De Revisor. Jaargang 34

[p. 25]

Laurens van Krevelen
Surrealistische objecten van Her de Vries

Van de vele objecten die Her de Vries (Amsterdam, 1930) in de afgelopen veertig jaar heeft gemaakt is er niet één te zien op de expositie Vreemde dingen in het Museum Boijmans te Rotterdam, ook al zijn sommige internationaal befaamd. Datzelfde geldt overigens ook voor de objecten van andere Nederlandse surrealisten. De Vries heeft zich vooral gericht op drie varianten van het object: het boekobject (expressieve, poëtische omhulsels voor boeken), de ‘ready-made’ (object waarbij is uitgegaan van een bestaand gebruiksvoorwerp) en het ‘kastje’(een geëncadreerde montage van verschillende voorwerpen, soms gecombineerd met tekst). Meestal zijn zijn objecten dialectische antwoorden op andere kunstwerken of literaire citaten. Afgezien van objecten, vervaardigt De Vries ook collages. Na zich te hebben gericht op de documentatie van de activiteiten van de vroegere Cobra-galerie Le Canard te Amsterdam, stichtte hij in 1959 het Bureau de Recherches Surréalistes en Hollande (brsh). Doel van het brsh was zowel het bijeenbrengen van surrealistische documenten en andere documentatie, als het organiseren van collectieve activiteiten, zoals tentoonstellingen, publicaties en interventies. Vanaf 1961 is er nauwe samenwerking ontstaan met de surrealistische groep in Parijs. In 1961 organiseerde De Vries Surrealistische Ontmoetingen, de eerste grote tentoonstelling van werk van Nederlandse surrealisten bij het lak in Leiden. In 1964 werd gestart met de uitgave van het periodiek Brumes Blondes. Werk van De Vries werd o.a. geëxposeerd in Velp, Scheveningen, Lissabon, Chicago, en het is opgenomen in diverse collecties. Hij woont en werk in Alkmaar.

[p. 26]

Her de Vries - Teruggestuurd cadeau Ready-made, 190 × 215 × 192 mm, 1969/'70

De Franse dichter en kunsthistoricus Édouard Jaguer schreef hierover in het tijdschrift XXe Siècle nr 48 (1977): ‘Teruggestuurd cadeau is eigenlijk een “omgekeerde” ready-made, want het keert de oorspronkelijke stelling van Man Ray om. Nu de kopspijkers zijn geëmigreerd van de zool naar de handgreep is het niet zozeer de “bruikbaarheid” van het instrument die wordt gecompromitteerd, maar heel zijn handzaamheid. Het is een paradoxale gevolg van de consumptiemaatschappij: het gebruiksvoorwerp, dat omstreeks 1921 nog “gevaarlijk” was, wordt vijftig naar later compleet onbenaderbaar, onneembaar. Generzijds van zijn “bruikbaarheid” is het bezitten ervan nu tot een onmogelijkheid geworden.’

[p. 27]

Her de Vries - De gemakkelijke uitvinding Kastje, 195 × 230 × 35 mm, 1972

De inspiratiebron voor dit object is het aforisme van G.C. Lichtenberg: ‘Keine Erfindung ist wohl dem Menschen leichter geworden als die eines Himmels.’ - ‘Geen uitvinding is gemakkelijker geworden voor de mens dan die van een hemel.’

Sinds de hemel bevrijd is van haar metafysische gezichtsbedrog, is haar fysische verschijning des te wonderbaarlijker geworden. In de uitsparing van deze doos wordt de hemel tot een ontastbaar object gemaakt, een zichtbare onzichtbaarheid.

[p. 28]

Her de Vries - Le couple hollandais Ready-made, 204 × 305 × 107 mm, 1996

In 1956 ontwierp Meret Oppenheim de costumes en maskers voor Daniel Spoerri's opvoering in Bern van Picasso's surrealistische toneelstuk, Le désir attrappé par la queue. Dit inspireerde haar tot het object Le couple, twee laarsjes die met de neuzen aan elkaar zijn gegroeid. De Vries transponeerde dit concept naar het cliché-object van de Hollanders, en droeg de klompenhouten kus op aan Meret Oppenheim.

[p. 29]

Her de Vries - Boîte-portrait d'André Breton Kastje van twee luiken, 160 × 115 × 35 mm, 2006

De miereneter, die zich tijdens de slaap met zijn lange staart bedekt, werd door André Breton als zijn talisman beschouwd. De Vries maakte het portret-object ter nagedachtenis van het overlijden van Breton in 1966. Vooral in de beginjaren van het surrealisme had Breton grote verwachtingen van het onderzoek naar het creatieve proces gedurende de slaap. Met instemming verwees Breton in Les vases communicants naar het Heraclitus-fragment: ‘Mensen werken in hun slaap, en zij werken dan samen met de gebeurtenissen van het Heelal.’ De Vries monteerde in het rechterluik, tegen de achtergrond van een fragment van een negentiende-eeuwse studie over slaapwandelen, een verdubbeling van Man Ray's befaamde droomachtige foto van Breton. Deze lijkt op te rijzen uit het goud van het onderaardse, waar de miereneter, in het linker luik gemonteerd, zijn voedsel zoekt. De Franse postzegels herinneren aan de correspondentie van weleer.