Roeping. Jaargang 2

De poppen

Langzamerhand daalde de schemering buiten en werd 't donkerder in de kamer. De dingen om me heen werden minder zichtbaar en hun kleuren vloeiden ineen. Langzaam, langzaam doezelde de schemering de scherpe omlijning uit en brak de strakheid van ieder voorwerp en het gespannen turen van m'n vermoeide ogen naar de poppetjes op het antieke buikkastje dat in een hoek van de nu halfduistere kamer stond.

Ze hadden altijd een biezondere bekoring voor me gehad, die antieke poppen, die van ouder op ouder waren overgegaan; en als ik in de leunstoel bij de haard zat, voelde ik me altijd gedwongen om naar hen te kijken. Maar vandaag hadden ze toch wel iets heel bizonders. Vandaag leek 't net of 't profiel van 't Sèvres poppetje nog fijner was dan anders, of haar hoepelrokje mooier viel en de houding van haar kleine handje eleganter was. De bronzen koning rechts op de hoek scheen trotser neer te zien op de waterdragende boerinnekes, wier juk vandaag wel erg zwaar scheen te drukken. De bronzen kanonnetjes met de twee soldaten keken somberder uit hun lange pijpenogen en waren dreigend gericht op 't kleine ivoren Heilige Hart-beeldje, dat al heel oud was, en de twee snoezige musicerende engeltjes. De in het hout uitgesneden spelende kindertjes op de versleten snuifdoos keken nog treuriger uit hun half-verminkte gezichten, en de twee porceleinen 18-eeuwse beeldjes keken trotser van onder hun witte pruiken uit. Het kleine rode duiveltje op marmeren voet had z'n gezicht meer verwrongen en grijnsde tegen het stenen mannebeeldje met het boek dat links stond. Het scheen me toe dat diens voorhoofd dieper gefronst was en de schaduwen in de plooien van z'n lange mantel zwarter waren.

Kwam 't doordat 't zo donker werd, of omdat m'n ogen zo moe waren; maar er ging iets gebeuren daar voor me op 't kastje. Ik tuurde en tuurde en zag niets anders meer dan de poppen.

Met kleine schokkende stotende poppebeweginkjes schoven ze over

[p. 380]

't kastje heen en weer. Het Sèvres poppetje met het fijne profiel dat ik ‘koninginnetje’ gedoopt had, kwam naar voren en wenkte me met haar kleine handje. Dat was wel een vreemde gewaarwording.

Met een heel hoog en fijn piepstemmetje vroeg ze me of ik haar wilde helpen. Ieder jaar, zo vertelde ze, werd er in de poppewereld een vergadering gehouden, bijeengeroepen door de poppekoning. Dan werd er een prijs uitgeloofd voor degene, die voor dat jaar een middel wist te bedenken om de algemene welvaart geestelik en lichamelik te verhogen. Want 't was zo gesteld met de poppen, dat ze elkaar niet meer verdroegen, dat haat en nijd binnengeslopen waren en de duivel hoogtij vierde. Het volk ging gebukt onder zware lasten en alle vreugde was uit hun harten verbannen. Ieder jaar had ze gedacht dat het gevonden middel de goede oplossing zou zijn, maar helaas, ieder jaar werden de poppegezichten bedrukter en de zeden slechter. Toen had ze gedacht dat een mensekind haar misschien zou kunnen helpen haar volk gelukkig te maken. En omdat ik altijd zo'n belang in hen stelde, was haar oog op mij gevallen.

Zo ongelukkig keek ze uit haar lieve ogen, dat ik zielsmedelijden met haar kreeg, en beloofde al 't mogelike te doen om haar te helpen, want ik voelde me machtig tot deze edele zoekende poppeziel aangetrokken.

Toen ik opkeek was ik van dezelfde grootte als het koninginnetje. Ze nam me bij de hand en bracht me over de leuning van de stoel en de schoorsteen naar 't kastje. Ik had nooit geweten hoe lang die weg wel was en ik moest wel hele kleine pasjes nemen om haar bij te kunnen houden.

Toen we op 't kastje aankwamen - neen maar, ik had nooit geweten dat het zo op een grote gerechtszaal leek en dat de houten spijltjes net pilaren waren, en het goud- en zwart-gelakte antieke doosje zo sprekend op een koningszetel kon lijken en het kleine triptiekje op een grote dubbel openslaande deur.

