Roeping. Jaargang 1

[p. 297]

Aan de boschdreef

VIII

Schemer daalde langzaam, vervaagde eindelijk 't luchtblauw en dekte sluiering voor 't verschiet. Stilte heerschte nu en legde zachte beschermhand, veilig over de landouwen. Zwaar en donker geleken in die ijlte de boomgroepen, en zwart lijnden de heggekoppen daartusschen. Er dreef luwe geur van vele bloemen boven 't hofje. Van uit 't dorp kwam 't geklepel van de avondklok, rustig, zacht en vredig, of moede hand het zeel bewoog.

Rumold had de werk-drift van z'n schouders laten glijden, rekte de leden en haalde diep adem. Hij bracht 'n stoel buiten, die hij met den leuningkop aan de muur plaatste waartegen hij 't hoofd steunde. Met 't vervagen van het licht verweekte, verzachte immer zijn stemming, dan kwam de grond van zijn hart bloot en dankbare gevoelens verhieven zich als de licht opstijgende nevelen van zijn land.

Het was hem zoo'n groot genot, rustend in 't avonduur z'n pijp daar te rooken, zich dan te verdiepen in de staat van zijn akkers en zijn kamp. Dan ging heel de lente en den voorzomer aan hem voorbij; de gewichtige stonden van den zaaitijd die z'n hoop gevoed en zijn uitzicht verblijd had. Dan doken zijn gedachten diep onder, waar 't zaad te smeulen en te kiemen had gelegen. Hij zag weer de wazige teerheid van het nauw uitkomend groen als een ragfijn weefsel gespreid ver, ver over den akker, waar dan zijn hart over hing met angst en beven voor de ruwe elementen die in een vorstnacht, in èèn stortregen alles vernielen konden. Groote voldoening deed z'n trots stijgen in 't bewustzijn, dat zijn bezit zich langzaam, doch steeds meer uitbreidde. Daar, op die plek had een hut gestaan, de woning van zijn grootvader. Nu stond er de boerderij die zijn vader had doen bouwen. Jaren, en jaren toch had hij gespaard en karig geleefd; op zijn kleeren, op 't weinige zakgeld dat hij zich gunde had hij uitgezuinigd en besnoeid om enkele guldens over te leggen tot den aankoop van land, of van een stuk vee. Hij had gewerkt en gezwoegd van den vroegen morgen tot 't duister.

In dat uur, verweekte de strakke droefheid in z'n trekken en milder uitdrukking spreidde zich over zijn wezen. Dezen laatsten tijd echter rees de gedachte aan den toekomst.... Antoon? Zijn roeping was 't boerenwerk vreemd. O, hij keurde zijn keuze goed, dat was zeker; maar hij had ‘op de meskes 't vertrouw gehad,’ vooral op Treeze, zoo'n scon, sterk deurske as 'n wolk en die, die dorst smalen op 't boerenwerk. En as ie de gedacht an Fried ha, gink 't mis.

[p. 298]

Annemie had zijn mokken daaromtrent wel opgemerkt; hij had 'n enkele maal 'n hartig woordje daaromtrent losgelaten. Eenvoudig weg had ze hem toen de raad gegeven: bij Fried 't dan ‘moar is te sproak te bringen’. Wel, de boerderij kwam toch te lest oan de meskes, dus kreeg hij ook z'n part.

Valsche schaamte, 'n zekeren trots om 't onderwerp dat hem zoo na aan 't hart ging, niet open te leggen voor de spotblikken van Fried, hadden hem steeds weerhouden.

Hij herkende al zijn voetstap, hoorde 't lustig fluitdeuntje, zag z'n schaduw aandonkeren over de zwak door de maan belichtte dreef en weldra stond hij voor hem: handen in de zakken, hoedje zwierig, sigaar in den mond. Wel aarzelde hij nog. De pijp uitkloppend tegen de stoelsport, wendde hij 't hoofd en wachtte op een groet.

‘Ha 'n avend! Da's nog is 'n weerke! zou de van bekwikkele, waar?’ Hij draaide zich op zijn hiel om en keek rond.

‘Vat 'n stoel en zet oe, noodde Rumold met gewilde vriendelijkheid.

