De Revisor. Jaargang 35

[p. 29]

Michael Tedja
Begrenzen en vastleggen

Een begrenzing opent de weg voor communicatie als emotioneel complex. Ik, de universele mens, zou permanent hoge koorts moeten hebben. Ik ben niets kwijt. Alles wat ik meemaak is nieuw, met de wereld om me heen, met de wereld zoals die in de toekomst volgens mij zal zijn. Ik ben het die de bliksem het zwijgen oplegt en sta rechtop nu ik definitief in het oranjeteam zit. Ik weet bij god niet op wie ik boos zou moeten zijn. Als ik op de foto levensgroot mijn hoofd sta op te wachten word ik herkend. Ik ben een frisse die met enthousiasme uit volle borst zingt: ‘Pijn is mooier dan mooi.’

Ik begon niet over mezelf, of over dat ik mezelf een plek wilde geven binnen een tentoonstelling die komen zou. Nee, ik heb mijn eigen naam niet genoemd. Tot vandaag weet ik nog niets. Het ziet er goed uit zo te zien. Ik heb de aankondiging naar mijn adres gestuurd. Wat ben ik vroeg in de weer zo op de zaterdagochtend. Zoals ik weet veranderen de ideeën na verloop van tijd. Mijn wijzigingen zijn opgenomen. Ik ga pas de deur uit als ik als nieuw ben binnengekomen. Ik heb het erg druk op het moment. Ik ben bezig. Ik hoop dit weekend klaar te zijn en bedacht gister, die verandering van: samenhangend stelsel van denkbeelden... ik denk dat het wel kan. Het is misschien een beetje... ‘Samenhangend stelsel van denkbeelden’. Ik verstuur de envelop.

Ik heb een duik genomen in de kraters, de afgronden, de diaspora bevordert het verstand, vindingrijkheid overleeft in een vijandige omgeving, hoe groter de druk, hoe gevaarlijker het wordt, de Maatschappij van Participatie heeft paden in mijn hoofd proberen aan te leggen, ik heb ze gewist, ik heb me verzet, uren, dagen, weken, maanden, jarenlang schaven, totdat louter de handeling, de beschaving rest, ik, een allochtoon, gevlucht voor het land, een zelfregulerend systeem, een machine is mijn nieuwe werkelijkheid, ga terug naar de wortels, de oorspronkelijke vormen.

Ik heb hoge koorts, mijn bloed kookt en ik ben in staat tot niets, de ziekteverwekkende bacteriën die in het lichaam een plek opeisen zorgen voor het draaien van overuren van de bloedcirculatie, ik heb het er erg warm van en mijn hersenen krij-

[p. 30]

gen die oververhitte vloeistof toegediend, dit heeft mede tot gevolg dat ik ga ijlen, teksten die misschien al jaren hebben liggen rijpen in een van de opslagkamers van de geest krijgen nu vrij spel in een verhaal dat van begin tot eind is uitgezeten: ‘Zij die niet in de geest kunnen schilderen, kunnen nooit nuttige macht in de wereld scheppen. Zij die niet in de ziel kunnen schilderen, kunnen nooit geluk scheppen of hindernissen in het leven overwinnen.’ Beneveling was ooit deel van mijn leven. Ik heb de bier- en wijnglazen de dag voor ik ziek geworden ben in de glasbak gegooid.

Floor, mijn lieve vriendin, was de stad in gegaan. Toen was ik alleen thuis. En ik had dorst. Het glas met water had ik op de tafel gezet. Ik heb de bier- en wijnglazen dus weggegooid. Vandaag gaat Floor op zoek naar een paracetamolletje vanwege de hoofdpijn waar ik deze ochtend mee opgestaan ben. Wijn en wiet gebruiken we niet. Ik lieg. Verder hebben we fysiek nergens last meer van. Nee, het klopt niet wat ik zeg. Nee, niet zoals Floor. Zij heeft, voordat ik haar heb leren kennen, met de tijd gaten in haar longen gebrand. Ze heeft een halfjaar coke gerookt. Daar heeft ze longemfyseem en tbc aan overgehouden. En ze heeft vijf jaar in een vochtig kraakpand gewoond waardoor haar gewrichten zijn aangetast door een lichte vorm van reuma, en dat terwijl ze afkomstig is uit de gegoede burgerij. Die gegoede burgerij!

