Ridder metter swane

Hoe de coninginne quam wter ghevanckenis ende hoe de coninck ordineerde Heliam te bevechten zijnen vyant.

ALs de coninc nu al de waerheyt wist vanden heremijt so sette hy de koninginne in haer vryheydt ende meerder eeren, ende liefde dan sy oyt was, ende sy mocht gaen daer sy wilde als ontschuldich bevonden, waer af sy God almachtich dancte, ende al tvolc was verblijt, ende loofden God eendrachtelijck. Daer nae dede hy Matabrune gevangen leggen, ende dedese bewaren van vier dienaers. Daer nae dede hy halen den verrader Macharis dat hy hem bereyden soude om te campen tegen sijnen sone Heliam, die van God ghesonden was om te bewaren de rechtveerdighe saken van Beatris. Ende hy dede zijnen sone wapenen als dat behoorde. Ende Macharis en was niet blijde om dat hy kampen moeste om dat sijn saken valsch waren, ende om dat Beatris vry gelaten was ende Matabrune gevangen, nochtans hiel hy hem oft hy gelijc hadde. Ende aldus quamen sy beyde int campveldt daer veel heeren ende ridders quamen, ende men dede

[p. 47]

hun beyde sweeren dat elck meynde goede saken te hebben, ende doen werden sy ten kampe gheoordeeldt, daer veel volckx vergaderde om t'eynde te sien, ende de koninck ende Beatris waren daer oock, ende andere groote heeren. Ende aldus reden zy in t'perck daer Helias seer rijckelijck in quam met veel edelen, ende met kloecker herten hebbende de gratie Gods, ende Macharis quam oock al vervaedert¹⁾ als hy sach dat elck soo ghoeden herte hadde tot Helias, maer in een manniere van kloeckheydt riep hy: Komdt aen ghy verwaendt jonghelinck, ick sal heden desen dach sien wat u kloeckheydt teghen my vermach. Helias seyde: Ay valsche verrader ick ben blijde dat ick u hier sien mach, wandt ick kome ootmoedelijck tot u inden name des Heeren midts zijnen ghebode om mijnder moeder sake gherechtelijck te behoeden, die ghy soo verradelijck beschuldicht hebt. Daer sal ick aen u voldoen den wille Godts. Aldus soo sijn sy vergadert, ende hebben de lancie ghevelt, de peerden soo sterckelijck doen loopen, dat den jongen Helias den verrader dede buyghen metten peerde ter aerden, waer of Macharis seer verwondert was, ende seyde: ha jonghelinck wildy u jonckheydt op my thoonen met macht, soo suldy dan ghevoelen den macht van mijnen arm. Doen seyde Helias: Ick ben des te vreden, komt vry kloecklijck ende vromelijck aen. Doen den jonghen Helias ende Macharis hun lancien lieten sincken, soo meende de verrader verradelijck Heliam te geraken ende nam hem int onbedeckt, soo dat hy hem een luttel quetste, dat daer bloedt wt quam. Als dat Beatris sach, werdt sy vervaert, ende badt Godt dat hy haren sone wilde bystaen, ende helpen hem die de rechte saecke hadde, ende seyde:

1) Lees met de andere drukken: vervnert

[p. 48]

 

Vader, Sone, heyligh Geest, een waerachtich Godt,

 

Die victorie ghaeft den kinderen van Israel

 

Teghen Pharao diese onrechtveerdich hiel in slot

 

Als ghevanghen, verleent der gratien lot

 

Van victorien mijnen zone, int ghequel

 

Den verrader te brenghen, wiens valsch opstel,

 

Teghen my oppeneert¹⁾ om mijn diffamatie,

 

Ghy hebt [hem] my ghesonden uyt liefden snel,

 

Dus bid ick u Heer te deser spatie,

 

Om victorie te krijghen, jont hem gratie.

 

 

 

Jont hem u gratie tot desen tijden,

 

Dat bid ick u met knien gheboghen ootmoedich,

 

Door u passie ende bitter lijden,

 

Dat ghy voor ons leedt om ons te verblijden,

 

Aenden heylighen cruyce met wonden bloedich,

 

Wiens vierige liefde uyt minnen gloedich

 

Noyt niemandt en liet blijven in tribulatie,

 

Die in u betrouwen ter beden spoedich,

 

Ick betrouwe in u ende bidde sonder falatie,

 

Om victorie te krijgen, jont hem gratie.

 

 

 

Ick bidde u ootmoedich buygende ter eerden,

 

Behoet mijn zone voor verraders treken²⁾,

 

Die by rechtveerdigher cause nu gaet aenveerden,

 

Den kamp om my te beschermen van onweerden,

 

O Heere en laet u hulpe aen hem niet ghebreken,

 

Laet den dau der confortasien op hem leken,

 

Zoo dat hy verwinnen mach der verraders natie,

 

Die contrarie mijn eere spreken,

 

Doet van mijnen sone vlien alle turbatie,

 

Om victorie te krijghen, jont hem gratie.

1) Opponeert

2) Listen, streken

[p. 49]

 

Prince.

 

Victorieus prince wilt hem gratie jonnen

 

Alle die rechtveerdicheyt beminnen,

 

Want alle victorie is int cruyce begonnen,

 

Onder den schildt bedeckt doch naer beginnen

 

Mijnen sone Helias, coninck der seraphinnen,

 

Dat bid ick u ootmoelijck in mijn oratie,

 

Hoet hem van bedroch des verraders vinnen¹⁾,

 

Niet anders en begeer ick in deerste statie,

 

Om victorie te krijgen, jont hem gratie.

