

 

en scherper drong mijn blik toen in de diepte,

 

 

55

waarin de dienares van de Allerhoogste,

 

Gerechtigheid, nooit falend in haar oordeel,

 

't vervalsers-volk bestraft, dat zij hier inschrijft.¹⁶⁾

 

 

58

Ik denk niet dat het droever was te aanschouwen,

 

hoe op Egina¹⁷⁾ heel het volk eens ziek was,

 

toen daar de lucht zo vol hing van besmetting,

 

 

61

dat alle scheps'len, totaan 't nietigst wormpje,

 

bezweken, schoon daarna de aloude volksstam,

 

gelijk de dichters in hun lied verzeekren,¹⁸⁾

 

 

64

zich zelf herteelde door het zaad van mieren;¹⁹⁾ -

 

niet droever was dat, dan in deze nacht-krocht

 

de schimmen, schaar bij schaar, te zien versmachten.

 

 

67

Daar waren er, die op elkanders buiken,

 

en ook die op elkanders schouders lagen;

 

weer anderen kròpen langs hun jammer-paden.

 

 

70

Wij gingen stapvoets voort, maar zonder spreken;

 

alleen maar ziende en luistrend naar de kranken,

 

niet eens in staat hun lichaam op te heffen.

 

 

73

'k Zag leunende op elkaar daar twee gezeten,

 

- als om te warmen pan naast pan gezet wordt -

 

van 't hoofd tot aan de voet bedekt met zweren.

 

 

76

Geen stalboef, die verwacht wordt door de meester,

 

noch eén, die node slechts nog niet naar bed is,

 

zag ik zich ooit zo reppen met de roskam

 

 

15) De Dichters verlieten de lange klip, die als 10 bruggen over de Gruwelgroeven naar de diepte voerde, om de laatste zijwand van de 10de groeve te betreden.

16) In de 10de Gruwel-groeve worden dus de vervalsers bestraft. Vervalsers van personen, woorden, metalen enz.

17) Egina, (tegenwoordig Engia) 'n eilandje in de Egëiese zee bij de Peloponesus. De ziekte was 'n kwaadaardige pest.

18) Zo b.v. Ovid. Metamorf. b. 7 v. 518 ss.

19) Deze wonderbare weergeboorte werd bewerkt door Jupiter op 't gebed van Egina's Koning Eacus. Dit uit mieren herboren volk waren de z.g. Myrmidonen, het Thraciese volk van Achilles.

[p. 426]

79

als deze twee met 't scherp van hunne nagels

 

zich telkens krabden wegens 't razend jeuken,

 

waartegen zij geen ander middel hadden.

 

 

82

Zò rukten hunne klauwen 't huidzeer neder,

 

gelijk 'n mes de schubben van de brasem

 

of andre vissen, die nog grootre dragen.

 

 

85

- ‘O gij, die met de vingers u ontmaliet’,²⁰⁾

 

begon m'n Gids eén hunner toe te spreken,

 

‘en meer dan eens ze zelfs hanteert als tangen,

 

 

88

zeg ons, of onder 't volk in deze groeve

 

ook Itaaljanen zijn, - zo moog' bij 't krabben

 

de nagel u in eeuwigheid genoegen’.²¹⁾ -

 

 

91

- ‘Wij beiden die gij hier zo zwaar misvormd ziet,

 

zijn Itaaljanen’, sprak nu eén al wenend.

 

‘Maar wie zijt gij, die ons komt ondervragen?’

 

 

94

- ‘'k Ben eén die nederdaal', hernam de Leidsman,

 

van kring tot kring met deze-nog-in-leven;²²⁾

 

en 't is mijn wil hem heel de Hel te tonen.’

 

 

97

Toen leunden zij niet langer op elkander,

 

maar bevend wendden zij zich beiden mijwaarts

 

met de andren, die zijn stem weergalmen hoorden.

 

 

100

De goede Meester kwam dicht aan mijn zijde,

 

terwijl hij sprak: ‘Nu zeg hun uw verlangen!’

 

En ik hief aan, naardien hij 't aldus wilde:

 

 

103

‘Als uw gedachtenis niet wil verdwijnen

 

in de eerste wereld²³⁾ uit der mensen harten,

 

maar vele zonnen²⁴⁾ nog wil blijven leven,

 

 

106

zo zeg ons, wie gij zijt en uit wat volksstam;

 

uw schande en zware straf doe u niet schromen

 

u beiden tans aan mij bekend te maken.’

