De Revisor. Jaargang 36

[p. 7]

Anthony Mertens
Wat Alex Boendermaker om zeven uur 's ochtends zag

Zijn zintuigen stonden op scherp. Alex moest nu goed opletten. Hij staarde in de kolossale duisternis van het trapgat en kneep in zijn knijpkat. Even meende hij daar een traag krullende tong te zien die hem naar zich toe lokte. Maar hij moest beter kijken. Hij voelde de tocht over zijn huid strijken. Hij huiverde. Om de bocht zag hij iets fluorescerends oplichten. Haar duster. Uit de kamer kwam het zachte geluid van violen. Iemand had de radio laten aanstaan.

De muziek maakte plaats voor de nieuwsberichten. Keizer Haile Selassi brengt heden in het kader van zijn staatsbezoek aan Nederland een bezoek aan Eindhoven waar hij ontvangen zal worden door Philips. De krullende tong was een gewatteerde pantoffel die aarzelend de treden zocht alsof de tenen het koude water van een zwembad testten. Het blote kachelbeen van zijn moeder, omgeven door de tulen stroken van haar onderjurk, die slordig om haar benen zwabberde. Aan haar rechterarm hield zij een pop, die met elke stap op de treden van de trap butste. Boem Boem Boem.

Alex greep naar zijn hoofd, hij voelde de eerste golven van een stekende hoofdpijn opkomen. Toen zij hem tot dichtbij genaderd was zag hij haar naar binnen gekeerde blik, haar pupillen hadden plaatsgemaakt voor de melkwitte achterkant van haar oogbollen. Om haar hoofd hingen Gorgoonse pijpenkrullen. Ze liep naar de kamer, waar ze de radio uitzette. Er volgde een suizende stilte, onderbroken door haar poken in de kachel. De al heel de nacht nagloeiende kooltjes werden opgeschud. Ze ging de kolenkit volscheppen op het winderige buitenplaatsje en keerde hoorbaar kreunend en zuchtend weer naar binnen en stortte een laag nieuwe kolen op het nachtvuur.

Een halfuur later was de haard gedoofd. Te veel kooltjes, te weinig vuur.

Om zich te warmen begon hij aan het raam te krabben, waarop die nacht ijsbloemen waren gegroeid. Door de ontdooide plekken zag hij dat het buiten nog donker was. De lantaarn aan de overkant gaf een geel schijnsel op de klinkers, er reed een fietser voorbij, diep gedoken in zijn winterjas.

Nu rook hij de geur van een sterk verhitte elektrische kabel. Plots beving hem een angst voor brand. Hij deed zijn mond open om zijn moeder te waarschuwen

[p. 8]

voor het naderend onheil, maar hij slaagde er niet in ook maar het minste geluid voort te brengen. Zij moest het toch ook ruiken en gealarmeerd raken. De gedachte stelde hem enigszins gerust.

‘Hurry up, Lex, je moet naar de kerk, mijnheer pastoor zit op je te wachten. Hurry up, het is al over half acht.’ Hij vond het grappig om zijn moeder Engelse woorden te horen gebruiken. Het herinnerde hem aan vroeger, de zonovergoten dagen in de dahliatuin toen zij nog Merel heette en steevast met vader stoeide.

‘Je hoeft geen thee zeker? Trouwens, daar is geen tijd meer voor. Er ligt nog witbrood in de keukenkast. Je kunt een boterham met pindakaas maken als je wilt, maar schiet nou op jongen.’ Hij hoorde haar bezorgde stem terwijl zij een kam door zijn haren haalde. In die intimiteit zo dicht bij hem maakte ze hem complimentjes. ‘Wat heb je mooi bruin haar, Lexje, schitterend gewoon.’

Liefkozend dekte zij het gekamde haar toe met haar tedere vingers, waarmee zij ook langs zijn wangen streek. Op dergelijke momenten hield hij intens van zijn moeder, dan voelde hij de aandrang haar te omhelzen en haar hevig te kussen. Zij hield haar hoofd afgewend.

Alex ging naar de keuken door de bitterkoude deemstering en haalde het witbrood uit de keukenkast. Er waren nog maar vier sneden. Hij probeerde ze te te smeren met boter, maar de boter was op het aanrecht zo hard geworden dat die zich niet smeren liet. Daarom hakte hij maar een paar puntjes af en plette die op de boterhammen, met pindakaas uit het potje eroverheen die zo smeuïg was dat hij vloeibaar leek. Het brood was zwak, er zaten gaten in.

‘Maak dat je wegkomt jongen,’ hoorde Alex zijn moeder zeggen terwijl ze hem in zijn zwarte jack hielp. ‘Hier heb je nog een doos sigaren voor mijnheer pastoor. Niet vergeten, hij is vandaag jarig. Wees een beetje aardig voor hem, hij heeft het ook niet gemakkelijk, en feliciteer hem namens mij,’ drong ze aan terwijl ze Alex de straat op duwde met de doos sigaren in zijn armen. Op straat loerde hij even naar het venster op de eerste etage dat er nu verduisterd uitzag. Gisteravond was het raam hel verlicht geweest en had hij het zoontje des huizes piemelnaakt zien staan. Hij dacht er liever niet meer aan, het bedrukte zijn gemoed. Het sponzige witbrood was ook al niet te eten, zeker niet met die klonten boter erop. Hij kokhalsde wanneer hij een hap nam.

