Roeping. Jaargang 1
(1922-1923)– [tijdschrift] Roeping– Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd
[pagina 35]
| |
Aan de boschdreef.I.Volle zomerzon straalde met scherpe flitsingen die in 't oog nagloeiden. De lucht was blauw-wit en doorsprankeld met schitterende tintelingen als met zilverstof. Matbleek lagen de wegen als onder 'n aschlaag en 'n lichtgrauw poeder dekte de kampen aan de olmenlaan. Vlinders fladderden met loom gewiek, vogels zwegen weggedoken in schaduwdiepten van boomengroepen. De zon blaakte de witgekalkte muren en straalde heetgoud in de ruiten van 'n boerenhoeve aan de dreef, die voerde naar dennebosschen. De groote staldeuren werden geopend: als breede vleugels sloegen ze uiteen en legden smalle slagschaduwen tegen 't muurwit. Na 'n grootsch gebaar van wijdgespreide armen kwam de boer vanuit de staldonkerte in 't helle zonlicht. In de aanlaaiende hittebrand stokte even zijn adem. Hij stond 'n oogenblik en keek uit; hij was een flinke boerenkerel, vrij groot en breed geschouderd. In 't donkerbruin gezicht onder de grauwe stoppelwenkbrauwen stonden wijdopene, hardblauwe oogen te glinsteren; de dunne streepmond striemde onder 'n breedgevleugelde neus. Hij verjoeg blauwzwarte vliegen die tegen de gloeiende raamkozijnen zich te stoven zetten en krabde 't uitgesijpelde hars van de deurpost. Hij tuurde naar den klinkerweg in de kromming van 'n breede dreef. Z'n slappe pet schoof ie achter op 't hoofd en stapte door 't bloemhofje waarboven sterke geur van anjelieren hing. Opeens kwam Simke de waakhond die zich aan den waterput in koelte van klimop begraven had, langzaam overeind, rekte zich, stak z'n neus in de lucht en naderde den boer. Dan ineens schoot ie vooruit 'n stofwolk opstootend. Hij blafte luid en blijop. 'n Vechtende kippentroep stoof uiteen en een opgeschrikte houtduif wiekte uit de linde. Traagzaam in regelmatigen sjokpas naderde 't paard in de wegkromming, 'n roodgewielde hooiwagen, dofgeel onder 't boomengroen, waggelde achteraan. Rumold klomperde naar 't berkenhek, Simke afwerend die uitgelaten om hem heen dartelde. 't Schuivend schuren van droge twijgen over de hooivracht werd hoorbaar. 't Suffe paard bezweet en overstuifd, trok moeizaam aan. Met krachtige greep verschoof Rumold den zwaren sluitboom. In sleepende sloftred, den teugel slap in de hand ging 'n gebogen oude. Hij lichtte even de pet, 'n roode striem op 't dorre voorhoofd werd zichtbaar; pijnlijk knipte hij de oogen die geen kleur en glans meer hadden. Hij hoestte stof uit de keel en slikte herhaaldelijk. | |
[pagina 36]
| |
‘Nou da's binnen,’ knikte Rumold met 'n verlichtingszucht en streelend ging z'n blik over de hooivracht. ‘En dreug, en geef,’ bibberde grootvader's oude stem. Ineens, met forsche hand nam Rumold, Bles bij den toom die hortend in 't klamme tuig, aantrok. 't Span zwenkte en met gekromden rug, de hoeven in den mullen grond stampend, ging het den stal binnen, hortend en stootend. ‘Nou hurt, furt! Allaaa!!’ Hooislierten en halmen verzwierden. Heel boven, van uit de nog nawaggelende vracht keek 'n jong, rond meisjesgezicht met pioenroode wangen en lichtblauwe oogen. Ze schaterlachte. ‘Doar mot-te Treeze veur zijn,’ hoofdschudde vader. ‘Kek nou! Kek nou; gek die ge d'r zijt!’ 