De Revisor. Jaargang 2014

[p. 68]

Gustaaf Peek Albe

Ook zijn korte verhalen waren eigenlijk altijd romans, bekende Gustaaf Peek (1975), wiens roman Ik was Amerika (2011) zowel met de BNG Nieuwe Literatuurprijs als met de F. Bordewijkprijs werd bekroond. In 2014 verscheen zijn vierde, enthousiast ontvangen, roman Godin, held, en dit verhaal.
Het is een verhaal over een niet-dagelijkse dag, twee kinderen, waarbij je pas laat doorhebt dat het meisje geen naam krijgt. Ze moeten uit de klas voor een klus, en eindigen de dag met snoep. Wie zijn ze, wat zijn ze van elkaar? ‘De deur achter is open, vaak komen ze lachend aan, voordat ze binnenkomen halen ze een paar keer diep adem en doen ze even of de ander niet bestaat.’
‘Ze blaast haar wangen bol en trekt het kleed over haar hoofd, even omringt de geur van oma's en oude kasten haar gezicht, daarna verschijnt ze weer in de lucht van klamme steen en verbrande was.’ De albe scheidt twee jonge mensen van de dood, en van het schoolleven. Wat blijft is dit verhaal over een onbewust leven.

Voor het zover is kijken zij en Robby elkaar de hele ochtend niet aan. Pas als ze op straat lopen, uit het zicht van de anderen, zegt Robby voor het eerst iets tegen haar, trekken ze hun tassen open en vergelijken ze het eten dat ze van hun moeders hebben meegekregen.

Ook die dinsdag laat meester Peter hen te laat vertrekken. Het ritueel is telkens hetzelfde: meester Peter die doet alsof hij wakker schrikt, naar de klok kijkt, naar zijn tafel loopt, met zijn vinger over een vel papier glijdt en daarna naar haar en Robby opkijkt. Nog nooit heeft hij andere kinderen gestuurd, niemand anders wil, toch moet hij elke keer weer verbaasd naar hen wijzen en zuchten dat het eigenlijk niet uitkomt omdat ze net met iets belangrijks bezig zijn. Altijd vraagt hij tot hoe laat het duurt, terwijl het nooit voor twaalven klaar is.

Het laatste stuk rennen ze. Alle slagen van de klok klinken gelijk, maar ze weten hoeveel dreunen er nog zullen volgen voor het eerste woord. De deur achter is open, vaak komen ze lachend aan, voordat ze binnenkomen halen ze een paar keer

[p. 69]

diep adem en doen ze even of de ander niet bestaat.

Hun kleren hangen aan haken voor de spiegel. Ze hoesten een keer, of verschuiven een stoel om te laten weten dat ze er zijn. Robby moet lang gapen, hij mist twee tanden, net boven elkaar in zijn mond, gisteren perste hij een rood potlood in de opening, van meester Peter moest hij daarna even vooraan zitten. Ze blaast haar wangen bol en trekt het kleed over haar hoofd, even omringt de geur van oma's en oude kasten haar gezicht, daarna verschijnt ze weer in de lucht van klamme steen en verbrande was. In de spiegel lijkt de zoom weer korter dan vorige keer, maar voordat ze heeft kunnen uitrekenen hoe lang het kleed erover heeft gedaan om van haar kuiten haar knieën te bereiken, zwaait de deur open en gebaart de onrustige vinger van Lindemans dat het gaat beginnen.

Robby doet de emmer en spons, de staf is voor haar. Ze wachten op het orgel. Op dit moment, kort achter de kromme rug van Lindemans die rode stippen op zijn toga heeft omdat hij te veel aan zijn nagels pulkt, vlak voordat de muziek al het andere geluid dichtslaat, wil ze Robby te snel af zijn. Ze draait zich naar hem, trekt haar neus op, met schele ogen zuigt ze haar lippen naar binnen voor een vissenmond. Maar Robby houdt zijn hand voor zijn gezicht, de eerste slag is voor hem. Ze wil niet teleurgesteld overkomen en doet of een onverwachte jeuk haar gekke trekken veroorzaakt. Ze zal hem nog wel krijgen.

Het is best druk binnen. Er zijn zelfs mensen op de buitenste hoeken aangeschoven. De kist staat net als de vorige keer te dicht op de trap, ze verheugt zich op de moeite die het Lindemans gaat kosten om er normaal omheen te lopen en kijkt naar Robby om erachter te komen of hij hetzelfde denkt. Een diepe frons houdt Robby's gezicht bij elkaar, ze weet dat hij nu zijn lachen inhoudt en niet zal terugkijken.

Het valt mee. Lindemans weet alle draaien te maken. Ze denkt alweer aan andere dingen, aan de nieuwe gordijnen voor haar kamer die ze zaterdag mag uitzoeken, aan de stiften van

[p. 70]

haar broer die ze heeft laten opdrogen en in de doos onder haar bed heeft verstopt. Op de fotolijst op de kist ziet ze een oude vrouw met lelijke, veel te bolle ogen achter een brede bril. Ze probeert de stand van die ogen goed te onthouden en kan niet wachten om Robby te verrassen met dezelfde enge blik. Het liefst zou ze er ook een bril bij opdoen om hem helemaal in te maken.