In z'n oogen lag nog verdwazing van den drank en de pret van den vorigen avond. Hij schudde zich als wilde hij iets kwijt raken dat hem hinderde en dat toch steeds aan hem kleven bleef.

Rumold keek in z'n pijp en blies er in.

‘Ik ha van zoo de gedacht,’ kwam hij onhandig ‘da gij,’ hij blies nog eens.... ‘as nou ons Treeze toch oe wijf mot wurde, da winkelke d'r moar oan gaf en den grond ingink¹⁾; 't boerenwerk is oe toch nie vremd want oe vader zoaliger....

“Nou moar heur is hier.” Hij was gaan zitten en steunde de ellebogen op de knieën, hoofd in de hand en keek naar z'n verlakte schoenpunten. Z'n gemoed kwam dadelijk in opstand tegen 't koel beredeneerde voorstel. 't Was hem of er iets tusschen Rumolds woorden was, waarvoor hij op zijn hoede moest zijn. Niet toegeven, beginselvast blijven, prentte hij zich in en z'n luchtigen aard had spoedig 'n uitwegje gevonden.

“O, waar mot 'k nou hene!” Hij stampte met den voet op den grond. “Ge zoudt me gaauwkes van d'akkers gejage hebbe as de spaai d'r langes gink in plaats d'r in.” Z'n mond trok in 'n grimas.

Rumold zag hem zijdelings aan. “Toch veul wa sconder zoo'nen errebeid as snoerkes te verkôpe en in 't jagershuis oewen tijd te verprutsen,” kwam hij langzaam.

“Zin is keus waar?” Hè ik den aard op d'akkers? Neeë.’ Vreemd was Fried die toon van ernst, ‘dieë zwoare proat.’ Als de een of ander hem daarmee te na kwam, wist hij er zich dadelijk met 'n luchtig woord en 'n speelsch gebaar aan te ontwringen.

1) den grond ingaan: boerenarbeid verrichten.

[p. 299]

‘Joa, nou joa, 'k geleuf 't goed da gij geer hè da wullie zoo gezeed in oew vuutstap treeje, zoo umtrent zou meneer Pastoor zegge, moare neeë,’ weerde hij met 'n armzwaai af; ‘ik ken m'n eige nie vastbijnde as'ne koei oan 't zeel, dan sla 'k achteruit. Ik wit eiges nie, moare, 'k hè veuls te veul meziek in me'ne kop. Neeë.’ Hij was opgestaan, lichtte den arm naar een lindentwijg waarvan hij bladeren aftrok en verwierp. Neeë heur de. Wel, ‘nen boer die hè nou altijd sjegrijn. Nou joa, altijd hangt 'm wa boven den kop: As 't nie règent dan verdreugt 't, as 't wel règent dan verzuipt 't, als 't hard waait dan ga den boel uit mekoare en.... ach as den hemel valt dan hebbe we allegaar 'n blauw muts op den kop. Ik zet 'r veul wa liever 'n locht liedje op en 'ne frisschen borrel. ....Wil den boer toch ok nog wel is aan ruike, nou! Hou 'm in 't vezier!’

Rumold had onder die uiteenzetting van Friedje's zienswijze de gewaarwordingen zoo als 'n dier moet hebben wanneer het tegen den draad in, over het vacht gestreken wordt.

Spijt gevoelde hij, zich te hebben geuit en buiten zich zelf te zijn gegaan. Meziek zat hem in den kop, meziek. Hij besefte wel dat zijn gedachte geen deel kon hebben aan de zegening van zijn arbeid die hij zelf zoo grootsch aanvoelde. Norsche uitdrukking spreidde zich weer over zijn wezen. Hij wist Fried nu mijlen ver van zich af; hij wilde nu ook geen toenadering meer. Hij was opgestaan en zag niet meer naar hem om. In zijn afgebakende levenskring voelde hij zich op zijn plaats, wist hij zich veilig.

Met een gillachje kwam Treeze om den muurhoek kijken. Toen zij beide omzagen, trok ze zich schielijk terug, waagde dan weer een oog en vertoonde zich in haar donkerblauw kleed waarvoor ze een koket wit schortje vol borduursel had aangepast. Het haar had ze opgepoft en langs de slapen gelegd.