Midden in de zaal prijkte de bronzen koning op z'n zetel en op een wenk van hem gingen de deuren open en kwamen lange rijen poppen binnen. Eerst een rij officieren en soldaten, en hun gezichten leken opmerkelik veel op die van de twee kanonniers. Sommige hadden een harde wrede uitdrukking, andere keken slap en indolent, en een héél enkele energiek. De koning wees hen met een schokkende armbeweging rechts van hem te komen staan, en liet de twede rij naar voren komen. Deze gezichten leken veel op die van de stenen man met het boek. In lange zwarte jassen liepen ze allen, 't hoofd naar beneden turend in hun boeken. Er scheen geen einde te komen aan deze rij, en 't leek of ze de hele zaal gingen vullen. Maar later plaatsten ze zich heel dicht op elkaar als een grote zwarte schaduw links van

[p. 381]

de bronzen koning. Toen wenkte de koning voor de derde maal en nu kwam een stoet statige rijk geklede poppen binnen. Het ruisen van hun zijden kleren vervulde de gehele zaal, en met trotse gezichten en bestudeerde bewegingen schokten ze verder en namen tegenover de koning plaats. Toen ze me passeerden, zag ik in sommige ogen een hels vuur branden. Hun houding en kleding kwam veel overeen met die van de deftige 18e-eeuwse porceleinen beeldjes. Achter hen aan kwamen tientallen rode duiveltjes met lange staarten en horens voor op de kop. Ze trokken grijnzende gezichten en maakten de dolste bokkesprongen. Op sommige poppengezichten zag ik deze duivelse lach zich afspiegelen. Zodra ze dit bemerkt hadden, sprongen de duivels op hun schouders en fluisterden hun schijnbaar de dolste grappen in 't oor, want de poppen luisterden gretig en lachten luider. Dit was wel een vreemd gezicht.

De volgende rijen waren mannen en vrouwen in lompen gehuld, met sombere stompzinnige gezichten, die me herinnerden aan die van de waterdragende boerinnen; hun ogen waren zonder uitdrukking en hun bewegingen traag en vierkant.

Toen deze in de zaal waren wenkte de koning voor de laatste maal. En nu kwam een lange rij poppekinderen binnen. Geen vrolike zonnige kinderen die met opgewekte blik en 't hart vol illusies de wereld inkijken; maar kleine figuurtjes met oude mannen- en vrouwengezichtjes en zorgelike maniertjes. Ze namen vlak bij de ingang plaats en de laatste sloot de deuren.

Toen nu alle poppen op de hun aangewezen plaatsen stonden en 't een ogenblik heel stil was, omdat allen wachtten op een teken van de koning, toen hoorde ik als uit de verte héle zachte muziek, of eigelik enkele tonen waren 't, maar zo mooi en zo zuiver was 't, dat 't wel uit de hemel scheen te komen. Eerst was 't heel zacht, maar hoe meer ik luisterde en mezelf overgaf - zoals een kind wanneer 't naar een mooi sprookje luistert, - des te voller werd 't geluid. En 't groeide en groeide totdat de hele zaal er mee gevuld was. Toen ik rondkeek waar of 't toch wel vandaan kon komen, zag ik helemaal vanuit achter in de zaal uit 't verste hoekje, een zacht weldadig licht. En midden in, als kern voor dit licht, stond in z'n ontroerende schoonheid 't wit ivoren Heilig Hart-beeldje met de twee musicerende engeltjes. 't Moest daar al lang gestaan hebben, want ik had 't toch niet zien binnen komen. De poppen om me heen schenen niets te zien en niets te horen. Alleen voelde ik in 't handje van 't koninginnetje, dat me nog steeds vasthield, een kleine trilling, en haar zachte melancolieke ogen kregen meer glans. De andere poppen bleven somber en levenloos staan, hun ogen op de koning gericht. Maar hoorden ze dan de muziek niet, en

[p. 382]

hoe verklaarden ze dan 't licht in de zaal? Zonder dat zou 't toch donker geweest zijn? -

Toen viel de zware stem van de bronzen koning. Hij zou 't voorbeeld geven door met een voorstel voor den dag te komen in 't belang van zijn poppevolk. De koning sprak luid en zwaar en het duiveltje op zijn schouder vlijde zich tegen zijn wang aan, toen hij voorstelde het land uit te breiden door de oorlog te verklaren aan 't naastbijgelegen poppenvolk, dat hem bij de laatste vrede toch zo tekort had gedaan. Dit helemaal niet om zijn macht te vergroten. Als de poppen toch maar begrepen dat 't alleen voor hun welzijn was; alleen om hun vruchtbare grond te schenken.

