De Revisor. Jaargang 36

[p. 64]

Astrid Lampe
Komma's zijn niet mijn sterkste punt

Een uitstervende diersoort voel ik me niet. Wel beleef ik een zeldzaam groot genoegen aan het werken in afzondering en zou je mijn schrijfplek met recht een reservaat kunnen noemen. Een uniek reservaat want de grenzen zijn niet star en doordat ik me kan afzonderen, voel ik me juist levendig met de wereld verbonden. Hier kan ik ongestraft met grenzen sjoemelen, wat handig is want ik verplaats me graag en niet alleen in mensen. Voor ieder nieuw te schrijven werkje verkas ik minstens één keer.

Soms zoek ik mijn heil in een cockpit. Dan weer lease ik, voor onbepaalde tijd, een multifunctionele portocab' of zeecontainer.

Tot voor een jaar terug betrok ik een ruime studio in Brooklyn met een panorama-view over Park Slope. Noem het gerust magisch. Eén keer met de ogen knipperen en ik zag de groenvoorziening in het park boompje verwisselen. Loenste ik licht dan schoten de borders geurend in nachtbloei.

Vanwege die view kon ik er geweldig mensen spotten. Er ging haast geen dag voorbij of ik zag hoe mijn buurman Jonathan zich er weer eens met een take away van afmaakte. Vanzelfsprekend verheugde ik me altijd zeer op het tijdstip dat hij na een slopende werkdag met zo'n bak fastfood van de Thai of de Lucky Duck het portiek in dook.

Toch, het mooiste moment was dat waarop ik mijn muze op heterdaad betrapte.

Ik wist dat hij iedere dag onder het mom van joggen in een van zijn multi-color outfits zijn rondje Park Slope deed. Maar dit keer was ik er ook nog eens getuige van hoe zijn wandelstok met hem aan de haal ging. Die stok waarvan ik inmiddels iedere knoest, buts, ieder wapenschildje uit kon tekenen en die hij altijd als een blindenstok voor zich uit tegen de stoeprand liet tikken, dit mij inmiddels zo vertrouwde attribuut zag ik pal onder mijn raam, boven een anonieme bult straatvuil, op hol slaan als een Geigerteller.

DE KLOS NOG VOOR JE STOPT

[p. 65]

Ik gaf mijn ogen goed de kost. Het leek wel een jongleeract, filmtrucage! Pardoes propellerde de stok voor een tijdje in de lucht, waarna ie, aan de punt, beheerst door mijn muze werd opgevangen. Ik zag het scherp, ondanks het invallende duister, de stok bengelde nu met het handvat als de hengelende voet van een koevoet naar beneden... Toen harkte mijn muze ermee door de grauwe berg vuil, pookte het boeltje nog wat op om uiteindelijk volleerd, uit zomaar een belt, met een toch tamelijk ordinaire wandelprothese, een juweel van een victoriaans poppenhuis aan de haak te slaan. Ernstig gehavend, o god....

DE KLOS NOG VOOR JE STOPT

Halsoverkop overwoog ik de meest verveloze poppenkamer als werkvertrek in te richten. Ik was geheid al aan het strippen en schuren geslagen, vreesde ik niet met dat stuiterend enthousiasme mijn broodheer prompt al het gras voor de voeten weg te maaien.

Hij was zichtbaar net zo onder de indruk als ik. Het poppenhuis, in abominabele staat, had de sluimerende doe-het-zelver in ons manifest op scherp gezet. Mijn held leek ter plekke wortel te willen schieten waar ik, als zijn - onmogelijk nog bescheiden (laat staan transparant) te noemen - denkwolkje, van plannen overliep. Als totaalplaatje leek het nog het meest op een pressure-cooker. Met een fluitende uitstoot in multi-color. Zo'n stapelende emissie die maar geen witte rook wil worden.

Het huis was te klein. À la Virginia, een kamer voor mezelf opeisen leek een onzalig plan. En als je één ding niet moet doen, is het wel een muze aan de kop lopen zeuren. Als die niet spontaan warm draait voor whatever, sta je pas echt op straat.

Ik dook onder in het reservaat. Geraffineerd ontfutselde ik mijn muzeman zijn stoutste dromen. Ontwerp op ontwerp (al meende ik er verdacht vaak één en dezelfde Amerikaanse koelkast in te herkennen). Mezelf hield ik urenlang zoet met het samplen van behangcitaten.

Regelmatig verhuisde ik van studio naar loft. De loft had een schuin dak, waardoor ik me nog totaler in een victoriaanse meidenmansarde in kon leven. De stacaravan reserveerde ik voor een blauwe maandag. Totdat de bundel af was. Het droomhuis stond.