Z'n scherp oog flitste even over haar voorkomen; het was 'n blik, die haar lach deed besterven. Wrang proefde hij dien lach als ijdele vreugde; hij zag er iets opstandigs in en tegelijk een afwijking niet alleen van hem als den boerenvader maar heel z'n met zooveel liefde gekweekte en gegroeide illusie zag hij met dat borduursel en die opgepofte haren, wijken. Zoo stonden zij een oogenblik tegenover elkaar.

Treeze wilde er toch overheen met 'n lach. Ze kon de diepte van z'n teleurstelling ook niet pijlen, waarin ze hem neergeslagen had met haar onnoozele opschik.

‘Nou, sta 't me nie scon?’ Ze trok 't borduursel wat uit elkaar. ‘Hier, da heurt zoò, zoo'n plooienbuilke.’ Ze neep de plooien in 't fatsoen.

‘Teresia!’ deed Fried in dwaze, overdreven bewondering enkele passen achteruit gaande.

[p. 300]

‘Neeë!’ kwam Annemie hoofdschuddend, ‘da's oewen dracht nie.’ Ons Annek zou 't staan.’

‘Nou nog 'n masker veur dan bin de 'n vastelavondzutje!’ riep Leeneke.

Rumold hoorde hen niet meer, doelloos was hij den akker langs gegaan, totdat hij genaderd was aan een vak, dicht bebouwd met wintererwten. Hij stond er bij stil en overschouwde het. Vier jaar, nog geen vier jaar geleden was dat mastbosch, met arme zandgrond, dat boschstuk had hij gekocht van Snoerkens. In vriezende winterdagen had hij de boomen gekapt; duizenden slagen per dag. Hij was aangevangen bij 't schemeren, tot 't duister had hij doorgewerkt. Zijn handen waren vereeld geworden en harder dan 't hout dat hij kapte. Wortelstronken had hij uitgewroet; met dubbel spit den uitgemergelden grond omgelegd en slooten had hij gegraven voor goede afwatering. 't Eerste jaar lupien gezaaid en onder gespaaid, 't jaar daarna haver, die armelijk en mager was, maar dan 'n volle mestlaag gelegd; die had 't gedaan en nu stond ie voor 'n weelderig erwtenland, hoog, hoog in waarde. Hij hoorde Treeze's lach en die van Friedje als spotklanken over z'n arbeidsveld klinken. Hij deed nog een omgang langs zijn bouwland. De atmosfeer was zoo koel en de maneschijn sterker, fel stond 't blauw-witte licht tegen 't fluweelig duister. Hij zag de ineengedrongen figuur van Leeneke gedoken tegen de huismuur, onbewegelijk. Fried en Treeze dwaalden tusschen de smalle akkerpaadjes; hun schaduwen lengden en kortten zich bij het omgaan van de hoeken. Treeze galmde 'n lange kreet van verwondering uit, toen ze in Antoons hofje langs de zodenbank kwam: ‘Ha ons Anneke hè d'r eige verstôke en.... zit te daar allennig? Ze keek diep in de vlierstruiken.

‘Hè?’ Fried kraakte de takken uiteen.

Aan Fried's arm was ze weer heen gedrenteld en plagend zong ze hard en luidop:

De Veldhovensche bokken,

Die komme hier slokken;

Ze hebben geen nood

Ze hebben geen brood.

Ze steken vaders en moeders met spelden dood.’

Van al de liedjes die Treeze uitgalmde voelde Anneke niet de bedoeling, dus sloeg ze er weinig acht op. Ze ‘waar toch veul, veul verlocht,’ doordat ze dien avond onder de hoede van Leeneke eindelijk hare zonden in zieleangst had blootgelegd. Op haar schuchter, droeve belijdenis had de Priester haar geraden dat ze om kracht moest bidden, steeds maar bidden om te vergeten; dat dan de gedachte aan hem

[p. 301]

wel langzaam slijten zou. Ze bad veel en dikwijls om kracht, maar vergeten kon ze toch nog niet.