De koningin die moest beoordelen, schudde mismoedig 't hoofd, en de koning gaf 't woord aan een der officieren. Deze was 't helemaal met de koning eens en stelde voor 't leger te vergroten. Daarop stapte één der soldaten naar voren, en vroeg de koning om 't woord. Zijn gezicht was goed gevormd en zijn ogen waren die van een idealist. Hij sprak met begeestering en smeekte de koning 't leger af te schaffen, omdat 't toch niets dan ellende had gebracht over de poppewereld. Toen begonnen de koning en de officieren te lachen en gaven gauw een derde het woord. 't Was zó gesteld in de poppewereld, dat ieder ongestraft z'n mening zeggen mocht.

De derde spreker was een van de mannen met het boek en de zwarte jas. Deze dacht 't beste de koning en het volk te helpen, door een stof te bedenken, waarmee men in één keer een hele poppestad in de lucht kon laten vliegen. Een ander meende door sombere boeken en zware philosophiese bespiegelingen 't volk wijzer en daardoor gelukkiger te maken. Weer een ander dacht 't heil te verwachten in 't zwaar straffen van misdadigers, daardoor 't volk schrik aan te jagen, en 't zedelik op een hoger peil te brengen. Een ander, door steeds meer machines te construeren, de produktie te verhogen. Niet dat dit nog meer werkelozen zou geven, o hemel nee, zuiver en alleen in 't belang van het volk. Bij deze poppen waren veel sprekers, want 't waren immers geleerde poppen; en hun voorstellen waren nog zwarter dan hun jassen. De duiveltjes kromden zich op hun schouders en grijnsden lelik.

De volgende spreker was een van de rijk gekleden. Hij dacht dat geld 't beste middel was, bijvoorbeeld door veel geld aan liefdadigheidsinstellingen te geven. Niet om daardoor opzien te baren, als de poppen dat toch maar niet dachten.

Daarna volgde een pop in lompen. Deze dacht zich een poppenstaat zonder koning de beste. Een staat waarin allen gelijke rechten hadden. Niet dat hij nu de rollen eens wilde omkeren, en onder 't motto gelijke

[p. 383]

rechten anderen wilde plunderen en 't zichzelf toe te bedélen, zo iets kwam niet bij hem op. Maar 't duiveltje voelde zich toch wel wat al te behaaglik op z'n schouder.

Tot slot gaf nu de koning 't woord aan een van de poppekinderen. Het oudste kind kwam naar voren en zei dat 't zelf niets had kunnen bedenken, maar of de koning geen middel wist om hun wat vreugde in hun leven te geven. De koning dacht even na; maar wist niets te bedenken.

Toen nu alle sprekers weer op hun plaats stonden, duwde de koningin mij zachtjes naar voren.

Midden in de zaal stond ik nu, en de zachte ogen van het Heilig Hart beeldje voelde ik op mij gevestigd. Toen sprak ik: ‘Dwaze poppekinderen, hoe wilt ge een middel vinden om anderen te helpen, als ge in de eerste plaats in alles aan u zelf denkt. Hoe kan de ware vrede over u komen, als ge het liefdevolle Hart van God uit Uw midden verbannen hebt. Hoe wilt ge Uw kinderen de vreugde geven waar ze naar hunkeren, als ge ze vergiftigt met uw zwartgallige gedachten? Zet uw poppenogen wijd, wijd open en laat het hemelse licht naar binnen stralen, opdat het uw verkilde poppezielen weer verwarmen zal. Luister naar de muziek in uw eigen binnenste. 't Is uw God die spreekt. Verban de duivel van het egoïsme uit uwe zielen en laat de liefde ervoor in de plaats treden.

Toen ik uitgesproken was, werd 't ineens heel licht om me heen, en daarna heel donker. Ik werd wakker. - Daar stonden de poppen op 't kastje nog net zo als ze altijd gestaan hadden. Alleen leek 't me dat ze vroliker keken. Vooral het kleine koninginnetje had iets ingelukkigs in haar ogen, meende ik. Zou ik haar werkelik geholpen hebben? Ach neen, 't was toch immers maar 'n droom geweest.

JO DE POORTER