'n Paar zwaluwen opgeschrikt in hun middagslaap, uit donkeren schuilhoek, zwierden angstig piepend rond, totdat ze met sierlijke zwenking de lucht in plonsden. ‘Wa is 't hier nou trubbelig,’ keek Treeze over den hooizolder; ‘de muizen speulen vangmenneke over den vloer.’ ‘Da mot-te gij dan moar is prôper moake, meske.’ ‘'k Zoek wel wa pelzierigers te doen.’ ‘Da is toch boerenwerk zou ik mène?’ Treeske liet zich met 'n dun gilletje langs 'n stutbalk afglijden en sprong op den grond. ‘Ge meugt me bestuitenGa naar voetnoot1) da 'k mee naar den polder gewist bin.’ Ze schudde zich hooispieren en halmen uit 'r blauw katoenen kleed en lachte. ‘Wel verdorie da's d'r nou effekes twintig. Kek grutvaders dan?’ ‘Joa joa da ga nog wel,’ beefde z'n stem en hij zocht steun aan den wagenboom. ‘Ge hè oe goed gehaauwe, joa goed!’ knikte Rumold en z'n hand ging streelend over 't geurende hooi. ‘Joa, 'k gif 't nog nie uit de hand!’ Terwijl hij dat beweerde verschoot 'n knobbel in z'n heup en felle pijn joeg door de trillende beenen. Met 'n hoog geluid en plassend geweld, pompte Rumold water op in 'n blikken emmer die hij Bles voorzette. ‘Ha nou me den kop d'r in, da zou is goed doen,’ lachte Treeze en ze boog zich voorover. ‘Ge bint'r zot genog veur.’ ‘Altijd he de't op mijn gelaaie!’ De woonkamerdeur werd geopend en in volle klaarte viel 't licht van den voorkant in den stal. Met 'n koelkan en 'n kapper in de hand, | |
[pagina 37]
| |
stond moeder op den drempel. Ze droeg 'n blauw jak, en 'n zwarte rok waarvoor 'n streepjesschort geplooid was! ‘Op den goei oogst!’ knikte ze lachend. ‘Haaa! Hèè da zal is goed doen!’ riep Treeske; ze stak 'r hand uit en dronk gulzig. Annemie was nog 'n frissche, welgedane vrouw met 'n vol gezicht, en kogelronde oogen die 'n vriendelijke uitdrukking hadden; maar om 'r mond lag 'n pijnlijk trekje. ‘Varsch uit den kelder,’ zoo schonk ze de dorstigen weer in. ‘Woar bleft ons Anneke?’ ‘Die zal de're weeg wel vijnde. Hè ik bin bekant overstuur,’ verzuchte Treeze en ze liet water uit de pomp over 'r armen gutsen. Zich 't verhitte gezicht waaierend met 'n breede lindentwijg kwam Anneke binnen 't afsluithek. Simke dartelde met hooge sprongen om haar heen totdat ie eindelijk amechtig, hijgend, de beschuimde tong uit den bek, tegen den koelen pompsteen neerviel. Anneke was rank en blond, ze had groote zilvergrijze oogen zwaaromwimperd en 'n bleek en teer gezicht waarop vreemde uitdrukking lag. Terwijl Rumold, Bles afspande gingen alle binnen. 't Was een laag en ruim vertrek met twee ramen op 't westen en 'n klein ruitje aan den zijkant dat uitzicht had op 't boekweitveld. Er koelde nu wat stallucht door. Met 'n handbeweging verjoeg moeder de vliegen, waardoor 'n ruizeling door heel de kamer ging. Aan 't zijvenster zat 'n ineengedrongen figuur, 't bleeke hoofde stak even boven 'n stapel naaiwerk uit. De haard brandde flauw tusschen twee bedsteden waarvoor wit en rood geruite blokgordijntjes van Brabantsch linnen geplooid waren gelijk aan 't steeds zachtjes wapperende schouwkleed. Blauw en rood aarden tegels, warm van kleur, teekenden groote ruiten op den grond. De tafel stond in het midden onder de petroleumlamp die overkapt was met fel, rood klaterpapier. Nevens de groote, staande klok was 'n trapje van enkele treden dat voerde naar de kleine kelderkamer. Moeder hing water te vuur en wierp hout op de tanende vlammen. Rumold was nog doende in den stal, maar grootvader ging zitten; z'n