 

 

20) ‘Ontmaliet’ d.w.z. ontvelt. De ongelukkigen scheuren zich de huid af als de malieën van 'n wapenrok.

21) De Dichter wenst de verdoemde dus deze kleine verlichting toe in zijn eeuwigdurend lijden.

22) N.l. Dante zelf.

23) “de eerste wereld” d.i. de aarde.

24) D.i. nog vele jaren.

[p. 427]

109

‘'k Was van Arezzo²⁵⁾; Adelbert van Sîena’,²⁶⁾

 

sprak één der twee, ‘deed mij ten vure doemen;

 

maar wat mij sterven deed, doet niet mij hier zijn.

 

 

112

't Is waar, dat ik al schertsend hem eens zeide

 

op vleugels in de lucht te kunnen stijgen;

 

en hij, nieuwsgierig wel, maar zonder hersens,

 

 

115

verlangde, dat ik hem die kunst zou leren;

 

en slechts wijl ik geen Dedalus²⁷⁾ hem maakte,

 

deed hij mij sterven, door die zoon hem noemde.²⁸⁾

 

 

118

Doch naar de laatste der tien Gruwel-groeven

 

wees mij, die in de wereld alchimist was,

 

hij die als rechter niet kan falen: Minos!’

 

 

121

En 'k zeide tot de Dichter: ‘Was ter wereld

 

ooit volk zo wuft gelijk het volk van Sîena?

 

Zo wuft is zelfs niet eens het volk der Fransen.’²⁹⁾

 

 

124

En de andere melaatse³⁰⁾, dit vernemend,

 

gaf me antwoord: ‘Zonder hiervan uit die Stricca,³¹⁾

 

die eens zo matig was in 't geldverteren.

 

 

127

En Niccolo³²⁾, die 't eerst de weelde invoerde

 

fazant met groffelnagel³³⁾ te bereiden,

 

daar in die tuin³⁴⁾, waar zulk 'n zaad snel opschiet.

 

 

25) “Arezzo” spreek uit: Arettso. De schim, die hier spreekt, is 'n zekere Griffolino van Arezzo. Hij was eigenlik 'n alchimist (zie v. 119) en om die zonde ligt hij ook in de hel. Waarom hij eens tot de vuurdood was verwezen, zeggen de volgende verzen.

26) Van Adelbert v. Siëna is alleen bekend, dat hij 'n halve idioot was en 'n natuurlike zoon van de toenmalige bisschop van Siëna. Zie v. 117.

27) “Dedalus”, die op wassen vleugels naar de zon wou stijgen. Zie Z. 17 v. 109-111.

28) N.l. de bisschop van Siëna.

29) Naar aanleiding van Adelbert van Siëna doet Dante hier 'n uitval tegen de lichtzinnigheid der inwoners van Siëna, die hij nog lichtzinniger noemt dan het Franse volk.

30) Zoals later zal blijken (v. 136) is dit 'n zekere Capocchio.

31) “Stricca” spreek uit: Striekka. Ironies verzocht de schim van de lichtzinnigheid der Siënesen uit te zonderen 'n zekere Stricca, die bekend stond als 'n lichtzinnige verkwister.

32) Eveneens moet uitgezouderd worden de lichtzinnige verkwister Niccolo uit de familie der Salimbeni of Bonsignori.

33) D.i.: Kruidnagelen.

34) N.l. Siëna.

[p. 428]

130

En zonder uit de kring³⁵⁾, waarin verbraste

 

Caccia d'Asciaan³⁶⁾ zijn prachtig bos en wijngaard,

 

en Abbagliato³⁷⁾ zijn vernuft liet schittren.

 

 

133

Maar om te weten, wie dùs tegen Sîena

 

tans aan uw zijde strijdt, scherp uwe blikken,

 

zodat mijn trekken u het antwoord geven.

 

 

136

En zien zult gij, dat ik Cappocchio's³⁸⁾ geest ben,

 

die eens als alchimist metaal vervalste;

 

en zie ik goed, zo zult ge u wel herinnren,

 

 

139

hoe ik van aanleg eens 'n handige aap was.’

