Reve Jaarboek 2

[p. 63]

Paul Stramrood
Trommetje

‘Twee dagen later werd ik in de vroege ochtend gebeld door de politie. Ze hadden hem aangetroffen op de keukenvloer. Het gas stond open. Thom was dood.’ Een fragment uit Montyn van Dirk Ayelt Kooiman, een biografie van de etser Jan Montyn, uitgegeven in 1982, bladzij 326.

‘Maar Thommy was dus dood, met gas, in de nieuwe flatwoning in H., [...] op de zondagmorgen na Nieuwjaar, toen hij alleen in de woning was geweest en de slang van het fornuis had losgetrokken, [...].’ Een fragment uit Nader tot U van - toen nog - Gerard Kornelis van het Reve, uitgegeven in 1966, bladzij 71.

Thom (of Thommy) Gerrard stierf jong, 22 jaar, kort na Nieuwjaar 1965. Het moet in beide boeken om een en dezelfde jongen gaan, drie jaar lang, met een korte onderbreking, de vriend van etser Jan Montyn. Uit Montyns beschrijving van Thom, toen hij die de eerste keer zag, valt op te maken dat Thom de gave had iedereen voor zich in te nemen.

Montyn woonde op de Kolk in Amsterdam. Bladzij 317: ‘Hij fascineerde me, die jongen, terwijl ik hem van een afstand gadesloeg. Hij was uitgelaten, een charmeur, hij palmde iedereen, man of vrouw, voor zich in, [...].’ Montyn, toen 36, leerde Thom kennen.

Thom - in 1942 in Utrecht geboren - was weggelopen uit een opvoedingsgesticht (ook dat klopt met Reve's verhaal, zoals later zal blijken), zat ondergedoken en trok bij Jan Montyn in. Thom was toen 18. Na een gesprek van Montyn met Thomas' voogd en de psychiater van de inrichting mocht Thom blijven. Hij kon zich weer vertonen. Voor Montyn was dat een nieuwe start, Thom trok hem ‘het zonlicht in’.

De kans dat Thom - en Montyn - in het Amsterdamse kunstenaars- en homoseksuele gezelschap ook Reve zou tegenkomen was natuurlijk vrij groot. Reve woonde toen nog in Amsterdam, vriend Wimie verliet hem in 1962 om

[p. 64]

in Londen te gaan samenwonen met ‘loodgietend prijsdier M.’, en Reve kwam toen veel meer onder de mensen dan nu. Waarschijnlijk speelde ook een andere vriend van Reve, ‘kandidaat-katholiek A.’, een rol.

Uit Nader tot U: ‘Toen dat alles was uitgezocht, hoefden we alleen nog maar naar de crematie in Den Haag toe, op een vrijdag, Teigetje en ik, samen met kandidaat-katholiek A., die wel een jaar of zes lang met Thommy “had opgetrokken” en hem zelfs al gekend had in de tijd dat Thommy, omdat het “thuis niet meer ging”, in een of ander tehuis of jeugdhaven had gezeten, en die, van het doodsbericht af, aan een allerdiepste neerslachtigheid ten prooi was geraakt.’

Reve, toen 40, mijmert over Thommy's bezoeken, waarbij de jonge kunstenaar samen met Reve namen bedenkt bij zijn pentekeningen - Montyn had hem verschillende technieken geleerd. In zijn sarcastische stijl geeft Reve toch hoog op van Thommy, hoewel diens kunst hem niet veel zegt.

De schrijver dagdroomt van intiem verkeer met Thommy, maar het komt er nooit van. De charme die Thom volgens Montyn uitstraalde moet ook Reve hebben getroffen, want hij pikt meer van Thom dan van veel anderen: ‘[...] en had me al een paar keer tegen middernacht uit een of andere leuke kroeg opgebeld, “dat ze nog even wat zaten te praten”, maar dat hij “beslist vóór enen” nog bij me was [...]’. Thom nam dan ook nog vaak gasten mee en Reve liet het toe, terwijl hij in die tijd ‘meestal wel wat anders te doen had’, temeer daar de ongenode gasten niet zelden de ijskast plunderden (‘Thommy zelf, hij ruste onder Gods vleugels, was helemaal niet zo’).

En dan een groot verschil tussen Reve en Montyn. De zes bladzijden in Nader tot U behandelen voor een groot deel Thomas' crematie in Den Haag en de manier waarop die uitloopt in een dronken avond. Montyn beschrijft zijn tijd met Thom in tien pagina's en wijdt precies drie regels aan de crematie, met wel weer een opvallende overeenkomst: ‘Dan de crematie, die geheel in Thomas' geest historisch uit de hand zou lopen. Dan het grote zwarte gat. En daarna heel lang stilte...’

Reve maakt die crematie niet helemaal mee, hij houdt het niet uit en loopt ‘wild jankend naar buiten’.

Een ander verschil ligt in het feit dat Reve nog melding maakt van contact achteraf met Thommy's moeder. Ze is daar dankbaar voor en stuurt twee flessen champagne, die worden leeggedronken met de toen gebruikelijke toost: ‘Op de Dood’. In Montyn komt Thomas' moeder niet voor.

Blijft de vraag waarom beide kunstenaars elkaar in hun boek ongenoemd lieten. In Montyn zijn de namen der nog levenden veranderd, maar het boek

[p. 65]

beschrijft niemand die ook maar aan Reve doet denken. Reve werkt met initialen, maar Nader tot U kent geen Jan M. of J.M. Misschien kunnen ze het eens uitleggen als ze weer in Nederland zijn, want dat hebben ze inmiddels gemeen: Nederland is hun thuishaven niet meer.

Dit artikel verscheen eerder in de rubriek ‘Wat nou weer?’ van Hans van Straten en Paul Stramrood, in het Utrechts Nieuwsblad van 4 juni 1983.