Roeping. Jaargang 1

[p. 385]

Umwertung aller werte.

IV. Parijs.

De wijde stilten van het somber-ronkende Parijs:

Leedberg der eenzamen:
de Place l'Etoile als een Calvaire in Bretagne:
onder de Arc de Triomphe Christus gekruist in het graf van de onbekende soldaat.
Van alle kanten het samenrennen:
't driftig naar boven zuigen van taxi-banden,
het verre klagen van autobus-wielen:
òp-rennen, en weer wegsnellen, huiver-dicht aan Jezus voorbij:
donker-hartstochtelike levensworstel, zo ijl, zo geluidloos:
brandgloed door nachten.
En de schuwe lichtsidder der grote sterke reverbères: hulpeloze reuzen.

In de razende ren van de metro: sterft stil een ingedommeld werk-mensje
- mannen droegen dit oud lichaampje weg
en niemand weet meer van haar; -
in de razende ren van de metro: de tedere ruwheid van naieve matroos
(zijn ogen van zee-stilten helder),
hij plaagt zijn meisje om haar dunne kleren.
Hij lacht om de fijne naiviteit van zijn meisje:
haar geschminkte lippen en haar klare ogen.
Zij zoenen elkaar.

Mannen kruisigen Christus
als zij zich-zelf ontkomen aan het lichaam van een publieke vrouw.
De metropool kreunt van de stilten dezer vrouwen:
het leed,
het eenzaam leed in hun harde ogen,
in de bitse lijn van hun onverschillige mond.

'n Jong kindje begint te leven:
met veel eenzame bevreemding om dingen
die zij niet meer begrijpt.
Van dit wit kindje de treurnis door de straten
(dit gezichtje een noli me tangere):
ruwe ogen van mannen zullen het niet ontzien
en hare zusteren, de vrouwen, zullen niet vreze'
om dit kindje der eenzame kuisheid.

[p. 386]

 

Boven de levensworstel der stad:

 

roerloze lichtreklames als vonnissen

 

- gloeiende staaldraden, fosfories-blauw op de lucht,

 

rood

 

van God's wonden, -

 

over de dakranden van de Notre Dame uitgekervelde chimères:

 

vooruitrekkend,

 

angstige koortsvizioenen, zwarte blaf op de stad,

 

strèng, strèng

 

als de Acht Zaligheden uit Jezus' prediking.

 

Daaronder de vlugge strakke stap van een die alle problemen perste

 

in de greep van zijn stok:

 

toerist naar het miesterie van Napoleon's graf.

 

 

 

In de tour Eiffel stijgt de lift boven daken en torens:

 

een heilige: hij opent een vizioen op Parijs

 

dat als een zee hijgt en ronkt van horizon tot horizon;

 

als de mensen weer staan op de begane grond

 

zij verdwijnen in een boelevaar-restorant:

 

zij spuiten zich op de been met een siffon;

 

de ‘levenswijze’ speelt Bach op een typmasjiene:

 

hij lacht om zich en de anderen

 

de wrange lach van Hamlet (laatste suggestie van zekerheid).

 

En op de parkbanken de armen: de grote rustigen met stille ogen.

 

 

 

In een Brabants dorp kijkt een meisje naar voorbijsnellende trein

 

- zij leunt over de rand van het tuinhek

 

onder een struik witte rozen -

 

en in haar ogen is veel, veel verlangen.

 

 

 

En om de wereld eindeloze stilte.

V. Finistère.

Van Audierne de autobus naar Pointe du Raz: in razende vaart over het smal pad, wit op-en-afglooiend aan de groene hellingen.

Over het land de ochtend-zon, en de zee-wind met grote streken.

In de autobus: de vader, de moeder, en het kind: deftige lieden.

De vader - kalm-doend, gesoigneerd heertje van om-en-om de zestig en nog niet helemaal grijs - met verzorgd-nonsjalant-jong gebaar, sierlik bewegen van bleke vingers, met drukke stem pratend als over gewichtige dingen waarbij hij vreselik is geinteresseerd; met daartussen telkens woordjes bewondering voor het landschap: ‘Dàt daar!....