stramme leden en stroeve knoken veroorzaakten hem, nu hij zich bewoog in andere richting, hevige pijnen. Hij perste de lippen opeen en keek met smartelijken trek over heel z'n wezen, hulpeloos rond, de vingers naar beide zijden uitgespreid alsom de nadering van iemand of iets, wat nog meer kon hinderen, te voorkomen. Hij zat daar in dien haardhoek 'zomers en 's winsters. De hooge stoelleuning ving 't licht van buiten, de knieen en een helft van 't gezicht was aangetoetst door rossige vlammenschijn. Moeder zag telkens naar Treeze die gooierig en baldadig deed. ‘Ha, joa, d'r bruijt bij ou wa meske.’ Anneke volgde met een trek van verbazing al haar bewegingen, maar ze zei niets. | |
[pagina 38]
| |
‘Joa nou d'r bruijt bij Treeze wa onder 't russel’Ga naar voetnoot1) kwam 't dunne stemmetje even van tusschen den stapel naaiwerk uit. Ze was opgestaan: Leeneke de bult. In haar wasgeel gezichtje stonden groote, fluweelzachte, bruine oogen; 'n ouwelijke trek haalde de mondhoeken naar omlaag en 'n diepe rimpel trok de wenkbrauwen samen. Ze zetten zich. Alleen grootvader bleef in z'n haardhoek waar hij met bolle wangen blazend, heel langzaam koffie slurpte. Moeder schonk in en sneed brood. Anneke waaierde zich nog steeds met 'r lindentwijg. Leeneke kwam te voorschijn, de ruggengraat was sterk verkromd en hoekte ver uit. Ze zat daar nietig en ineengedrongen tusschen de beide zusters. Snakkend naar lucht haakte Treeze zich 't halsboord open. ‘Foei toch meske,’ kwam Leeneke, ‘foei toch. ‘Nou, da gij oe halsboord tot aan oewen kin toeknupt, da ken de me hande vatte!’ ‘Treeze toch!’ deed moeder. ‘Dan doe de gij 't nie veur de wermte,’ zei Anneke met iets dat naar afkeuring geleek. ‘Joa, ge mot moar gelijk de stadsjuffers doen: treeje me scoen oan de vuut waar ge nie op furt kunt’ en me afgedekte oore.’ ‘En me kouskes, dun as de scel van 'ne juin,’Ga naar voetnoot2) kwam moeder. ‘Ach la me toch nie lache want 't zit me toch zoo dwers.’ Ze keek opeens ieder afzonderlijk aan en barstte dan uit in 'n zenuwlachen waarbij de helwitte tanden glimmerden tusschen 'r kersenlippen. Dan ineens sloeg ze 'r handen voor 't gezicht ‘'t Is bekant St. Jan!’ ‘Nie zoo hitsig, meske, nie zoo hitsig,’ vond grootvader. ‘Nou joa.... 'k hè zoo gezeed.... k hè de beloft gemakt.... da 'k hem besceit zou gève mè St. Jan. Hè nou keke ze me allegaar aan.... Da ken ik nie lije,’ weerde ze af. ‘Da motte verdrage kenne anders is 't geene zuivere koffie mè oe,’ vond Leeneke. ‘Ik hè geenen honger,’ zoo schoof ze haar bord van zich af. ‘Da overkumt oe ok niet duk! meende Anneke. ‘Of 't 'r ok dwers zit,’ knikte Leene die traag haar brood at. ‘Neeë moar nou geene gekkigheid,’ zoo wilde ze zich vermannen, maar ze schoot weer opnieuw in 'n lach. ‘Wa is da nou veur oarige proat? vroeg moeder en ze trok de schouders op. ‘Zet de stekskes bij den impoot,’Ga naar voetnoot3) besloot Rumold en hij sloeg z'n vuist op tafel. | |
[pagina 39]
| |
