Roeping. Jaargang 1

[p. 359]

't Spel van Sint Lambertus
Bij de opvoering van Zondag 22 Julie.

Terstond treft de toneelbouw: 'n ontwerp van de Maastrichtse bouwmeester van der Sandt. Als omgeving voor 'n openlucht-spel moest 't voldoen aan de biezondere eis van onveranderlikheid: 'n naturalistiese aanpassing bij 't gesprokene was terstond uitgesloten.

Deze onmogelikheid dwong dus de bouwmeester tot wat we zouden willen noemen: 'n idealistiese omsluiting van 't spel: 'n aanduiding van plaats en omstandigheid, geen natuur-getrouwe weergaaf: 'n omgeving derhalve, genoeg bepaald om de drie uur lange fiksie van de toeschouwer gedurende de verschillende eigen plaats vragende bedrijven niet te storen, en tegelijk ook algemeen genoeg om gedurende heel 't spelverloop onveranderlik te kunnen blijven.

We weten niet of ook de plaats, 't Vrijthof n.l. met als achtergrond de St. Servaes, door de bouwmeester zelfstandig is uitgekozen. In alle geval: 't was 'n voortreflike keus: niet enkel wegens de betrekkelik stille ligging van dit plein-gedeelte, of wegens de poëtiese bomenrij, waarvan in de speelruimte n' heel natuurlik gebruik werd gemaakt: maar vooral wegens de statige architectuur, die met haar romaanse torens, haar sobere ornamentiek, als van zelf de glorieuze Maastrichtse tijd van bisschop Lambertus te binnen bracht: 't spel, in deze plechtige omgeving, moest wel 't spel van de Heiligdoms-vaart worden.

De moderne toneel-bouw van v.d. Sandt was met deze middeleeuwse bouw niet in strijd, omdat beide waren opgetrokken met 'n zelfde beginsel: edele zelfbeheersing en bewuste doel-stelling.

We twijfelen er echter wel aan, of deze opzet van de toneelbouwer voldoende begrijpende waardering zal hebben gevonden, omdat we ook op dit gebied gewend zijn aan allerlei onlogiese strukturen, aan onverdragelike opdringerigheid, onsmakelike kleuren en onmogelike nabootsings-manies: zodat 't bij velen 'n al te vreemd verschijnsel wordt, wanneer daar 'ns gelukkig en gedurfd van afgeweken wordt.

◽ ◽ ◽

De figuratie onder leiding van de heer D. Sassen was 'n lust voor 't oog, was bij volle ontlpooiing der groepen overweldigend door z'n eindeloosheid zoals bij de opkomst van de jachtstoet in 't eerste bedrijf: dan weer statig hoofs, rondom de feestdis, en uitbundig van zelfbewuste Maastrichtse heilige-viering aan 't slot van 't stuk.

Maar uitgedacht te veel naar aanleiding van 't spel, en te weinig in 't spel, verloor ze meermalen 't ondergeschikt karakter, dat haar toch eigelik alleen toekomt, funktioneerde uiterlik in 't drama, versterkte

[p. 360]

de strijd der karakters niet, en maakte dit stuk, als drama bedoeld, wel is waar tot 'n hoogst boeiend en aesteties kijkspel, maar daardoor tevens tot 'n lagere soort van kunst-uiting, als de oorspronkelike bedoeling voor dit werk bestemd had: op sommige ogenblikken hoorden we niet meer naar de tekst: ze werd bijkomstigheid: dit moge pleiten voor de figuratie-in-zich, maar als ondergeschikt deel van 't drama werd haar betekenis op deze wijze te veel over de aandacht heersend: dit was mijns inziens 'n fout: ofschoon bij minder dramaties-sterke delen 'n gelukkige fout.

Dit luisterrijk spelen met groep-effecten deed zelfs enigszins stotend aan in 't 2de bedrijf, waar 't allerintiemste gesprek tussen de man Pepijn, de vrouw Plectrudis en de verleidster Alpaïs in 't bijzijn van 'n grote menigte van aandachtig-luisterende hovelingen, zich voltrok in de allergrootste openhartigheid.^*)

De meeste stoornis in 't dramaties verloop gaf echter de dans, omdat ze op zich zelf 'n meesterstuk was van ritmering, van kostumage en gestileerd gebarenspel: toen werd ongetwijfeld in 't geheel niet meer gedacht aan Pepijn, Plectrudis en Alpaïs: 't eigelik spel stond stil en 'n nieuw begon en vroeg terecht de volle bewonderende aandacht.

◽ ◽ ◽

't Muzikaal gedeelte, werk van de heer Franssen, kon ons over 't algemeen goed bevallen: vooral 't begeesterend slotkoor, dat ten opzichte van 't wat ordinair aandoende jachtlied, zich sterk verhield en de feestelike stemming opjoeg tot haar hoogtepunt. De zanger Eatha was die dag niet bijster gelukkig, en faalde hier en daar wanhopig, zodat er moeilik te oordelen valt over dit lied in 't 3de toneel van 't 2de bedrijf: maar ware 't niet voorzichtiger geweest, en tegelijkertijd natuurliker om de begeleiding tot desnoods 'n enkele guitaar of luit te herleiden, in plaats van ze toe te vertrouwen aan 'n orkest op afstand?

◽ ◽ ◽

De bouwende, beeldende en muziekale verzorging van dit heiligdomsvaartspel zal me nog lang als edele herinnering bijblijven: er is iets biezonder smaakvols gepresteerd op die Zondag, wat van 't kunstzinnig Maastricht te verwachten viel.

M. MOLENAAR

*) Wel is waar volgde de spelleider hier de aanwijzing van de speldichter: maar is dit niet wat al te slaafse gehoorzaamheid geweest?