[p. 387]

Merkwaardig, hè?’; almaar in de weer: druk praten met grinnikjes van pret, roken, gaan verzitten om te kijken, wijzen, gebaren:

onbewust verweer tegen zijn vrouw die hem ‘'t ouwetje’ spot.

De moeder: mooie, nog jonge vrouw van vijf-en-dertig. Ze deed verveeld, vermoeid: haar vingers bewegen loom: zij kijkt ernaar: het landschap interesseert haar niet: ze was al zo vèr geweest. Haar man verveelt haar met zijn flink en jong willen doen, met zijn vlugge geinteresseerd praten dat zij een zelf-verweer weet: een bang ontkennen, een terugkruipen voor het oud-worden - met de stilten van het denken. En het leven is zo doelloos, zo uitgestorven, zo ijdel, ijl - zo wezenloos: iets dat ver van je weg nevelig gebeurt: wazige vage figuren die bewegen, bewogen worden: het stotende ritme der armen verbeten verzet, maar òp, néér de benen, òp, néér de armen: tredmolen-tred, tredmolen-tred, steeds dezelfde tred: alsof over allen een vonnis lag. Aan niets van het leven hou-vast hebben: de werkelikheid der dingen aanvoelen (niet wild-opstandig, maar als iets verlammends - langzaam over je gekomen door veel feest-lawaai, - lusteloos-makend, mat, morbide), en dat dan onbewust willen wèg-wringen in een spotlachje om je ouwe man, dan voldoening vinden in het op willen vallen dóór het vermoeide, het loom-dedain van al zoveel te hebben gezien, (je boven de anderen voelen uitgegroeid omdat je je verveelt met wat anderen verheugt), je aan het leven vastklemmen in verzorgde nonsjalans aan open tafel: je weet je de meerdere: iedereen herkent tòch de aristokrate in jou. Alles van je af laten vallen met verveeld-hautain gebaar - en je nog angstiglik, kruiperig-kleintjes verweren tegen de publieke opinie: in het kind: als je alles wezen-loosheid weet. In het kind moet het kind overwonnen: het moet zich kunnen beheersen, zich-zelf kunnen zijn, koket zijn, verzorgd, belangstellen in toiletten: het kind is voor de moeder: het kind tennist, danst, trouwt voor de moeder: de moeder zegeviert over anderen in het kind.

Het kind was vijftien.

Lescoff.

Even later werd gestopt: baie des Trépassés; de reizigers stapten uit; een gids kwam toegeschoten.

De vader direct bedrijvig uitgestapt. Plotseling verwonderd tegen de moeder:

- Blijf je zitten?

- Ja. Ik rij met Corry wel door: naar het hotel.

Direkt bereidwillig weer in te stappen:

- O! maar dan....

Met vaag gebaar:

[p. 388]

- Nee, nee, ga je gang, hoor. Met minachting die hij-alleen voelde, maar ontkende: je doet maar.

Enkele reizigers keken verwonderd naar haar verveelde praten.

De auto reê weg.

Hij klemde zijn hand steviger om zijn stok, schudde zijn mansjetten op zijn hand, nam een veerkrachtiger tred; en tussen de toeristen geheimzinnig lachend volgde hij de gids; jong, energiek: het pad liep nog zacht-glooiend op; dan een uitzicht over de baai, de hoge steile rotsen en het vlak strandje waar zware baren aanreefden met breed schuimgeweld; en het paadje weer gemakkelik naar omlaag. De reizigers stonden stil bij het strand, praatten: rustig en opgewekt. De golven rolden aan, zich beurend uit zee òp meer en meer naarmate zij naderden, stortten schuimend over, stroomden uit over het strand, brede stroken schuim achter zich uitstrijkend.

Dan begon de tocht over de rotsen; smal paadje langs afgronden recht-af in zee: omhoog, omlaag, en het ristje van tien mensen achter elkaar aan, met voorop de gids.

Om stevig te staan had hij linnen schoenen met dikke gummi-zolen aan.