35) Ten slotte moet uitgezonderd worden de gehele kring of 't gezelschap van aanzienlike jongelui uit Siëna, bekend onder de naam van brigata spendereccia, dat in 'n minimum van tijd enorme sommen verkwistte.

36) Caccia d'Asciaan, (spreek uit: Kattsja d'Asjaan) waarschijnlik behorend tot de familie der Scialenghi.

37) “Abbagliato” spreek uit: Abbaljato. Waarschijnlik 'n bijnaam (De Verkwister) voor Bartolomeo de' Folcacchiëri, 'n dichterlike losbol uit diezelfde kring, van wie enkele gedichten bewaard gebleven zijn.

38) Capocchio spreek uit: Capokkjo. Capocchio uit Siëna of Florence was 'n studiemakker geweest van Dante, uiterst bekwaam in het nabootsen van personen en het namaken van dingen. Zo kwam hij er toe zich bezig te houden met alchimie en 't vervalsen van metalen. In 1293 werd hij te Siëna levend verbrand.

Zang 30

Ten tijde, toen de wraakzucht Juno¹⁾ kwelde,
om Bacchus' moeder²⁾ tegen 't bloed van Thebe,³⁾
gelijk haar hart maar al te vaak liet blijken,

werd Atamas⁴⁾ door waanzin zo bevangen,
dat hij, zijn vrouw⁵⁾ eens nader ziende komen,
aan elke hand 'n zoontje, plotsling uitriep:

‘De netten uitgezet, om op haar doortocht
te vangen 't leeuwemoer en hare welpen’
Dan sloeg hij uit de klauwen-zonder-deernis,

en greep het knaapje, dat Learchus heette,
en sleurde 't rond en smeet het op 'n rotsblok;
toen sprong de vrouw met 't andre kind⁶⁾ in 't water. -

1) ‘Juno’: de gemalin van Jupiter.

2) Bacchus' moeder: Semelé.

3) Wegens het liefde-avontuur van Jupiter met Semelé, dochter van Kadmus, de z.g. Stichter van Thebe, was Juno vol wraakzucht tegen alle Thebanen.

4) ‘Atamas’: Koning van Thebe. Hij werd plotseling zo waanzinnig, dat hij zijn eigen vrouw voor 'n leeuwin aanzag.

5) ‘zijn vrouw’: Ino, 'n zuster van Semelé.

6) Atamas' tweede zoontje heette Melicerta of Melicertes.

[p. 429]

13

En toen Fortuin⁷⁾ weleer ter aarde velde

 

der Trojers hoogmoed, alles zich vermetend⁸⁾,

 

zodat te samen rijk en koning sneefden⁹⁾,

 

 

16

heeft Hekuba¹⁰⁾, ellendige slavinne,

 

toen zij Polyxena¹¹⁾ ter dood gebracht zag,

 

en toen ze al wenend eens aan 't wijde zeestrand

 

 

9

het lijk van Polydorus¹²⁾ had gevonden,

 

van razernij geblaft zoals de honden;

 

zozeer had haar de smart het hoofd verbijsterd.

 

 

22

Maar noch Thebaanse noch Trojaanse gruwlen

 

vertoonden ooit zo wilde en woeste wreedheid

 

in 't folteren van mensen of van dieren,

 

 

25

als ik 'n tweetal vale en naakte schimmen,

 

naar ieder bijtend, door de gracht zag rennen,

 

als 't zwijn, dat uit zijn kot is los gebroken.

 

 

28

De een¹³⁾ vloog Capocchio¹⁴⁾ aan en beet als razend

 

hem in de strot, de zondaar met zich sleurend,

 

zodat de harde grond diens buik vaneen reet.

 

 

31

En de Aretijner¹⁵⁾, siddrend achterblijvend,

 

zei mij: ‘Die dwaalgeest daar is Gianni Schicchi;¹⁶⁾

 

dùs de andren helpend, vliegt hij razend voorwaarts.’

 

 

34

‘O’, zei ik hem, ‘moog de andre¹⁷⁾ u de tanden

 

niet slaan in 't lijf en zij 't u niet bezwaarlik

 

te zeggen wie deze is, aleer zij heensnelt’.