IX

De dag van Antoon's komst was daar. Zonnig was de morgen; koele wind bracht speling in 't geboomte en in 't korthout, legde schubgolfjes met lichtgevonkel op den rug van den Dommel, deed ijle pluiswolkjes over 't helder luchtblauw zweven en wiegde bloemen op hun stengelen. Met bevende handen redderde moeder in 't woonvertrek na, wat door Treeze en Anna reeds geschikt was. Leeneke had 't Zondags kleed aan en ze haastte zich voort, aan een stuk linnengoed dat straks nog gereed moest zijn. Treeze deed jachterig; 't voorvoelen dat ze steeds maar weg had gelachen: 't voorgevoel dat Antoon niet met haar keuze omtrent Fried kon instemmen, sprong nu in 'r gedachte en deed haar vreezen voor z'n komst. Zij, wier geestelijke belangen zoo diep beneden de lichamelijke lagen, ze zocht in haar bewegingen kracht om weg te duwen waar ze overheen wilde.

Anna was op den akker, ze plukte boonen voor het middagmaal. ‘Ze ha nou me Antoon da grôte, da erge nie te sproak te bringe,’ meende ze, dat was haar een verlichting, dat stemde haar kalm en ze was verheugd dat ze nu van ganscher hart verlangde naar hem. Onverstoorbaar ging Rumold zijn gang; hij zette moes uit, in de hoop op regen, maar de slappen jonge planten vielen met den kop ter aarde. Telkens zag ie naar omhoog; regen was niet te verwachten en de wind droogde den grond; maar toch hopen en ‘'t vertrouw hebben.’

'n Warm verlangen doorging Annemie; telkens, ter sluiks, met 'n gezocht doel ging ze even naar buiten en keek, handen boven de oogen, de laan af tusschen de olmenrist van den straatweg. Ze kòn er nie teugenin moar nou, nou zou zij geer da alleman veur 'n lutske ewèg waren. Hoè ze 't ok op de're mins en op 'r deurskes ha, nou ha ze geer de'ren Antoon zoo gansch, heelegansch veur d'r eige.

Grootvader zag telkens vragend den een na den ander aan, die hem langs ging. De onrust van Annemie en 't jachten van Treeze deed hem duizelen. 't Kwamp weer; 't kwamp weer: rôd en zwert. 't Was hem nu of 'n ijzeren band om het hoofd lag. Er naderde iets, iets dat hij geen naam zou weten te geven: iets ontzettends. Joa da kwamp, hij draaide z'n eigen geen rad veur den uitkijk. ‘Heere bewaar me?!’ zuchtte hij met gevouwen handen en wentelend en schietend kwam het uit alle hoeken op hem toe, met de ijsselijkste verschrikkingen. Hij bukte, om 't te ontgaan, hij klampte zich aan den stoel, hij wankelde.

‘Grutvaders toch!’ schoot Treeze toe.

Hij kreunde, weerde met de handen iets af en kermend en smeekend

[p. 302]

begon hij ‘Onze Vaders’ te bidden. ‘Noït waar ie bang gewest moar nou ha den dôdsangst hem in de knook.’

‘O! Da van Lieveneer toch verlossing kwamp, want 't waar of ie de hel ingink me da gemartel. Hij liep achteruit met kleine slijferpasjes als om iets te ontloopen.

Rumold druppelde koud water op zijn hoofd.

Annemie droeg azijn aan.

‘Nou is 't over; joa joa, nou bin de weer die ge zijn mot; zoò, zoò,’ kwam Rumold en hij duwde hem zacht neer op den stoel.

Leeneke bad met stille stem en gesloten oogen een ‘Wees gegroet.’

Versuft, de blik zonder uitdrukking, verwezen, zat hij te staroogen, onbeweeglijk.

Annemie keek ter sluiks even op de klok. De uren kropen, meende ze.

‘Ha!’ kwam Treeze die nog buiten op den uitkijk stond. ‘Ik zie, ik zie wa gij nie ziet!’ en ze wenkte hen met de hand.

Met overhaasting ging moeder de kamer uit een eind de dreef in. Leeneke volgde haar. Rumold bleef bij grootvader.

‘Kek, nou is ze 't rimmetiek ineene kwijt!’ lachte Trees.