De rotsen: onwrikbare steen-steilten; van zacht samenglooiende landen 't abrupt afbreken in neer-tuimeling en op-stapeling van blokken rots; tot tartende onverwoestbaarheid de rotsruggen vastgestrand, ineengeschroefd, grijs vooruitschervend in zee. Gekloofde rotsrug: steile afgrond: barre kerf terzij uittandend in grimmig ritme van verschokte scheuren.

In de kloven en om de landpunten de zee: òptorsen, stormlopen tegen roerloze rotskoppen trots; het aanhijgen van verre, driftig opslaan stukschuimend, uitschilferend tegen de steilten, oprekkend naar alle spleetjes en troosteloos teruggutsen, afdruipen aan alle kanten in trieste stroompjes; 't weer wild opstorten en te pletter slaan; 't stil aanstrelen, vleiende wiegeling en het overrompelend òpbeuken en kapotspatten en terugvallen uithollend het water in zwalping heen en weer; aarzelende bezinning en ontgocheling, en opnieuw ertegen op, ertegen op hongerig aankreunend, aanjouwend, huilend opstandig, joelend met eskadronnen golven: bonkend, schuimend, onvermoeide, hopeloze worsteling tegen de rotsen: roerloos, massief: barre stapeling uit zee op.

De zee zo wijd, zó wijd; en in de verten van diep-blauwe stilten. In wijde bogen om de kust de stille roerloze schuimrand. In die nauwten tussen kust en schuimrand ingesloten de eeuwige strijd van de zee: op de kust aan - en terug: al zóveel eeuwen, zóveel eeuwen, en nòg

[p. 389]

zó lang: het komen opzetten in breede reven, het ophijgen, het beuren, 't neerbonzen en stukslaan en terugvallen - troosteloos, zo troosteloos: aan de ene zij de zee-oneindigheid, aan de andere onwrikbare steen-steilten.

Wie God dreef uit zijn ziel wordt door het leven uitgeworpen: Het leven eenzame baal in de oneindigheid: mensen worstelen er met 't onontkoombare.

En op de rotsen het heertje. Finistère en alleen, en het kreunen in de baai der Doden. En het heertje een afgetakeld, ineengeschrompeld mensje: mager: hulpeloos, steriel gebaartje; angstiglik-tastend, schoorvoetend met beverige aarzeltjes langs d'afgrond-steilten van de baie des Trépassés, dicht achter de gods aan. De oude gids - uitdaging het fel meni-rood van boezeroen, het steen-rood van broek, het prachtig zwart-blauw van baret in de rood-gelooide kop de felle schitter-oogjes - behendig als een klipgeit springend van rots op rots, langs kloven waar afgrond-diep de zee is. - En het heertje er achter aan.

Maar in het hotelletje als-ie zich gewassen heeft - hij zit aan tafel en is bezig met een siffon - zeker en kwiek, helemaal weer zich-zelf; hij praat druk; en telkens het ‘buitengewoon!’ ‘buitengewoon!’: hij wrijft zich fiks in de vingers.

's Middags in het hotelletje een grote rust: de gasten hielden hun siesta: men hoorde niets dan in de gang enkel nu en dan het praten van een knecht tegen een meid. (De vreemd-rustige stilte van een kantoor op Zondagmiddag: de luiken zijn gesloten, maar door veel spleten het licht: stil schuivend over buro's en stoelen.) En daaromheen de oneindigheid van lucht en zee waarin dit kusthotelletje als een kleine stip stond vooruitgeschoven: Finistère.

's Avonds gingen de vader, de moeder en het kind naar het rotsterras: fauteuil de Sarah-Bernhardt! Diep-beneden de zee (de grote schuimrand heeft losgelaten, dreef naar de kust in witte bobbels als zwermen neergestreken meeuwen: de zee is nu van kust tot kim één ongebroken oneindigheid), boven hen het beeld van Notre-Dame-des-naufragés.

Ze zeiden niets.

Het kind wees soms ergens heen en bekeek dan haar vooruitgestrekte hand: bewoog haar fijne vingertjes.