‘Nou dan: Friedje van uit den kerkenhoek, die wacht op 't joawoord; daar nou witte 't allegaar!’ Rumold was opgestaan, z'n scherpe oogen flitsten naar Treeze die met 'r voeten tegen den tafelpoot geschoord, met 'r stoel achterover wipte. Ze had toch 'n gevoel van verlichting nu 't groote woord dat zoo zwaar op 't gemoed gewogen had, was gesproken. Aaaach!.... Fried van den kerkenhoek, zoo'ne.... zoo'ne’...... De grootste verbazing lag in moeder's ronde oogen. ‘Da sla me nie in de klink!’Ga naar voetnoot1) riep vader. ‘Neeë.... gij.... en hij.... Neeë da's geene wind op me'ne meulen.’ ‘Daar is toch niks op hem af te gève zou 'k mène.’ Er vleugde 'n schaduw over d'r lachmond en 't moedwillige spotvonkeltje was uit haar oog verdwenen. ‘Ik zal 't toch eiges motte wete. D'r zijn d'r gelijk slechter. ‘Ons Antoon die kàn 't nie op hem gelaaie hebbe,’ hoofdschudde moeder. Ach hoe dorst ze toch, hoe kon ze toch zoo veur alleman dà zegge dacht Anneke voor wier oog 'n visioen oplichtte wat ze zoo diep, zóó dicht omsluierd hield. ‘Nou, 't ga weer aan den gank!’ gebood Rumold,’ hij sloeg 'n kruis en bad. Ze volgden hem! Leeneke kroop weer in 'r hoekje, moeder ruimde af, grootvader was ingeslapen. | |
II.De zon was onder in goudomvatte wolkenstapeling van sneeuwendons waaruit roodgulden nagloeiing kleurde op het felle muurwit van het woonvertrek en tegen de schouw, waar bonte, glimmende borden, stralen terug kaatsten en schitterden als groote, vurige lichtbloemen. 't Rook sterk naar jasmijn die bijeengedot in 'n kleurig vaasje stond op Leeneke's tafeltje aan 't zijraam. Lange, dunne haardvlammen dartelden nog om elkaar heen als eindigde hun lusteloos geworden spel. Grootvader zat in z'n hoekje, zóó onbewegelijk en in strakke beslotenheid als was de bruine kop uit hout gesneden. Van uit de kelderkamer klonk nu en dan 'n hard oplachen van Treeze. Leeneke ritselde met naaigoed; 't gepiep van 'r moeilijke ademhaling was hoorbaar tusschen de schorre klokketik. Rumold kwam in; z'n hoofd nog vochtig van waterstralen uit de pomp. Hij veegde z'n gezicht en zag rond. ‘Bleske bezurgd?’ vroeg grootvader. ‘Bles bezurgd, de beesten verstrauwd en angebonden. Hij zei 't kort | |
[pagina 40]
| |
en zakelijk. Hij stond geleund tegen de deurposten en hoorde naar 't gillerige lachen van Treeze. Moeder kwam van uit de kelder met 'n groot bruingeel krentenbrood, dat ze midden op tafel legde. Ze weerde er telkens weer de vliegen af, trok dan de gordijnen recht en nam pluisjes van den grond waarbij ze pijnlijk kreunend opstond. ‘Onzen Antoon,’ praatte ze als in zich zelve, neeë da's d'r geene waar ie 't op hè.’ ‘Hij is wel geene kwaai geleuf ik,’ kwam Leeneke; ze richtte zich en streek langs de ingezonken lendenen. ‘Neeë da kan lichtelijk, moar is ie 'ne goei?’ vroeg vader. ‘We willen 't vertrouw hebbe in Lieveneer die hè 'r toch bijeene gebracht, waar?’ vroeg Leeneke. ‘Nou?!’ Waander's Mie, de gebuur, kwam lachend om den deurhoek kijken. ‘Wa nou? Ga oe Treeze den boerenweeg nie op. Is 't 'r deurhène? ‘Kum d'r in en vat 'ne zit?’ noodde Annemie. ‘Zoo, ga de d'r op feste!’ Ze was 'n zware vrouw met uit de vorm gezakt lichaam. Haar vroolijk, blozend gezicht met ronde wangen en 'n dubbele kin, knikte hen allen vriendelijk toe. ‘Wel wel, da klain Treezeke. da mè mijn deurskesGa naar voetnoot1) op scôt speulde; zoo'n hel spinneke waar 't altijd.’ Ze zette zich breed uit. Voordat iemand 't eigenlijk goed wist was Fried midden in 't vertrek. Hij had 'n glunder gezicht met 'n breede mond die in voortdurenden glimlach bleef. Z'n kleine donkere oogjes loensden wat; zij stonden diep weg, als ingeprikt. Z'n bruin haar krulde ruig en warrig van onder z'n hoedje, dat 'n weinig schuin stond. Hij droeg 'n hoog boord waarmee hij steeds in gevecht bleef. ‘Ha daar waar ik!’ Hij pakte Annemie bij den arm en klopte Rumold op den rug. ‘Gij hè 't 'r moar weer scôn afgebracht; heel den hooivracht veur de St. Jan binnen nou, da doe geen man oe na.’ Rumold ging 'n pas achteruit en trok de wenkbrauwen samen. Over die onwillige beweging stapte Friedje maar heen. ‘Nou.... moare waar is Teresia, de dochter te vijnde?’ daverde z'n forsche stem als 'n eisch. Pofferdikkie Fried me oe Treeske,’ kwam de muldersknecht en hij liet z'n meelzak in 't achterhuis van de schouders, pats, op de steenen vallen waarbij 'n witte stofwolk opging. ‘Zoo zoo en wa zeet me'neer Pastoor? En ga 't nou Zondaggemerrege, getweeë naar de Hoogmis?’ vroeg Mieke die de echtheid van de verloving nog in twijfel trok, vertrouwelijk aan moeder, en ze schoof wat bij om 'n intiem gesprek aan te vangen. | |
[pagina 41]
| |
Rumold verbeet z'n onmacht tegenover 't geen om hem heen gebeurde, tegenover de dingen die hij niet stuiten of keeren kon. Leeneke vouwde en hervouwde haar naaiwerk; gluurde telkens naar 't opkamerdeurtje waarachter de zusters nog waren. Na 'n hard klinkgemorrel verscheen Treeske. Op 't zien van Fried sloeg ze de handen voor 't gezicht. Ze had 'n Mariablauw kleed aan en 'n geplooid wit kraagje. Fried ging met uitgebreide armen voor 't trapje staan. ‘Neeë, geene flaauwigheid,’ zoo weerde ze hem af en ze ontsprong hem lachend. ‘Ge blijft allegaar, over n lutskeGa naar voetnoot1) dan kumt de tractoasie,’ lachte ze. Moeder zag Rumold even aan, die strak bleef zwijgen. ‘Joa, joa, joa zeg ik oe,’ knikte Treeze, we hebbe hem over den bak getrokken!’Ga naar voetnoot2) Onopgemerkt was Anneke binnen gekomen. ‘Ha wel joa, nou hè ik 'r te lange lest en nou zou ze me nog ontspringen’, zei Fried, ‘neeë hier is oe plek,’ en hij duwde haar op 'n stoel naast den zijnen. ‘'t Is da 'k afgewerkt bin,’ zei Bert, hij wreef zich de meel overpoeierde handen, en ging zich onder den stalpomp wat opfrisschen. ‘Nou ik bin nie inkennig as 'r te festen valt!’ riep ie naar binnen en knipte 'n oogje. Rumold nam 'n tabaksbuiltje boven van de schouw, maar Friedje stond vlug op, hij verschoof zoo overhaast z'n stoel, dat die omverkantelde. Hij stapte op Rumold toe en hield hem z'n sigarenkoker voor waarin roodgouden bandjes zichtbaar waren, ‘zoo da's ander spulleke.’ ‘La moar blève, ik haauw me mè me'ne pijp, da's zoo boeremenier waar?’ 't Mocht sconègheid zijn moar hij liet z'n eige niet uit z'n veld en akker sloan. Hij bleef staan waar ie stond, me ze'ne vuut in d'eerd en mè den hemel boven den kop. Gepruts en getoddel me 'n gaauwd klaterpampierke da waar niks veur hem. Toen allen aanzaten en luchtige vroolijke woorden onder de jongere gingen, voelde Treeze zich, of nu alles goed en alles naar haar verlangen was. Nou kwam de leut en de pret. Als ze naar Fried omzag, knikte ze hem toe. Hij waar zoo pelzierig en altijd ha ie wa te lache en te gekke. Fried zat met den sigaar in den mond te denken aan de een of andere malle streek, die hij wilde uitvoeren; de stroeve gezichten van Rumold en Annemie stonden hem niet aan; doch ineens, als met 'n ruk zette | |
[pagina 42]
| |
