De Revisor. Jaargang 36

[p. 18]

Charl-Pierre Naudé
We moeten onszelf aan het onmogelijke herinneren

‘Ik schrijf om te overleven,’ zei Yannis Ritsos, en het was een van de vroegste motto's die ik onder mijn kussen legde als ik ging slapen. Als jonge ‘blanke Afrikaan’ wilde ik o zo graag op Ritsos lijken.

De moderne Griekse cultuur sprak me aan omdat ze uit vermenging was ontstaan, omdat ze ‘vernielde beelden’ aanbad, net als mijn eigen geliefde voorouders, en ik diep vanbinnen vermoedde dat creolisering de enige formule is die aan de wieg stond van mijn schrijverschap en van mijn mens-zijn. Ik denk dat het nu nog steeds onder mijn kussen ligt, samen met mijn hooikoortszakdoek: ‘Ik schrijf om te overleven.’

Ik schrijf om de wereld te verbeteren, of mooier te maken, of te sussen, of wakker te zingen, of om de dood draaglijk te maken, of om wijsheid te vergaren, of als ode aan de absolute zinloosheid. Nog meer goede redenen waarom schrijvers zeggen te schrijven.

En ik? Als ik in één zin moest zeggen wat ik tracht te doen als ik schrijf, dan is het: proberen mezelf eraan te herinneren dat ik bezig ben het onmogelijke te beleven. Dat het totaal ondenkbare bestaat. En dat ik me er middenin bevind. Het schrijverschap is eigenlijk maar een zeer eenzame roeping, en daarom kun je niet anders dan om je heen kijken en schaamteloos op zoek gaan naar de eerste de beste geliefde.

Ik wil de hallucinatie die we als mensheid zijn, de weggezakte droom die kleeft aan het droesem van een verbeten zinsbedrog, tot leven brengen, liefst nederig, maar even ontstemd. Nederig, want wie vraagt er nu om een big bang, die is toch een beetje uit de tijd, niet? En ontstemd, omdat het de enige manier is om schoonheid onverdund aan je zijde te houden.

Een reep wil ik afscheuren van het eindeloze stoffelijk overschot, en het inkleuren en als een armbandje dragen als een reddeloze begrafeniszanger. Ik wil de kikkerogen wakker zingen in de blauwe modder.

Is het niet wonderlijk dat het gewoon metaforen zijn: de eerste ijzeren ketel die op een spoorlijn klingelend heen en weer reed met wagonnetjes achter zich aan of voor zich uit; elektriciteit uit haar slaap werd gewekt als een Doornroosje; en een

[p. 19]

man die als een champagnekurk naar de maan werd geschoten. Dat laatste is niets anders dan een ontkurkte metafoor.

De onwetendheid dat het gewoon om metaforen gaat, kan leiden tot kruistochten, tot de diamantoorlogen van Afrika, tot kindsoldaten, tot het einde van de wereld, betekent ook het einde van waar ik me bevind. Op de mooiste en akeligste plek op aarde tegelijkertijd. Als schrijver. Hier te strijden voor de metafoor staat gelijk met het stante pede aangeboden krijgen van Socrates' gifbeker. Hoe dicht bij elkaar liggen bestaan en niet-bestaan.

Ik ben als schrijver vast en zeker postmodern. Maar in de kamer naast de mijne dansen de vruchtbaarheidsmaskers met de bezems, en het regent poeder en grimassen uit het schemerlicht.

Het was de romantiek die mij voor de eerste maal tot schrijven aanzette, om überhaupt te blijven leven, en het is de romantiek die ik nu elke dag ten grave draag, als een innig geliefde moeder. Hetzelfde geldt voor waarheid en gerechtigheid. Ja, ze bestaan, die wonderlijke dromen, maar op zo'n nieuwe manier dat we er nog lang niet de goede woorden voor hebben gevonden. Ikzelf ruik er nog maar net aan. Bedenk: te weten dat je als mens niet rechtvaardiger bent dan een insect, en dat je steeds tot tranen toe geroerd wordt elke keer wanneer je erin slaagt rechtvaardig te zijn.

Nietzsche had goede recepten, maar om ze elke dag te bereiden en te eten... Dat is een heel ander en pijnlijk verhaal.

Ik geloof heilig - en geloof is ongetwijfeld ook maar een metafoor - dat het einde van deze oude manieren van begeren een nieuw soort wereld tot gevolg zal hebben, met nieuwe begeerten, nieuwe soorten, en dat het goed zal zijn. Hoewel: ze zeggen dat zelfs seks ooit zal uitsterven. Maar dan ben ik er gelukkig niet meer.

Het particuliere. Het subjectieve. Het gerucht.

De afdruk. De echo. De opname.

Het tijdelijke.

De leegte.

Het omkeerbare.

De carbonkopie.

Dat is er over van God, en de aarde ligt met de brokstukken bezaaid. Zoals met de ledematen van Osiris. Gewichtloos. Bevrijd. Gistend. Mooier dan de Hangende Tuinen van Babylon.

Al die wegglijdende steunen voor de voet, de lieflijk loshangende haren!

West-Kaap, Zuid-Afrika⁺

+ Uit het Afrikaans vertaald door Robert Dorsman

[p. 20]