Ridder metter swane

Hoe de swaen Helias broeder hem vertoonde in de rieviere voor een schip.

ALs Helias een wijle tijts beseten had zijn rijc van Lillefoort in goeden vreede, so sach hy wt een venster vanden

[p. 59]

palleyse ende sach de swaen sijn broeder. Ende de selve swaen was int water voor een schip dat hy te lande bracht, als te ontbeyden zijnen broeder Helias. Als Helias dit sach seyde hy in hem selven: Dit is een teecken dat my Godt seyndt om my te kennen te gheven dat ick soude gaen met dese swaen die my geleyden sal in eenich lant om eer te verkrijgen. Met dit opset ende ingeven van Godt soo vergaderde hy zijn suster ende broeders, ende quam tot sijn vader ende moeder ende seyde.

Mijn beminde eerweerdige vadere,

Deuchdelijcke moeder ende broeders alle gadere,
Lief suster, ende al mijn vrienden t'samen,
T'is nootlijck¹⁾ dat ick wt goeder adere²⁾,
Minnelijck oorlof neme, weest drucx ontladere³⁾,
Bid God dat hy my hoede van blamen,
Want mijn broeder de swaen naer goddelijcke ramen,
Komt my halen in een schip dat hy heeft bracht
Aen t'landt daer hy [my] sonder beschamen
Verbeydt so ghy sien mocht hoe hy wacht,
Dus de konincklijcke kroone vader hooch gheacht,
Die ghy my van Lillefoort hebt gegeven,
Die stelle ic weder geheel in uwen macht
Ende in uwe handen vader verheven,
Ic neme aen u allen oorlof diet hoort oft siet
Ter liefden Godts reysende daer hyt ghebiedt.

By de bewijsinghe van mijnen broeder den swaen,

Ende ter eeren Godts pijn ick te bestaen
Dees reyse, wandt ick my betrouwe boven maten
In Godt al heeft hy mijn broeder in ghedaen⁴⁾

1) Noodzakelijk

2) Goedgezind, welgemoed

3) Bevrijder

4) Gedaante

[p. 60]

 

Vanden swaen ghelaten, ick hope noch t'ontfaen,

 

By kracht zijnder hulpen troost by mate¹⁾

 

God heeft een²⁾ licht in dees ghedaente gelaten,

 

Om my in eenige goede haven te leyden,

 

Daer ick sijnen weerdigen wille uyt charitaten,

 

En goede vruchten³⁾ mach doen, dus willen wy scheyden.

 

Adieu vader, adieu moeder, ten baet geen beyden,

 

Adieu broeders, adieu suster, adieu gheminde,

 

Adieu vrienden gemeen, adieu met schreyden⁴⁾,

 

Adieu al te samen die ick hier vinde,

 

Hier mede ick my op de vaert bevinde.

 

Ick beveel my in u ghebedt wat gheschiet

 

Ter liefden Godts reysende daer hy't gebiet.

 

 

 

Gheminde broeder de swaen ick ben bereed,

 

[Aldaer te reysen daer ghy my leet.]

 

Ick en twijffel niet de hooghe Godts gewelt

 

En heeft u dus gelaten by gratien bereet⁵⁾

 

Om sonderlinge⁶⁾ saken die hy alleene weet,

 

Ende dat ghy mijn leydtsman wesen selt:

 

Mijn hope ende wille is vast gestelt

 

In Gods wille sonder eenich cesseren,

 

Want sijn kracht is grondeloos ongestelt⁷⁾,

 

Wilt hy my helpen wie sal my deeren?

 

Niemant, so schriftuere sal declareren,

 

Hier op stelle ick mijn hope al,

 

De vyandt⁸⁾ noch menschen en moghen my niet ververen⁹⁾,

 

Beletten, van des [by] my noch ghebeuren sal:

 

Dus by der godtlijcker gratien toeval

1) Lees met A: baten

2) Lees: heeften, d.i. heeft hem

3) Misschien voor: godevrucht, godsvrucht

4) Schreien

5) A heeft: breet

6) Bijzondere

7) Lees met A: ende ongetelt

8) Duivel

9) A heeft: twee veren

[p. 61]

 

Ben ick gewillich naer¹⁾ mijn bediet

 

Ter liefden Godts reysende daer hy't gebiedt.

 

 

 

Princelijcke koninck in wiens handen,

 

Staen alle provintien, steden ende landen,

 

Wilt my bewaren, ende den swaen mijnen broedere,

 

Beschermen²⁾ ons van schaden, ende van schanden,

 

Ende den coninck van Lillefoort ende³⁾ waranden,

 

Mijn beminde vader, ende oock mijn moedere,

 

Ende alle mijn broeders, ende suster vroedere,

 

Wy nemen oorlof, welck is een droeve liet,

 

Ter liefden Godts reysende daer hy't gebiedt.

Als Helias dit geseydt hadde kuste hijse alle ende nam deerlijck oorlof. Doen dede hy brengen sijn harnas en silveren schilt daer in stont een dobbel gouden cruys⁴⁾. Doen quam Oriant sijn vader, ende gaf hem eenen hoorn, ende seyde. Bewaert wel desen hoorn, want al de gene die hem luyde blasen, die en mach geen letsel noch schande gebeuren by der hulpe Godts. Nu bidt [ick] Godt ootmoedelijck dat hy u geve te reysen, ende weder te keeren met vreuchden ende met eeren. Ende de swaen riep seer wonderlijck drie oft vier reysen, daer sy al af verwondert waren. Doen ginck Helias terstont met al sijn vrienden nae't water daer de swaen was. Ende als de swaen hem sach speelden hy met sijn vloghelen op't water recht oft hy hem wellekome hiet, ende hy ghebenedijde daer de swaen. Ende de swaen neychde hem metten hoofde, ende dede hem reverentie. Maer den tijdt die van Godt geset was, en was noch niet vervult om hem te verwandelen in sijn menschelijcke forme om eenige groote

1) Lees met A: vaet, d.i. vat

2) Lees met A: beschermt

3) Lees met A: der

4) Het wapen van het koninkrijk Jerusalem

[p. 62]

toekomende saecke. De koninck ende koninginne beweenden hun kint seer¹⁾ haer edel bloedt verwandelt in eenen swaen. Aldus is Helias int schip gegaen, ende nam oorlof aen al de vrienden die seer droevigh waren om dat hy wegh reysde in vreemde landen by geleyde vande swaen. Doen stelde hem de swaen voor 't schip, ende dedet vloeden²⁾ op't water, alsoo dat sy in korter stont waren verre van Lillefoort, ende sy ghelijde het schip van riviere tot riviere ter plaetsen die van Godt gheordineert was om te hebben een wijf van welcke soude komen een schoon dochter die soude voortbrengen drie sonen waer af dan gesterckt soude worden 't kersten gelove, waer af de eerste was Godevaert van Billoen, die daer na soude verkrijgen ende besitten 't konincrijck vanden H. lande van Jerusalem. De tweede broeder was Boudewijn die dat selfde koninckrijck soude besitten nae hem, de derde was Eustachius die een groot prince was, maer gheen koninck gelijck de ander twee, om dat hy gheen³⁾ ander vrouwen borst sooghde dan sijn eyghen moeder, alsoo dat hier nae noch sal verklaert worden.

1) A heeft: haer kint vanden iamer (jammer) dat si saghen so verwandelt haer edel bloet in eenen zwaen

2) Lees met A en latere drukken: vlieten

3) Lees met A: eens een