Roeping. Jaargang 2

[p. 6]

De krypt in 't kerkje van Asselt.

Bij 't herstel en de uitbreiding van dit ontroerend-eenvoudig Limburgs kerkje, op drie kwartier afstands van Roermond, ontstond 'n kleine krypt, oorspronkelik bedoeld als grafkelder: Aan weerszijden: twee voorportalen, die met de centrale ruimte verbonden zijn door 'n nauwe gang. Het is in deze ruimte, voorportalen en gangen, dat ‘de cyclus van dood en eeuwig leven’, als wandschildering is aangebracht: in 't linker voorportaal de dood van de wereld-lustige, de stoffelike mens, in 't rechter de dood van de vergeestelikte, verpersoonlikt in Sint Frans van Assisie, in de centrale ruimte Christus, de vreugde der zaligen: en in de verbindings-gangen 'n ritme van over dood-en-leven peinzende mense-koppen.

We zijn in staat gesteld om enige fragmenten uit deze wandbeschildering te geven: de greep van de worg-doods-engel op de stoffelike mens, Christus de vreugde-uitstralende met enkele van vreugde vervoerden, en daarbij de wijsgeer, peinzend over 't wereld-mysterie, de dood. 't Spreekt echter van zelf, dat deze afbeeldingen, ondanks de verzorgde opname, nochtans zeer zwak de boeiende realiteit van dit werk benaderen: we zien alleen 't lich-en-donker, de lijn, de expressie van lichamen en gezichten, maar de geheimzinnige kleur in de getemperde atmosfeer van de krocht, 't volledig-beleefde kontrast van verdoemd en zalig sterven, verhevigd door de extatiese blijdschap in en om de Christus, missen we.

De opdracht, door de kunstlievende rektor van deze kerk, aan den schilder gegeven, was alles behalve gemakkelik, al werd ze dan ook verstrekt met de zekerste waarborgen voor kunstenaars vrij uitwerken: wat niet genoeg gewaardeerd kan worden. De wand toch als zodanig eiste 'n eigenaardige verf-techniek: daarbij 't versomberde licht maakte de kleur-keus tot 'n moeilik probleem, terwijl de symmetries gebouwde ruimten eentonigheid konden veroorzaken, waar 'n aantreklike afwisseling moest heersen. Maar 't moeilikste was toch wel 't onderwerp zelf: de voor elk menskind zwaar te torsen waarheid van dood en leven, dit wonderbaar duel van ondergang en opbloei, van verdoemenis en zaligheid plasties voor te stellen, zodat deze algemeen menselike onvermijdbaarheid, nu eens ontdaan van elke beeldspraak, van elke verouderde en gemeenplaatsige kansel-retoriek: direkt, groot en bloot als 'n hoopvolle vreugde of verbijsterende angstigheid plaats kreeg in 't geheel eigenaardige psychiese leven van de moderne mens.

Dat nu de jonge Joep Nicolas uit Roermond dit heeft aangedurfd, is 'n verblijdend teken van de godsdienstige en estetiese vitaliteit onzer jongere roomse artisten.

◽ ◽ ◽

[p. 7]

Ik wil 't volstrekt niet ontkennen: de eerste ontmoeting met dit werk - waarbij ik me voornamelik herinner: de indruk opgedaan voor 't centraal gedeelte: Christus, vreugde der zaligen, was eerder 'n bevreemding dan n' bewondering: niet omdat ik verwend ben geworden door 't zoveel nog aanwezig en zelfs geprezen middelmatig en slecht werk van kerk-schilders in alle stijlen, dat alleen maar ergert, maar omdat ik gewoon ben de vergeestelikte mens in subtieler en ranker vormen te ontmoeten, en 't dus ook hier had verwacht.

En toch bij langer aandacht en beleving wordt 't koncept van dit werk zeer gaarne aanvaard, niet enkel als 'n kloek postvatten tegen 'n vrijwel overal aanvaarde ziening, als 'n bewijs dus van artistieke zelfstandigheid, maar vooral als 'n ernstig, redelik gefundeerd en persoonlik inzicht van deze kunstenaar op de uit-eindelike vergeestelikte staat van onze mense-natuur, waarin 't lichaam in onsterfelik-bloeiende vitale vleeskracht gaat deelnemen aan de verrukking van de beloonde ziel.

De hemel is hier gevuld met mensen rondom de God-mens: 't vlees is niet genegeerd, maar volkomen aanwezig, niet echter als 'n vrij menselik bestanddeel, maar in functie van de vervoerde ziel, die in de ritmiese handbewegingen, in de ontzette gezichten, in de verkleinde gestalten, onstuimig zich openbaart: of in Christus, gestoelde, algoede Majesteit, die in de oneindige Vreugde schouwt en ze daarom beheerst, rustig bestaat.

Reëel en toch spiritueel is deze kunst: ze probeert de vorm niet te verwaarlozen om wille van de inhoud: de trefzekerheid wordt uitgedrukt in de besliste greep van de gespierde worg-arm, en in 't aandachtig en energiek profiel van de doods-engel: de wellust in de gebolde eet-buik, de doods-benauwdheid in de vertrokken ogen en mond en stuiptrekkende benen. En gelijk de diepe gedachte van de wijsgeer in de robuustheid van 't mannelik lichaam verzonken is, zo wist dit kunstinzicht de volledige mens ook te handhaven tot in 't hoogste spirituele bestaan, tot in de hemel toe, die op zijn beurt als 't altijd aanlokkelik weide-land - de ‘semper amoenia virentia paradisi’, van 't machtige kerkelik sterf-gebed - is opgevat: 'n hemel voor ons, mensen.

◽ ◽ ◽

Wanneer geheel deze cyklus volkomen zal zijn afgewerkt, willen we met meerdere afbeeldingen, ook van z'n ander werk, nadrukkeliker ingaan op 't levens-inzicht van deze Roermondse schilder, die 'n wel zelfstandige plaats schijnt te gaan innemen in onze roomse plastiese kunst.

M.M.