Ende van desen steec was tvolck al verwonderdt, die haer hoope hadden opten goeden jonghelinc, maer Godt en wilde hem niet verlaten. Ende als Helias hem ghewondt voelde, dede hy als een edel ridder, als hy zijn bloedt sach nam hy een kloec herte, ende riep: O ghy verrader meendy my soo te verraden, ist u niet ghenoegh dat ghy mijn moeder meynde te verraden maer meynt haren sone ter dood te brenghen maer ick hope u soo te nopen²⁾ by der hulpen Godts dat ick niet weder keeren en sal, [of hebbe u overwonnen,] ende sy zijn op malkanderen ghekomen, ende Helias stack Macharis den helm af, ende ontdeckte hem zijn hooft. Doen sloegh hem Helias metten sweerde dat hy een lit niet en konde gheroeren, ende Helias keerde hem om ende sloeg hem sijnen arm af daer hy t'sweert in hadt, ende als de verrader hem soo haest verwonnen sach, soo gaf hy hem op in Helias handen, ende seyde: Och jongelinc ghy hebt my verwonnen, ick gheve my op in dijnen wil. Ende ick besweer u by den almachtighen Godt dat ghy my segt wie dat ghy zijt. Doen seyde Helias. Ick ben den conincx Oriants soon van zijnder ghetrouder koninghinne Beatris, ende ben hier komen om

1) Partij, aanhangers

2) In 't nauw brengen

[p. 50]

te beschudden mijn moeder teghens u ende al haer vyanden. De verrader seyde, och edel zoon neemt my ghevanghen, ende vergeeft my mijne misdaet. Helias seyde, o valsche verrader ick sal sien t'eynde van uwen leven eer wy wt desen kamp scheyden. Macharis seyde: Ick bid u laet my leven tot dat ick bekenne de waerheyt van der verraderijen die u moeder ghedaen is, ende haren kinderen, ende ick sal u seggen den goutsmit die de kettenen had die uwe broederen ende suster afghenomen waren als sy verkeerden in swanen. Als hem Helias dus hoorde spreecken, soo liet hy hem noch leven. Doen quamen de gene die daer geordineert waren, om t'recht vanden kamp te wijsen, ende sy weesen voor recht Heliam den kamp ghewonnen te hebben, ende zijnen vyant t'onderbracht by der hulpen Gods. Doen seyde Helias: Doet den koninck mijn vader komen met mijn moeder, ende metten heeren om te hooren de verraderije van Macharis ende Matabrune diese opghestelt hadden teghen mijn moeder, ende haer kinderen. Aldus quam de koninck ende koninghinne int perc vanden kampe metten edelen. Doe vraechde de koninc: O Macharis zijdy verwonnen ende begheerdy u op te gheven inde handen van mijnen sone Helias die my Godt hier ghesonden heeft? Doen seyde de verrader Macharis. Ja ick gheve my op uwen soon, ende ick weet wel dat noyt quaet onghewroocken en bleef, ende niemandt en mach wederstaen den wille Gods. Maer ick bid u om ghenade, ende ick sal seggen alle dese verraderije ende gheschiedenissen¹⁾, ende dan doet met my uwen wille. De koninck seyde: T'is wel gheseydt. Doen seyde Macharis: T'is waer dat Matabrune u moeder haer beriet met my van tghene datse ghedaen heeft. Ende sy gaf eerst te verstaen uwer koninghinnen die hier teghenwoordich is, dat sy ont-

1) Gebeurtenissen

[p. 51]

fanghen had seven kleyn-honden, maer weet dat gheloghen is, want sy bracht ter werelt seven schoon kinderkens, ende brachten elck een silveren keten aenden hals. Maer Matabrune meende dese te dooden door een van haren dienaren gheheeten Marcus die dat niet en dede, maer lietse in een bosch so't u zone gheseydt heeft, ende alst Matabrune verhoorde stack sy selve hem zijn ooghen uyt, die noch blindt is: ende daer nae sandt sy van haren dienaers om die te dooden, maer sy en vonden maer ses kinderen, die sy haer kettenen van den halse namen, ende terstont verkeerden sy in swaenen, van dese ses ketenen dede Matabrune eenen nap maecken daer u de goudtsmidt wel meer af segghen sal. Ende dat ick seyde dat sy u, ende u moeder vergheven wilde, dat kenne ick hier voor u allen datse dat niet en dochte. Ende als hem de koninck dus hoorde spreecken, weende hy, ende omhelsde vriendelijck de koninghinne, ende seyde: mijn lief ick heb u groot onghelijck ghedaen, maer verghevet my, ick hebt onwetelijck ghedaen, dat my leet is. Doen seyde Beatris, ick vergheeft u gheerne van goeder herten, want ick weet wel dat u leet is. Ende doen ginghen sy met haren zoon Helias ghebenedijende Godt vander victorien die hy ghehadt hadde, ende oock alle de edel vrouwen met de ghemeenten¹⁾ maeckten groote feeste om dat de koninck ende coninghinne in goeder liefden versaemt waren. Ende by den ghebode des konincx wierdt de verrader ghehanghen aende galghe nae sijn verdienste.

1) Het volk