Sinds kort werk ik samen met een componist. De stacaravan glimt nog als nieuw, maar de studio, de loft en zelfs de krasvaste portocab' heb ik intussen finaal uitgewoond. En nu het beloofde te gaan zomeren, was de caravan, die als een magneet werkt op recreanten, gettoblasters, geen optie.

[p. 66]

Punt van orde: het was kort dag. Bijster veel bedenktijd had ik niet. Verkassen en van start.

Een ressort ook, dat, tenminste voor de duur van dit werkje, korte metten kon maken met sluipwespen, keffertjes en cowboys... (wier salon/saloon-testosteronfeestjes ik per definitie danig versjteer).

De cel is perfect voor de nieuwe missie. Nu ik me dagelijks over partituren buig om me in te lezen kan ik best wat gewijde stilte gebruiken. Brieven van God verwacht ik hier niet. Het woordje partituur is prikkelend genoeg, leent zich uitstekend voor een eerste

voorwerp van contemplatie

Bovendien, van meet af aan stuurt de componist mij uitvoerige mails. Hij heeft ze goed op een rijtje. Zijn mails zijn inspirerend, ik vind ze tamelijk goddelijk. Gedetailleerd, vol spannende termen die met zijn composities, zijn ideeën en opvattingen, zijn preoccupaties van doen hebben.

Punt van orde: ik neem aan dat Toef of Micha je op de hoogte hebben gesteld dat dit werk volledig ab ovo dient te gebeuren.

ab ovo

Ik laadde zijn muziekfiles op m'n iPod en nestelde me nog dieper in mijn cel

ab ovo

alsof een door de dikke conventmuren gedempt beieren de tijd van incubatie inluidde

bezinken en bezinnen
ab ovo

De schoonste manier van werken is die waarbij ik zo blanco mogelijk aan iets nieuws kan beginnen. Een paar richtlijnen, een thema, wat losse input: that's it! Het hele verrassingspakket laat ik vervolgens, liefst half uitgepakt, een goed etmaal

[p. 67]

links liggen. Wat me direct scherp voor ogen staat met het project mag snel weer vervagen, om zo de zaak nog beter op me in te laten werken.

het hoofd koel

De klos nog voor je stopt: al die geweldige plannetjes die altijd maar weer op het punt staan als een schot hagel, als een lading gemodificeerde maïs, pang pang tegen de onderkant van je hersenpan te caramboleren. Verhitten is uit den boze, wil je er tenminste niet in omkomen - de klos o god; al je originele ideeën zijn niet meer dan een lucratieve handel in popcorn.

spaghettiwesterns

Koehandel. De cowboy, met zijn lichte ontvlambaarheid en zijn kennis paraat, die cowboy met zijn dominante smaakoordeel kan je niet zwaar genoeg ontmoedigen. De cowboy met zijn spervuur aan vragen en vraagjes. Zo'n cowboy kijkt weg dra je antwoordt! Zo'n cowboy met sporen wil zelf alleen maar scoren, wil zelf de punten drukken en al helemaal niet horen dat talent zich openbaart in het vermogen je antwoorden en je oordelen zo lang mogelijk op te schorten.

een witje valt

Zinnig kan ik alleen denken door voeling met het werk te krijgen. Noem het kantklossen. Die voeling krijg en houd ik door nuchter en concreet, meer luisterend dan turend, als op de tast, met woorden en zinnen te schuiven. Betrekkelijk stoïcijns mijn kans te wachten. Eerst ruiken, dan zien, pas dan bedaard toeschieten.

De cowboy heb ik daarmee eeuwen geeuwen achter me gelaten. Het dolt hem zo dat ie al tig keer briesend vastliep in zijn eigen lasso. (De gouden strop.)

Totaal aan god en mijn lot overgelaten kan ik nog completer

opgaan in de handeling

Zo en alleen zo komt het proces op gang. Valt het denken in. Blinkt het werkje en niets dan het werkje, uit.

[p. 68]

mail 23 apr. 2009

Beste Astrid,

ik heb je naam doorgekregen van Toef Jaeger. Het schijnt dat we gaan proberen samen iets van de grond te krijgen?

Nu ken ik je werk niet - en hou ik dat voor het moment eigenlijk ook maar liever zo! Zo kan ik eerst even zo fris mogelijk uitvinden wie je bent, waar je voor staat, waar je zoal op mikt met het dichten enz. enz. - zonder onmiddellijk afgeleid te worden door technische of inhoudelijke zaakjes.