Annemie keek weer diep tusschen de olmenristen tot aan 't eind van den weg waar het dorp grijs, met wat rossig pannendak onder zware boomgroepeering lag.

‘Ach, neeë, geen man te zien, niemand nie, niks nie!’ deed Annemie teleurgesteld. ‘Mè alles en altijd gekke. Gij, gij mot is 'ne keer tègestôt hebbe, dan verleer de oe lache.’

‘'t Is ze'nen tijd toch nie, waar?’ kwam Anneke.

‘Ik zie, ik zie wa gij nie ziet!’ zong Leeneke. ‘In de vert, daar, zooveer as gij nie zien kunt: Friedje mè Plieneke!’ wees ze.

‘Waar? Waar? Wa zeide?’ Haar speelsche blik werd donker, haar lach vertrok tot een grijns. Een niet doorleefde gewaarwording ontwaakte in haar: onbegrijpelijke onrust met 'n beschamend gevoel dat haar drift ophitste.

Haar oog peilde en zocht. Ze schudde Leeneke eindelijk den arm. ‘Zeg dan waàr! Waàr?’

‘'t Was maar 'ne gek!’ zei Leene en ze haalde de schouders op.

't Was gekheid; maar de enkele woorden, ze angelden haar in 't hart en ontstaken ijverzucht, en legden de kiem tot achterdocht en wantrouwen. Na die half uit gekheid, half met moedwil geuite woorden van Leeneke ontstonden vermoedens omtrent Pliene die haar kwelden en tergden. Ze zocht, ze speurde in Frieds handelingen, overwoog zijn woorden, maar in haar opvlammende drift woelde ze alles wat naar gegevens zweemde dooreen. Ze kon er niet geregeld over denken en ze stampte met den voet op den grond. Toen zocht ze naar de scherpste

[p. 303]

gezegden om hem te treffen; ze zou 't hem ‘veur de vuut gooîen. Joa, zie de, Pliene die noît nie op de Boschdreef waar gewest, wa kwamp ze d'r lest doen me 'n niemendalleke? Ze waar 'n herrebergmeske joa, nou die ware d'r duk um 't mansvolk te lokvinke, ha ze wel van heure zegge. Met 'r gedachte drong ze in 't jagershuis: uren lank waar Fried daar en Pliene schonk borreltjes en stond hem vriendelijk te spraak. Fried waar 'ne knappe mins. Den ersten moal as ze toch Oome Driek zag, zou ze 't te proat bringe, moar nie da ie d'r erg in ha. Zij zou wète wa d'r van waar. Ze liet d'r eige geen rad veur 't oog draaie, door geen man en 't alderminst door Friedje.

Anneke was nabij gekomen; ze had Leeneke's woorden gehoord en sloeg Treeze gade; de groote vreemde oogen vragend en vorschend naar beide zusters. Ach, hoe kòn Leeneke zoò'n dinger zegge, als 'r toch waarheid in stak, wa zou 't alderscrikkelijkst zijn veur Treeze; 't waar nie over te komme.

‘Neeë da zal nie, da kan toch nie; meug de nie zegge, meug de gij nie geleuve!’

Ik zal 'r geen vuur op uit loate goan, da belôf 'k oe.’

‘Hij is 'ne lochte, 'ne pelzierige,’ zei Annemie in 't voorbijgaan en ze trok de schouders op.

‘As ie van den avond op den herd kwamp, ze zou 't hem onder 't nuske wrijve, wacht moar as ie van den avond kwamp. Als ie Pliene wilde boven haar, kon ie 'r vatte. Het woelde en bruischte in haar en 't hart sloeg zoo heftig dat 'r adem een oogenblik terug bleef. Ze liep achter de stal om, zonder te weten met welk doel. Haar wangen waren dieprood en haar oogen flikkerden. Ze nam stukken nat goed uit een waschkorf en ze zong van ‘'t Kusterke.’ Bij elke versregel sloeg ze hard 't linnen uit dat 't klapte. Dan hing ze 't over den stekelheg, maar ze klopte meer dan ze ophing en haar zang had 'n vreemde klank.

MARIE GIJSEN