De moeder opeens toonloos voor zich uit:

- Ben je dáár gewéést....?

- Ja. Zo over die rotsen de baie des Trépasses langs - de helft.

Met listige bewondering die achterdocht verborg:

- Làngs die diepten....?

[p. 390]

- O, dat was soms nog veel en veel erger. Lóódrècht naar beneden, hoor! En hóóg! Dat vertel ik je. Maar - dat moet ik direct erbij zeggen - 't was prachtig! buitengewoon!

Stilte.

Onverwacht, toonloos: als een messteek:

- Oudje.

Zich verwerend met dit toe te geven, zich-zelf stil-pratend door zich de schijn te geven het niet ernstig op te nemen:

- Máár: wàt kras nog.

Toonloos: als een messteek:

- Oudje......... 'k Had je wel eens willen zien.

De vader. De moeder. - Twee eenzamen. Notre-Dame-des-naufragés. op de eindpunt Finistère, aan de baie des Trépassés.

En het kind lachte fel om de vader.

Wie God dreef uit zijn ziel wordt door het leven uitgeworpen. En de zonden der vaderen.... Notre-Dame-des-naufragés - dit fellachende kindje aan uw voeten! Zal het worden gelijk de ouders?

VI. In het kafé.

Kelner: oplossing van onplooibare slankheid.

Tik op uw tafeltje: en hij verschijnt. (Tik op uw tafeltje: eenmaal, tweemaal, driemaal, tik op uw tafeltje: ééns zal hij verschijnen).

Rank zwenkend tussen tafeltjes, almaardoor zwènkend: overhellen naar links, lenig laveren, overhellen naar rechts; hij komt; hij slaat zijn wit servet met lichte mep over zijn schouder: clean-shaven het strak gezicht; hij nadert: ritmies bewegen licht en slank; finistère: buiging voor U.

Wij aksepteren die buiging.

- Meneer?

- Bier.

- 'n Bier? Luid door de zaal, beslist, korrekt: Eén bier! Buiging, piroeët, en hij verdwijnt.

Wij danken: Dit was reeds zeer veel.

Zie! zie! Hij komt terug! Het helal kunnen samenpersen tot bierglas-op-tinnen-blad: dit hoog omhoog kunnen heffen: het blad met bier op de vingertoppen kunnen koersen over de rustige hoofden: helal-bier, bier-helal. Als van een zegepralende veldheer in zijn terugkomst.

Maar het is het éne bier, het bier voor òns; hij is onze slaaf: wij zegevieren óók.

Twee triomfators staan tegenover elkaar. En tussen hen is alles mild en goed: zij weten niets van elkanders bestaan: zij beiden weggezonken in zich-zelve.

[p. 391]

Zoals wij een fooi geven: de manier waaròp: eenvoudig, minzaam ‘laat-maar’. Zwaar gewichtig: het breed uitzitten, het steunen van hand op knop van wandelstok, het geluid van onze neus; wij: wat overblijft van minzaamheid min minzaamheid.

Zoals hij de fooi wegstrijkt: elegance dit gebaar: ook dit nog viktorie.

Twee verzoende monarchen. Buiging, piroeët, en hij verdwijnt.

Dan het bierglas aan de lippen brengen: de eerste teug: lang achtereen doordrinken - bij het neerzetten onze lippen belikken, onze snor opstrijken. Wij zijn kenners. Reeds veel bier hebben wij gedronken. 't Kafé is zo te zeggen ons tweede tehuis. Dat zal iedereen wel zien.

Dan opstaan, rukje met de schouders, onze ogen in het onbepaalde, zich soms vasthechtend aan de een of ander (de een en de ander). Onze stok stevig tussen de vingers klemmen: de stok waarmee wij een passerende amice op straat aanhaken: hola!, de stok waarmee wij tikken op tafeltje van kafé-restorant en de kelner laten verschijnen: wij hebben het leven met zijn problemen opgelost in een vaste tik met de stok op de grond. Wij klemmen dus onze stok stevig tussen de vingeren.

En zien over de piekolo heen die serviel de deur voor ons opent.

HENRI BRUNING.