Ik neem aan dat Toef of Micha je op de hoogte hebben gesteld dat dit werk volledig ab ovo dient te gebeuren? Ik vermeld dit maar onmiddellijk omdat de vorige poging op dit punt eigenlijk al bij voorbaat gedoemd was nadat ik alleen maar geconfronteerd werd met ‘affe’ texten - waar ik uiteindelijk niet zoveel mee kon. Het werk dient dus volledig nieuw te zijn en - wat mij betreft - het liefst gebouwd op gemeenschappelijke idealen waarvan we beiden vinden dat ze werkelijk de moeite waard zijn om aandacht in te steken. Zaken die hopelijk ook iets concreets kunnen zeggen over de relaties tussen spraak, klank, woord, struktuur en geluid. En misschien ook over wat het fenomeen poëzie eigenlijk behelst binnen beide vakgebieden.

[p. 69]

Maar eerst even het moeilijkste! Omschrijven wat me voor ogen staat en wat voor soort text, of syntax in feite het beste past bij het soort werk dat ik maak. Het lijkt me toch wel handig als dergelijke basiszaken een beetje duidelijk gesteld worden, omdat sommige dingen nou eenmaal beter passen dan anderen is me gebleken. Maar dit moet je maar in eerste instantie opvatten als pure informatieverstrekking.

Dus daarom maar eerst even iets over mezelf:

In principe probeer ik me in mijn werk altijd met een soort basale essentie bezig te houden. Een essentie die vaak teruggrijpt naar de oerbeginselen van iets en die eeuwenlange ‘ontwikkeling’ het liefst laat voor wat ze is. In dat opzicht staat me ook iets vergelijkbaars voor ogen m.b.t. dit projekt: iets elementairs en krachtigs onthullen over oerverbanden tussen woord, stem en geluid: op welk moment wordt iets ‘poëzie’ bijvoorbeeld. Wanneer is een woord, of een connectie van woorden ‘poëtisch’? En wat is ‘muzikale poëzie’? Woorden die zich bewust worden van zichzelf enz. Maar ook, en voornamelijk zelfs, hoe uit zich dat in tijd en vorm: wat is een ‘langzame’ text?, wat een ‘snelle’? Aangezien ik componist ben is die abstrakte tijdverdeling natuurlijk behoorlijk essentieel.

In principe ‘zet’ ik daarom ook niet, maar neig ik eerder naar het ‘etaleren’ - met nul tot geen commentaar, en ‘betekenis’ op zijn hoogst in de vorm van associaties. Maar zeker niet in de vorm van dubbele betekenissen gestoeld op een soort aangenomen voorkennis bijvoorbeeld. Dingen, associaties, complexiteiten moeten duidelijk zijn op basis van hun eigen inhoudelijke kracht, zonder al te veel vóórkennis. Maar goed, dat geldt voor mijn werk...

Het lastigste bij dit projekt is dat ik in principe dus geen ‘literaire componist’ ben (hoewel ik wel regelmatig met text heb gewerkt uiteraard): narratief of dialektiek spelen eigenlijk geen enkele rol in mijn werk; sterker nog, ik hou ze er echt buiten. Het is wat dat betreft eerder verbonden aan de wetenschap of de natuur dan met humanistische, culturele of al te subjectieve zaken. Op dit gebied liep het eigenlijk de vorige keer ook vrij snel vast omdat ik de texten, hoe goed ook van zichzelf, op geen enkele manier kon laten aansluiten, noch qua inhoud, noch qua vorm, bij de vormen die ik zelf maak (complete volzinnen bijvoorbeeld, waar mijn werk eerder gediend is bij strak vormgegeven, abstrakte, associaties tussen welgekozen woorden - texten die makkelijk opgeknipt kunnen worden).

Bij het werken met andere disciplines zoek ik dan ook meer naar eenheid, ben minder geïnteresseerd in tegenstellingen, of ‘commentaar’, maar meer in het onthullen van zaken die gedeeld zijn en een natuurlijke schoonheid in zich dragen waar verder weinig meer mee geknoeid hoeft te worden.