Zodra ze aan weerszijden van het altaar komen te staan met uitzicht op elkaar voert ze gauw uit wat ze in gedachten heeft geoefend. Haar hoofd bibbert door de kracht die het haar kost om haar ogen zo ver mogelijk open te krijgen. Robby loert eerst zorgelijk naar haar, alsof hij denkt dat ze plotseling ziek is geworden. Daarna merkt ze dat hij haar plan doorheeft, maar te laat, hij begint op zijn onderlip te bijten, ze hoeft nog maar even vol te houden en dan heeft ze hem. Hij knijpt in zijn neus, zijn lichaam schudt en ze weet dat ze vandaag van hem heeft gewonnen. Lindemans, alsof hij het weet, draait zich naar Robby, gebaart dat hij naar achteren moet om de manden te halen. Ze ziet Robby ontsnappen, maar dat mag nu. Ze draait zich naar de volle kerk, ontdekt kinderen van haar leeftijd, maar niemand van haar school.

Robby komt terug met de manden. Natte haren plakken aan zijn voorhoofd, hij heeft zijn gezicht onder de kraan gehouden. Ze delen de manden uit. Vaak hebben ze het erover gehad dat ze dan eigenlijk met gescheurde kleden langs de banken moeten gaan, hoestend en met holle wangen. Wanneer Lindemans klaagt over de lege manden en de gierige mensen, roept hij wel eens dat hij een foto van een stervend negerjongetje in de manden zou moeten leggen. Hij vraagt hun dan om zijn vermoeide woorden maar niet verder te vertellen.

Ze helpen alles naar achteren te dragen. Het orgel maakt weer een dove ruimte van de kamer. Robby giet de laatste wijn terug, ervan proeven doen ze al lang niet meer, de ongebruikte ouwel gaat in de la. Ze trekt het kleed uit, steekt daarna de haak

[p. 71]

door de open hals. Ze opent een kast en begint nettere stapels van de kaarsen te maken, terwijl Robby languit op tafel gaat liggen.

De deur naar buiten gaat open, ze fluit kort zodat Robby overeind komt. Lindemans verschijnt op de drempel met een van de manden in de hand. Hij pakt er twee guldens uit. Voordat hij hun de munten overhandigt, kijkt hij naar zijn handpalm, alsof hij op het punt staat iets te schenken wat hij zich niet kan veroorloven, met het geld nog zijn avondeten had willen kopen. Ze wachten tot hij eindelijk lijkt te beseffen dat buiten iedereen op hem wacht. Zwijgend en knikkend nemen ze hun beloning in ontvangst.

Het moet precies kloppen, van haar gulden wil ze zo min mogelijk wisselgeld. Ze kan maar niet begrijpen dat Robby binnen pas gaat nadenken over wat hij wil. Hij wijst naar het zwart-wit, de zuurstokken, als laatste tikt hij op het glas voor een dropveter. Ze krijgt onmiddellijk spijt dat ze hem heeft laten voorgaan, want hij komt geld tekort en kijkt haar vragend aan om het verschil. Nu kan ze weer helemaal opnieuw beginnen.

Achter de oude kaarsenfabriek ligt alles open. Het is al laat in de middag, niemand werkt er meer. Gelukkig, de heuvel staat er nog, ze beklimmen zwarte en bruine lagen aarde voor de beste plek.

Boven blaast Robby het zand van zijn zuurstok. Ze weet dat hij het stiekem lekker vindt wanneer zijn kiezen op iets knarsen. Ze gaat zitten, vouwt haar benen, ze spreidt haar buit uit over haar schoot. Robby laat zich naast haar op de aarde zakken. Hij kauwt met open mond, zijn adem is warm en zoet.

Ik heb te veel gekocht. Dat krijg ik nooit op.

Het hoeft niet op.

M'n broertje mag hier niets van. Ik heb ervoor gewerkt.

En als je 't nog 's verstopt?

Wil jij 't niet voor me bewaren?

[p. 72]

Wat jij kiest vind ik niet lekker.

Je mag 't niet opeten.

Betaling.

Jammer. Zou dit nog liggen als het sneeuwt?

Voor om te sleeën?

Ja.

Vorig jaar sneeuwde 't ook niet.

Jammer.

Robby schuift een beetje op. Ze kan nog net haar snoep oprapen voordat hij zijn hoofd op haar schoot legt. Ze voelt hem kauwen en wil zeggen dat hij zich zo kan verslikken, maar ze bedenkt zich en gaat iets achterover zitten om hem meer ruimte te geven.

Af en toe zegt Robby iets, maar met zijn volle mond half op haar been mompelend is hij moeilijk te verstaan. Ze antwoordt hem met hm-hm. Aait zijn haren, terwijl ze beneden steeds meer auto's met ver schijnende lampen ziet passeren.