 

 

7) Over de Fortuin zie Z. 7 v. 61-96.

8) Waarschijnlik doelt de Dichter hier op de schaking van Helena.

9) Bij de val van Troje kwam ook Priamus, de koning zelf om. Zie Ovid. Metamorf, b. 13 v. 404.

10) Hekuba, de vrouw van Priamus werd door de Grieken als slavin meegenomen.

11) Polyxena, Hekuba's dochter, geofferd op het graf van Achilles.

12) Polydorus, Hekuba's zoon, als jeugdige knaap bij 't begin van de oorlog gestuurd naar 't hof van Polymnestor, koning van de Traciese Chersonesus. Na de val van Troje liet Polymnestor Polydorus doden en de ongelukkige moeder vond toevallig het lijk van haar kind op het strand aan de zee.

13) ‘De een’ n.l. Gianni Schicchi, Zie v. 32.

14) ‘Capocchio’ spreek uit: Kapokkjo.

15) N.l. Griffolino van Arezzo. Zie Z. 29 v. 109.

16) “Gianni Schicchi” (spreek uit: Dzjanni Skiekkie, uit de familie der Cavalcanti, Over z'n misdrijf zie v. 43-45.

17) Uit v. 37-38 zal blijken, wie deze schim is.

[p. 430]

37

En hij tot mij: ‘Dit is de ziel van Myrrha,¹⁸⁾

 

oud en ontaard, daar ze eens haar eigen vader

 

uit liederlike lust tot minnares werd.

 

 

40

Zij wist dit gruwelstuk met hem te plegen

 

door als 'n andre vrouw zich te vermommen,

 

zoals, die ginds daar vliedt¹⁹⁾, het eens bestaan heeft,

 

 

43

uit hebzucht naar “de koningin der merries”,

 

zich uit te geven voor Buoso²⁰⁾ Donati,

 

en vormelik 'n testament te maken.’²¹⁾

 

 

46

Nadat het razend tweetal mij voorbij was,

 

waarop ik eerst mijn ogen had geslagen,

 

richtte ik de blik naar de andre kwaad-geboornen.²²⁾

 

 

49

En 'k zag 'n schim, die op 'n luit²³⁾ zou lijken,

 

als van weerszij de lies ware afgesneden,

 

daar waar de mens de vorm heeft van 'n gaffel.²⁴⁾

 

 

52

De barre waterzucht, die 's menschen leden

 

onevenredig maakt door kwade vochten,

 

zodat het hoofd niet aan de romp beantwoordt,²⁵⁾

 

 

55

deed hem de lippen wijd-geopend houden

 

gelijk de teringlijder, die aan dorst lijdt,

 

de een neerdrukt naar de kin en de andere optrekt.

 

 

58

‘O gij, die onbelast met enig lijden

 

('k weet niet waarom) het rijk der smart doorwandelt’,

 

sprak hij tot ons, ‘zie toe en wees vol aandacht

 

 

18) “Myrrha”; dochter van Cinyras, koning van Paphos of Cyprus. Zij bedreef des nachts onder een vermomming bloedschande met haar eigen vader. De vrucht dier schandelike liefde was Adonis. Zie Ovid. Metamorf, b. 10 v. 298 ss.

19) N.l. Gianni Schicchi.

20) Spreek uit: Bwoso.

21) Deze vervalsingsgeschiedenis komt in 't kort hierop neer. Toen de rijke Buoso Donati (zie Z. 25 v. 140) gestorven was, verzocht 'n verre bloedverwant, Simon geheten, Gianni Schicchi, in 't bed van Buoso te gaan liggen en voor de overledene te spelen. Gianni dikteerde nu 'n testament, waarbij genoemde Simon ongeveer de gehele erfenis werd toegewezen. Als loon had Gianni o.m. bedongen 'n prachtig paard van de dode, dat bekend stond onder de naam ‘de koningin der merries.’

22) ‘naar de andere kwaad-geboornen’ d.i. naar de andere verdoemden. ‘Kwaadgeboornen’ noemt hen de Dichter, omdat het hun beter zou wezen nooit geboren te zijn.

23) De luit hier bedoeld is een snarentuig met smal handvat, en van onder wijd en bolvormig uitloopend. (Bohl).