Die figuren met hun verhalen over cultuurgoed... ik wist dat ze bang waren. Echt, ik had het gevoeld. Bij de eerste kennismaking met haar ouders viel mij op dat ze me niet in mijn ogen keken. Ze probeerden door mij heen te kijken, alsof ik van glas was. Ik rook het meteen en wist: ze zijn bang, dit is een verhaal waarin mijn achtergrond centraal staat. En ik wist ook meteen wie daarin het beste tot zijn recht zou komen... ik schudde de klamme zweethanden en stelde me voor met: Ik.

Het is van belang dat ik een duidelijk gedefinieerd begrip word, dacht ik. Nu ik het erover heb zie ik dat het eigenlijk onmogelijk is. Waarom? Daarmee wordt mijn meervoudige identiteit ondermijnd, mijn beweeglijke hoofd en de verschuivingen binnen en buiten dat hoofd. Mijn zelfbeeld is verbonden met de wereld. Dat is altijd al zo geweest. Een rebel, een schelm?

Op twaalfjarige leeftijd vermaalde ik de paracetamoltabletten van mijn ouders tot fijne poeder en deed alsof dat de cocaïne was waar iedere volwassene op de televisie, in de flat of op familiebezoek in overtreffende trap slecht van sprak. Zo beeldde ik me in die tijd in dat er een figuur in mij leefde die alles van mij wist, vaak nog voordat ik het zelf doorhad. Dan sloot ik mijn ogen en kwam er een figuur aanlopen. Ik lachte de figuur, die op een geschilderd portret leek, uit en schreef de ontmoetingen daarna gedetailleerd op in mijn aantekeningenschrift.

Groen bedrukte plastic zakjes met een softdrugembleem waar je nederwiet in kon krijgen waren voor iedereen voorhanden. Het was niet moeilijk om de verma-

[p. 31]

len paracetamol daarin te doen. Ik droeg het goedje op zak als ik buiten aan het spelen was op het grasgroene veld alwaar ik de buurtkinderen moest overtuigen van mijn stoere verzetsplan. Daar vertelde ik aan mijn beste vriendjes dat ik de zuivere coke had gekocht in Rot terwijl, voor hun ongelovige gezichten punkachtig provocerend, ik de dikke lijnen opsnoof.

De oudere jongens uit de buurt die er altijd baas boven baas speelden geloofden er niets van. Zij wisten dat cocaïne nooit in plastic zakjes verkocht werd. Het poeder is vet. Het spul zou aan het kunststofzakje blijven plakken, waardoor er te veel van die troep in het zakje achter zou blijven. En daar was het veel te duur voor. Het was geen argwaan van hun kant. Nee, ze geloofden me gewoon niet. Ik, met volwassen fantasieën, hield stug vol dat het echt goed spul was, en dat degene van wie ik het gekocht had mij nooit troep zou verkopen.

Ik werd met magisch paracetamolpoeder en al afgezwaaid als een dartelend velletje papier dat meegenomen werd in een windvlaag die plotseling optrok vanuit een waaigat en beloofde mezelf met gebalde vuisten en tranen in mijn bruine ogen dat als ik op mijn zeventiende het huis uit zou gaan, ik als een grootsteedse rebel door het, volgens mijn brave vriendjes en vriendinnetjes, verdorven leven zou gaan.

In vogelvlucht. Eén jaar oud: Ik piste mijn vader onder en had een brede neus op een vol hoofd waarin zinnen zongen. Ik was een tropische zangvogel die vals zong. Twee jaar oud: Het huis waarin we met z'n drieën woonden was net groot genoeg. Daar kon een kind mee leven. De kinderkamer waarin ik sliep was rood beschilderd. Er stond een klein bedje in de kamer. De kamer was een verlengstuk van de woonkamer waar de televisie aanstond. Een of ander programma over kunst na Freud en het statement van Nietzsche dat God dood was. Zes jaar oud: Ik zat op een christelijke basisschool vanwege het hardnekkige geloof in de Heer, dat mijn ouders uit Suriname hadden meegenomen. Zeven jaar oud: Ik zag niet echt mijn spiegelbeeld, maar wel wat een ander van mij dacht. Zeventien jaar oud: Ik had een vriendin. Ze was alcoholist. Achttien jaar oud: Met een bolhoed in de hand de wereld rond. Zinderende nachten. Uren klokkijken. Randgebieden en het aftasten van grenzen van traditionele opvattingen. Ik liep over straat, ik wist wel hoe dat moest. De vrouwen keken mij lachend aan. De vrouwen keken mij geil aan. Hoe moest het met de vrouw met wie ik alles deelde? Naast wie ik stond en naast wie ik sliep? In die tijd verwezen veel goede schilderijen niet naar werk van dezelfde discipline. Vijfentwintig jaar oud: De dialectiek, het heelal, het existentiële, het momentane, kippenvel, het atheïsme, de abstracte kunst, de fotografie, de haat, de film, de melancholie, de goede en slechte kanten, de psychoanalyse, het metafysi-