De straat was stil en verlaten, er was geen mens te zien. Je kunt er een kanon in afschieten, placht zijn moeder te zeggen. ‘Lastig portret,’ had ze hem toegevoegd toen hij met zijn jack stond te dralen en ook weer terug moest omdat hij bijtijds beseft had dat hij de doos sigaren voor de pastoor vergeten was. Zijn moeder stond hem al in de voordeur op te wachten.

[p. 9]

De hele weg naar de kerk mitten haar woorden bij hem na. Hij nam zijn vaste route. Daarbij passeerde hij een geheimzinnig huis dat enigszins van de weg af stond met een plantsoen ervoor.

Het was een statig herenhuis, waarvan gezegd werd dat er in de oorlog joden in ondergedoken hadden gezeten. Joden, een exotisch mensengeslacht dat de verbeelding prikkelde in de katholieke stad waar hij woonde. Joden hadden Jezus Christus vermoord en daarom waren ze eeuwig verdoemd, had de priester op school gezegd. Hij vond het dan ook niet merkwaardig dat een stukje witte kandij dat hij dagelijks snoepte jodenvet werd genoemd. Wel vond hij het getuigen van enig kannibalisme van zijn stadsgenoten dat ze zo verlekkerd waren op het vet van joden. Ook deze morgen lag het statige huis er ongenaakbaar bij.

Even verderop vlak voor de spoorwegovergang verwonderde hij zich telkens weer over het uithangbord van reisbureau Van Dijk. Quo Vadis. Dezelfde woorden als de titel van het boek dat bij hem thuis in de kast stond. Zijn vader had hem verteld wat die woorden betekenden. ‘Waar gaat gij heen,’ had hij ietwat plechtstatig gezegd, maar dat vond hij wel goed passen bij een reisbureau. Opgelucht herhaalde hij mompelend de woorden: waar gaat gij heen, en hij had stilletjes begrijpend moeten glimlachen. Voorbij de overgang passeerde hij altijd een lege, naargeestige schoenenwinkel. Even verderop stond het huis van de bananenkoning, dat hij ooit eens van binnen gezien had. Midden op de tafel had een schaal met geurende bananen gestaan als een soort tantaluskwelling. Nooit had hij er een van mogen proeven. Wel was het daar dat hij het eerste biertje van zijn leven had gekregen van de zwaar opgedirkte vrouw van de bananenkoning. Zijn moeder had tot zijn verrassing op haar vraag wat ik wilde drinken geantwoord: ‘Onze jongen lust wel een biertje, Nel,’ en toen bood de vrouw van de bananenkoning hem een glaasje donker bier aan en deed er een flinke scheut suiker bij. ‘Daar groeit hij alleen maar van’.

Ze had geknipoogd naar zijn moeder, die toen klokkend moest lachen. Intussen moest hij een mierzoet biertje opdrinken. Hij braakte nog als hij eraan dacht.

In de kerk was het nog stil, alleen een flauw schijnsel van de olielampen en de geur van wierook bewezen dat er al eerder een dienst was gehouden. Hij liep rechtdoor naar het altaar, passeerde een eenzame kerkganger die voor de biechtstoel zat te wachten. Vervolgens verdween hij door het zijdeurtje naast het altaar, waar de donkere stilte hem opslokte. Hij hield niet van die krocht 's morgens vroeg.

Alex daalde de trap af en was blij toen hij de deur naar de prettig verwarmde sacristie openduwde. De pastoor was al bezig met hulp van de koster de kazuifel aan te trekken. De ingelegde glazen pareltjes op zijn rug glinsterden in het licht. Hij keek hem terzijde aan maar zei niets.

[p. 10]

De koster draaide zich naar hem om. ‘O, ben je daar eindelijk, boy, je bent laat, had je moeder zich weer eens verslapen? Maar goed, schiet op. Ik heb je toog en superplie al op de tafel klaargelegd.’

Alex overhandigde de doos sigaren. ‘Fijn, Karel i,’ mompelde mijnheer pastoor nauwelijks hoorbaar. ‘Zeg tegen je moeder dat ik om het lunchuur bij jullie langs kom. Dan is je vader toch niet thuis, hè?’ Hij draaide bij, hij had zijn handen werktuiglijk in de bidhouding gevouwen om zodadelijk, wanneer Alex klaar was, het altaar te bestijgen. Hij had moeite de tientallen knoopjes van de toog dicht te krijgen.

Vandaag zaten de eerste tien banken vol met de matineuze leerlingen van de Lambertusschool die met de vasten na de carnavalstijd van de school verplicht naar de kerk moesten. Ze werden daarop gecontroleerd en moesten na afloop een stempeltje op hun kaart halen bij de meester achter in de kerk. Alex zou optreden voor zijn giechelende klasgenoten, die voortdurend zaten te praten, zich nauwelijks iets aantrekkend van het gesis van de onderwijzer.

Bij het opdreunen van het Confiteor, waarmee de dienst begon, maakte Alex Boendermaker zich al zorgen dat hij aanstonds het altaar moest bestijgen om daar het missaal van het offerblok te halen, altijd een risicovolle onderneming omdat hij het liturgische boek boven zijn kracht uit moest tillen.

Hij besteeg met knikkende knieën de rechterkant van het altaar en tilde de houten lessenaar voor zich uit. In een enkele, ondeelbare seconde zag hij het boek op de lessenaar verschuiven. Hij hield de adem in toen hij het perkament op zich af zag komen.

[p. 11]