24) Daar waar de romp overgaat in de beide benen.

25) Het hoofd is n.l. in verhouding tot het opgezette lichaam veel te klein.

[p. 431]

61

voor 't niet te dragen leed van Meester Adam.²⁶⁾

 

In 't leven had ik alles, wat ik wenste;

 

en ach, nu smacht ik naar eén druppel water.

 

 

64

De beekjes, die vanaf de groene heuvlen

 

van Casentino²⁷⁾ zich in de Arno storten

 

en zijne zomen koel en vruchtbaar maken,

 

 

67

staan steeds, en niet vergeefs, mij hier voor ogen;

 

want 't is hun beeld, dat meer mij doet verdorren

 

dan 't kwaad, waardoor mijn aangezicht ontvleesd wordt.

 

 

70

Het onverbidlik Recht, dat mij hier tuchtigt,

 

trekt voordeel uit het oord van mijne zonden

 

door altijd meer mijn heimwee op te wekken.

 

 

73

Daar ligt Romena²⁸⁾, waar ik eens vervalste

 

het echte goud met Dopers beeld bestempeld.²⁹⁾

 

Dies bleef mijn lijf in 't vuur daar boven achter.³⁰⁾

 

 

76

Maar zag ik hier de zwarte ziel van Guido

 

of Alexander of die van hun broeder,³¹⁾

 

'k gaf u dit schouwspel niet voor Fonte Branda.³²⁾

 

 

79

Eén³³⁾ is reeds hier, wanneer de woeste schimmen,

 

die links en rechts me omzwerven, waarheid spreken.

 

Wat baat het mij, met mijn gebonden leden!

 

 

82

Was ik voor 't minst nog maar zo licht en lenig,

 

dat ik in honderd jaar eén duim vooruit kwam,

 

ik had mij vast alreeds op weg begeven,

 

 

85

om onder deez' misvormden hem te zoeken,

 

ofschoon het dal elf mijlen in de rondte

 

en wel 'n halve mijl nog telt in doorsnee.

 

 

88

Door hen geraakte ik in dit boos gezelschap;

 

zij drongen mij tot 't slaan van florentijnen,

 

die drie karaat³⁴⁾ aan vals allooi bevatten.’

 

 

26) Mr. Adam uit Brescia, 'n bekwaam en welgesteld metaalbewerker, die later in Casentino valse munter werd. Zie v. 73-91.

27) “Casentino”: 'n heerlike streek in de Arno-vallei boven Arezzo.

28) “Romena”: 'n kasteel in Casentino bij de Arno.

29) Adam van Brescia vervalste daar de florentijnse goudgulden, waarop het beeld stond van Johannes de Doper, patroon van Florence. Zie Z. 13 v. 143-144.

30) In 1281 werd Adam van Brescia te Florence verbrand.

31) De graven van Romena n.l. Guido, Alexander en Aghinolfo.

32) “Fonte Branda”: 'n prachtige bron bij Romena.

33) “Eén is al hier” n.l. de ziel van Aghinolfo (gest. omstreeks 1300).

34) 'n Karaat is het 24e deel van elke hoeveelheid goud.

[p. 432]

91

En ik tot hem: - ‘Wie zijn die twee rampzaalgen,

 

die dampen als 'n natte hand bij winter,

 

en languit aan uw rechterzijde liggen?’

 

 

94

- ‘Ik vond ze hier’, sprak hij, ‘toen 'k in deez' kuil viel;

 

en nooit nog zijn zij van hun plaats gekomen;

 

en 'k denk: in eeuwigheid wordt het niet anders.

 

 

97

De ene is de vrouw, die Jozef vals betichtte;³⁵⁾

 

Sinon, de valse Griek uit Troje, is de andre.³⁶⁾

 

Door felle koortsen dampen zij zo hevig’.³⁷⁾

 

 

100

En eén van hen, die 't wellicht niet bekoorde,

 

dat hij zich zelf zo zwart zag afgeschilderd,

 

gaf op de leren buik³⁸⁾ 'n felle vuistslag.

 

 

103

En deze klonk als ware hij 'n trommel;

 

maar in 't gezicht nu sloeg hem Meester Adam

 

met eigen vuist, die vast niet minder hard bleek,

 

 

106

terwijl hij zei: ‘Kan ik me al niet bewegen

 

door mijne ledematen, die zo zwaar zijn,

 

'k heb toch m'n arm nog vrij voor zulk 'n arbeid.’