hij zich daarover heen en begon gewild luid en druk te praten over 't jagershuis waar de leut nie van de lacht was. Grootvader van uit z'n haardhoek zat hen heimelijk te bespieden. Bert schaterde 't zoo nu en dan uit en vroeg telkens naar Plieneke, waarover Fried 't zwijgen deed. Leene was opmerkzaam geworden, ze sloeg Fried scherp gade als de naam ‘Plieneke’ genoemd werd. Anne werd stiller, ze zei niet veel meer, ze zat voor zich uit te staren en lette weinig op 't geen voorviel om haar heen. Ze liet 'r verbeelding leven, dan zag en hoorde ze dingen die ze zóó gaarne zag: Dààr, dààr op den klinkerweg, geen vijf minuut van hier, had ze onder de lange, lange rij van 't paardenvolk hèm gezien, zijn oogen die haar aanstaarden van onder die hooge muts, hààr haar alleen. Hoe kon 't toch gewist zijn, hoe kón 't toch zóó gewurde zijn? Ze kon 'r mè d'r verstand nie bij. De fluistering, de klank van z'n stem, zijn beweging, zijn houding alles stond haar 'n moment als 'n lichtflits in nachtdonker voor den geest. ‘Als ge zoo devôtelijk kekt dan bekom de noit ne vrijer,’ lachte Bert. ‘Ik?’ schrikte Anneke. ‘La ons Anna moar devôtelijk keke dan kekt ze den alderbeste kant uit,’ vond moeder. ‘Joa moar Annemie zóó, hè de gij ok nie altijd geproat,’ meende Mieke met 'n diepe lach die uit 'r onderkin scheen te komen. ‘Ge kunt devôtelijk zijn en toch.... en toch.... Leeneke bleef steken. Haar bleeke wangen werden zacht overbloosd. ‘En toch oe zinnen op den trouwdag zetten, Da ken de zèker,’ vond Treeze. Grootvader nam de pijp uit den mond en lachte onverwacht luidop. ‘Kum minskes as 'r dan toch gefest môt wurde.... haperde Annemie en ze zag met onderdanige vraag in 't oog Rumold aan terwijl ze langzaam opstond. ‘Joa, joa!’ riep Treeze. We hebbe 'm over den bak getrokke, joa!’ ‘En hed de hard getrokke?’ vroeg Bert.’ ‘Nou 't zeel bekan stuk!’ viel ongewild uit Treeze's mond. Ze legde met 'n korte schouderoptrek de hand op de lippen. Er kwam wrevel in Rumold's gedachten. In z'n hart verfoeide hij Fried al wist hij niet recht waarom, moar hij most zoo'ne veulpraat nie hebbe. Waar da um 't onneuzel winkelke waarin ie wa cente gewonne hà? Da klain spul van gepier en gefrutsel van zeilen en hoepels en klompen en snoeren bah! Wa was da nou? Flaauw speulgoed in zijn oog dat de wijdte en breedte van z'n akkers mat. Hij, die groei en bloei | |
[pagina 43]
| |
van z'n oogst berekende, die voorzien moest en wikken en wegen, kampen met de grootsche machten van zon, van regen en van wind. Kijnder speulgoed; neeë, hij most zoo 'ne proat niet hebbe um da ie wa cente gewonne ha waar ie 't alderliefst, ach herm, 'n rooi daske veur kocht en 'ne segaar me 'n klaterpapierke. ‘Nou dan as Berte is.... hène gaat?’ - wenkte moeder en ze grabbelde geld bijeen van uit 'n kom op de schouw. ‘Hed-de mijn geen twee keer veur 't zegge 'k bin al eweg,’ knipoogde Bert en in haast liep hij de stoel omver. Rumold ging ook naar buiten. Hij keek over de aandonkerende akkers en naar omhoog waar de maan tusschen zilverwitte wolken uitblonk, dan keerde hij zich en sloot met harde ploffen de buitenluiken. Annemie had de lamp ontstoken. ‘'t Gift regen te merrege,’ kwam ie binnen. ‘Da's gaauwd weerd,’ knikte grootvader. 't Vertrek lag nu in gedempt geel licht met wegdoezelende hoeken en zware schaduwen tegen 't muurwit. ‘Kum?’ zoo wenkte Annemie, grootvader. ‘Weljoa, oud en jonk bijeene,’ vond Friedje en hij schikte wat dichter om plaats te maken. Moeilijk hief de oude zich op; z'n stijf, als uit steen gehouwe lichaam schuifelde langzaam voort naar den aangewezenen stoel.
MARIE GIJSEN. |
|