[p. 70]

M.b.t. dit projekt was er eigenlijk maar 1 ding dat me in feite het meest interesseerde, maar dat is ook wel een groot ding: de verhouding tussen voordracht, snelheid en klank. Er waren twee dingen die ik wilde uitproberen, één daarvan was een Fourier-analyse van een lezende stem, waarbij een - liefst repetitieve, allitererende of zelfverwijzende - text geleidelijk, maar letterlijk, vertaald zou worden naar klank d.m.v. een analyse van de formanten. En dan later in het werk het tegengestelde hiervan: klankanalyse die uiteindelijk weer de sprekende stem wordt. Zaken als tempo en informatiedichtheid enz. zouden hierin minder belangrijk zijn, kwaliteit van de woorden daarentegen veel meer, maar je zou je moeten voorstellen dat die stem in het ene geval geleidelijk verdwijnt en in het tweede geval geleidelijk tevoorschijn komt.

In afwisseling hiermee, maar minstens zo belangrijk, wilde ik een stuk of drie hele gestruktureerde, in de tijd uniforme delen plaatsen. Dit doe ik wel vaker: bijvoorbeeld drie delen van exakt gelijke duur met een wisselende hoeveelheid informatiedichtheid per deel. In de muziek uit zich dat vaak, heel letterlijk, in bijvoorbeeld twintig regelmatige ‘gebeurtenissen’ voor de ene, dertig voor de volgende en veertig voor weer een andere. Doorgaans worden die in compleet andere registers geplaatst, maar zoals je vast begrijpt, resulteert dat direkt in versnelling of vertraging. Wat me interessant leek is om dat op de een of andere manier te verbinden met het woord. Bijvoorbeeld, texten bestaande uit, ik noem maar wat, 2 + 2 woorden, 3 + 3 woorden en 4 + 4 woorden - en wat voor onregelmatige varianten daar dan ook tussen kunnen zitten - waarbij de lengte van een woord ook weer een zelfstandige rol gaat spelen en idem voor het ‘wit’ tussen de woorden. Daarmee kun je dan ook onmiddellijk iets zeggen over wat ‘snel’ en ‘langzaam’ is en wordt ‘tempo’ in een gedicht een meetbaar ding. Enzovoorts.

Afijn, dit lijkt misschien al allemaal vrij strikt en zo, maar ik heb doorgaans gemerkt dat dergelijke afspraken uiteindelijk, altijd, tot juist meer vrijheid - en sterkere werken - leiden. Maar goed. Ik leg het bij je neer en ben benieuwd of het je iets zegt.

Wat ik ook zal doen is je een paar werken toesturen per YouSendlt. Waarschijnlijk, hoop ik, maakt dat veel meer duidelijk dan alle voorgaande woorden. Zelfs partituren kunnen misschien de moeite waard zijn omdat de inhoud van mijn werk ook onmiddellijk visueel duidelijk is. Het gaat in elk geval altijd om heel kleine verschijnselen, die gestoeld zijn op het gebruik van de oren - al is de muziek zelf vaak vrij monumentaal.

[p. 71]

Sorry dat dit allemaal zo lang is, maar iets anders zit er momenteel niet echt op aangezien ik voor de helft van de tijd in Amerika zit, en nu dus ook! Dus moeten dingen even per e-mail vrees ik. Oké?

Maar goed, vertel me even iets over jezelf en wat je interessant lijkt!

Met hartelijke groet,

Peter Adriaansz

mail 28 apr. 2009

Hallo Peter,

Ja ik heb nu alles binnen (sommige files meermaals gedownload omdat ik geen balkje zag lopen) alles ab ovo dat snap je/ik. Ik ga me brutaal aan je opdringen met drie gedichten die heel goed voor mij kunnen spreken. Door jouw verhaal moest ik direct aan het werk van F. van Dixhoorn denken, met wie ik samenzweer omdat we zeer aan elkaar verwant zijn maar geen hond heeft dat door. Waar zijn poëzie de zuiverheid en de abstractie zelve lijkt, doet de mijne juist geëxalteerd en nogal hysterisch aan. Dat heeft een reden. Ik ben erachter gekomen dat mensen die zich poëzieliefhebber noemen, verknipte kerkgangers zijn die de poëzie in onversneden vorm absoluut niet verdragen. Ze walgen ervan, omdat ze er geen verhaaltje of zieltje, of de ziel van een beroemde dichter aan op kunnen hangen. Ze willen niet toegeven dat ze snob zijn, reptielen, hagedissen, vette varanen. Mijn poëzie wil het met die varanen gerust op een akkoordje gooien. Op zo'n manier dat ze er hoe dan ook goed de schurft over in krijgen. Ik spek het ego van de poëzie met lyriek en stijlblommen en dramatiek en pathetiek retoriek iek iek tot het zichzelf opblaast. Dan snakt men naar het wit wat ik je brom.

met een kleine gecontroleerde explosie de bom onschadelijk maken