 

 

109

En de andre sprak: ‘Toen jij eens naar het vuur ging,

 

toen had je'm niet zo goed tot je beschikking,

 

maar wèl en beter nog bij 't muntvervalsen.’

 

 

112

De waterzuchtige: ‘De waarheid spreek je.

 

Maar zo'n oprecht getuige was je geenszins,

 

toen je eens de waarheid werd gevraagd in Troje.’³⁹⁾ -

 

 

115

- ‘Was ìk 'n woord-, jìj was 'n muntvervalser’,

 

sprak Sinon, ‘ìk ben hier om éne zonde,

 

maar jìj om meer dan enige andre duivel.’ -

 

 

118

- ‘Denk aan het houten Paard, jij eedverbreker’,⁴⁰⁾

 

riep hij, wiens buik door 't water stond gezwollen;

 

‘en zij 't je straf, dat iedereen het wete.’ -

 

 

35) Deze vrouw is de gemalin van Putifar. Zie Genes. hfst. 39 v. 6-23.

36) Over Sinon, de jonge Griekse spion binnen Troje, zie Verg. Aen. b. 2 v. 57 vggll.

37) Zie v. 92.

38) van de vorige spreker: Mr. Adam.

39) Door Priamus ondervraagd, loog Sinon er dapper op los.

40) Onder 't aanroepen van hemel en aarde had Sinon Priamus gedrongen het Paard binnen te halen, waarin de Griekse soldaten verborgen waren. Zie Verg. Aen. b. 2 v. 154 ss.

[p. 433]

121

- ‘En zij joùw straf de dorst, waardoor je tong berst’,

 

hernam de Griek, ‘en ook 't bedorven water,

 

waardoor je buik voor je ogen als 'n muur wordt.’

 

 

124

De valse munter toen: ‘Als naar gewoonte

 

gaapt dùs je muil om gif en gal te spuwen;

 

maar heb ìk dorst en doet mìj 't water zwellen,

 

 

127

jìj hebt de hete koorts en zware hoofdpijn;

 

en om Narcissus' spiegel⁴¹⁾ eens te lekken,

 

zou jij geen lang verzoek van node hebben.’

 

 

130

Met heel mijn ziel stond ik naar hen te luistren,

 

toen mij de Meester zei: ‘Ja, blijf maar toezien!’

 

Want bijna zou 'k met u in twist geraken.’

 

 

133

Toen 'k dùs mijn Gids met gramschap hoorde spreken,

 

wendde ik mij weer tot hem met zulk 'n schaamte,

 

dat mij dit beeld nog immer door de geest zweeft.

 

 

136

En als degeen, die droomt, dat hem 'n ramp treft,

 

en dromende verlangt dit slechts te dromen,

 

en, van wat ìs, dus wenst, dat 't niet zou wezen,

 

 

139

zò voelde ik tans mij zelf en kon niet spreken;

 

want zuivren wilde ik mij; en zie, volkomen

 

deed ik het reeds, schoon ik 't onmooglik achtte.⁴²⁾

 

 

142

‘O, groter feil wast schoon reeds kleiner schaamte

 

dan de uwe was’, zo sprak nu weer de Meester.

 

‘Ontlast u zelf daarom van alle droefheid,

 

 

145

en geef u rekenschap, dat ik voortdurend

 

ter zijde u blijf, zo 't toeval u mocht leiden,

 

waar lieden samen zijn, die aldus kijven.

 

 

148

Want 't is 'n lage wil, die dit wil horen.’

C. KOPS, O.F.M.

41) Narcissus' spiegel d.i. het water. Narcissus, zoon van de nymf Liriope zag zich eens in 'n heldere bron en werd toen op z'n eigen schoonheid verliefd. Vgl. Ovid. Metamorf, b. 3 v. 407 ss.

42) De Dichter bedoelt dat hij verlangde om zich te verontschuldigen met woorden, maar dat hij zich reeds volkomen verontschuldigde door z'n daden n.l. door de verwarring en schaamte, die hij toonde bij de berisping van z'n Meester. Zie v. 131-134.