[p. 32]

sche, de hypochondrie, de verlichting, de misantropie, de depressie, de geluiden, de geuren, de opmerkelijke keuzes, het collectieve geheugen, de onbewuste keuzes, de plasticiteit en de massa. Ach, die goede oude tijd... Negenentwintig jaar oud: Een kunstenaar moest op alle belangrijke openingen zijn, een kunstenaar moest veel belangrijke mensen kennen, een kunstenaar moest belangrijke mensen weten aan te trekken zodat zijn openingen druk bezocht werden, een kunstenaar moest argumenten weten aan te dragen waarin hij uiteen kon zetten waarom hij voor een bepaalde kunst koos, een kunstenaar moest transparante keuzes maken. Eenendertig jaar oud: Het Absolute, omdat objectiviteit nooit sluitend was. Ik hief plaatsbepalingen op, als een ervaring van belangeloos welbehagen. Drieëndertig jaar oud: In Den Helder stonden bunkers. Napoleon had ze in het landschap geplaatst. De betonnen muren waren drieënhalve meter dik. Het was gewapend beton. Dynamiet kon een handje helpen.

Floor heeft een mes in haar rechterhand. Ik vraag haar wat ze daarmee van plan is. Ze antwoordt niet. Ik schraap mijn keel en zeg: ‘Vandaag ben ik als herboren. Een schrijver en een schilder die ziek zijn, met dikke koortslippen. Tijdens het zweten fluit ik liedjes.’

‘Dat is geen lied, dat is meer een gedicht,’ zegt Floor. Ze gooit een paracetamoltablet op het bed. Ze haalt het mes langs haar tong en geniet zichtbaar van mijn verontwaardiging.

‘Floor, hou daarmee op.’

Ze bloedt als een rund. Nee, niet dat ze stopt... Ze kiest de pijn opnieuw door het mes dieper in het tongvlees te duwen. Ik lig op de matras met open mond naar haar te kijken. Het brengt oude herinneringen naar boven. Ze loopt al bloedend naar de matras toe. Wat wil ze?

‘Een bloedkus of het kussen dat naast mij ligt?’ vraag ik.

Ze pakt het kussen en haalt er de witte sloop van af, dept de bloedtong. Het wit van de sloop wordt roze, dan langzaam donkerrood. Een akelig gezicht.

‘Wist je dat sommige mensen niet in staat zijn te reflecteren of bespiegelen? Alles wat je ze vertelt moet minstens twee keer worden herhaald, in steeds weer andere woorden en verhalen die eenvoudig te begrijpen zijn. Ga je mond met zoutwater spoelen,’ zeg ik tegen haar.

Toen Floor nog bij haar ouders woonde was haar kamer een teringzooi... Haar borsten groot en rond... De deur stond open en haar handen vol... Ze wilde het niet bewaren... De vader van haar vader vond het ook heel mooi... Gedonder met de buren, dus ze had geluk... De stille storm... De kinderen van de buren sloegen stil alarm... De foto aan de muur en naast de telefoon... Haar sokken met borduursels

[p. 33]

en een kokosmakroon... Dat waren dingen die ze kreeg en vond dat heel gewoon... Een kip met duizend poten eet een gebakken spiegelei... Dat waren woorden die ze sprak... Een arend zonder ogen met een propje in zijn neus... Dat waren beelden die ze had... Een kater met een biertje en wat nootjes op een bord... Tien hekken voor het huis met het blinkende hangslot... Een drol in een emmer naast de koekjes... Haar zakken waren leeg... Ontdek wat je al weet en er is iets aan de hand... Familie in de tuin en geen zon op het balkon... Twee katten ongeschoren met een vlooienband... De tanden van haar vader waren goudgeel... Zijn snor leek op die van een walrus.

[p. 34]