De Revisor. Jaargang 33

[p. 130]

Mertens

In de eetzaal kwam ik voor een nieuwe verrassing te staan. De therapeut kwam me halen voor het ontbijt. Op de klanken van Albinoni schaatsten we langs de verpleegsters. Ik groette ze met een hoofs knikje. We kwamen ook voorbij mevrouw Klaasen die nog steeds haar portemonnee zocht in haar overvolle tas en meneer Van Heemst die op zijn tabletjes knabbelde en juist een nieuw been aangemeten kreeg. In de ontbijtzaal kreeg ik thee aangelengd met meel, vanwege mijn slikproblemen. ‘U moet wel uw pillen nemen,’ zei de verpleegster met zachte aandrang. ‘Ze liggen voor u’, maar ik kon ze in geen velden of wegen ontdekken. ‘Ik wil wel maar ik zie ze niet,’ zei ik. ‘Ze liggen voor uw neus.’ Ik wreef met mijn vingers over de ruimte voor me op tafel, en toen voelde ik ze rechts van mij. Geen zicht, wel gevoel, maar dat stelde mij niet gerust. Dit kon niet waar zijn. Mijn ogen waren door de diabetes aangetast, dat wist ik, ik zou ervoor behandeld worden op de oogafdeling van het amc. ‘Er zitten lekkages in het oog. Die moeten dichtgelaserd worden,’ had de arts gezegd, maar dat ze snel hun zichtfunctie verliezen had hij er niet bij gezegd. Ik begon te hyperventileren, raakte in paniek. Jezus, laat mij dit bespaard blijven, dadelijk zou ik mijn zonen en mijn vrouw ook niet meer kunnen zien, die gedachte was onverdraaglijk voor mij. Dat ik straks geen letter, geen boek meer zou kunnen lezen; mijn hart begon aan een klopjacht. Mijn bloed werd van stroperig vloeiend. Duizenden naalden tintelden door mijn aderen. Ik had in ieder geval een blinde hoek, alles wat daar lag zag ik over het hoofd. ‘Zuster, zuster, ik word blind!’ Ik begon als een kind te huilen, met hoge uithalen. Ik liep paars aan en kreeg geen adem meer. ‘Rustig maar,’ zei mijn engel, die eerder met het bijltje had gehakt, ‘dat is heel normaal meneer, u hebt nu eenmaal een dode hoek, u zietalleen rechts voor u, niks geen reden om u ongerust te maken.’ Geuren gewonnen en een hap uit mijn blikveld verloren, maar aan het rijmen was een eind gekomen.

‘Hoe voel je je nu?’ vroeg Gerard S., die me die ochtend kwam opzoeken. ‘Ja.’ Ik moest de vraag tot me laten doordringen. ‘Ik voel niets.’ ‘Ja zeg...’ Maar ik voelde geen warmte of koude, ik rilde niet. Toen moest ik weer eens huilen en wist ik er nog net uit te persen dat ik ook geen verdriet voelde. ‘Heb je geen gevoel of heb je er geen naam voor?’ Hij pakte mijn pols en kneep in mijn vel. ‘Voel je dit?’ vroeg Gerard, ‘nu knijp ik je vel in tegengestelde richting, hoe noem je dat?’ ‘Prikkeldraad,’ antwoordde ik spontaan. ‘O goed, zie je wel, je voelt echt wat, het is een begin,’ zei Gerard en verder zweeg ik bedremmeld, wist niet wat te antwoorden. ‘Waar heeft-ie het over?’. Ik was de taal der gevoelens verloren: had ik ze nog wel?

Ik keerde terug naar mijn bed, mijn veilige territorium. Mijn actieradius was de laatste dagen beperkt tot een vierkante meter. Ik schoof het gordijn om het bed heen. Nu was ik eindelijk alleen. Ik was geschrokken van hetgesprek met Gerard S.; zou ik

[p. 131]

nog gevoelens hebben? Ik was nu afgesloten voor de blik van anderen. Het was op deze ochtend doodstil op de zaal, ik dacht aan de nachtzuster. Ze was zo dicht bij me geweest, bij mijn wangen. Ze rook naar Chanel no 5. Ik voelde tot mijn opluchting dat mijn piemel van de weeromstuit begon te groeien, hij deed het nog godzijdank, ik was nog niet helemaal verloren. Maar ik kreeg geen kans om er lang van te genieten want daar was mevrouw Klaasen door de beschutting van mijn gordijn gekropen. ‘Weet u waar mijn portemonnee gebleven is misschien?’ Ze keek me doordringend aan. ‘Mevrouw, wilt u weggaan a.u.b.,’ maar ze bleef ostentatief bij het bed staan. ‘U mag de andere patiënten niet lastigvallen hoor.’ De zaalverpleegster trok mevrouw Klaasen schaterend bij me weg. ‘U moet hem ondervragen, zuster, want hij heeft mijn portemonnee gestolen. Het is een dief, zuster.’ Ik hoorde haar weer in haar tas rommelen, of was het de verpleegster? Meneer van Heemst was op de zaal teruggekeerd.

Tim laadde mij in een rolstoel en reed me door de eindeloze gangen van het amc de lift in. Zo kwamen we bij het atrium, een overdekt plein en lunchroom. Daar kocht Tim een flesje cola voor me, nu eens niet aangelengd met meel. Ik waagde het erop en genoot van de slokjes drinken, koud, prikkelend en bitterzoet. Ik dacht aan de flesjes vroeger die ik kreeg voor het laden en lossen van de colawagens elke dag. De hele buurt hielp mee. We hebben eens een heel kratje leeggedronken. Diezelfde smaak proefde ik nu weer. Het is alsof de hersenbeschadiging de smaak van het verleden in al zijn glorie had teruggebracht. Het ging goed, ik moest niet proesten van het drinken. Vervolgens bracht Tim me naar buiten omdat-ie nodig een sigaretje moest opsteken. Ik gunde hem dat graag. Even kwam ik in de verleiding, maar ik genoot zo van buiten zijn dat ik de verleiding gemakkelijk kon weerstaan. Weldadig voelde ik de buitenlucht rond mijn huid spoelen, ik ademde diep in, merkte toen pas het effect van airconditioning op mijn humeur. Zachtjes zat ik in mijn rolstoel te genieten van de zon, als een poes zat ik te spinnen, volkomen gedachteloos. Ik merkte niet dat Tim me terugbracht.

Als een aquanaut kliefde ik door de watermassa's naar een groenig gebied waar het gedruis van buiten niet meer te horen was, alleen het kloostergezang van monniken. Ze zongen de madrigalen van Gesualdo, gestold verdriet. Het gezang stierf weg en toen brak de Weberiaanse stilte door. Ik kwam tot rust, hield me aan wat algen vast, ik maakte alleen enkele slaande bewegingen met mijn benen. Ik wenste dat ik daar mijn heel verdere leven zou doorbrengen - heerlijk dat schitterende isolement - maar de hand van de zuster trok me weer naar boven. Ik moest mijn boterham in kleine stukjes gesneden ‘oppeuzelen’.

‘Toe meneer, u moet aansterken. Waar was u, u mag niet te lang onder zeil, is niet goed voor u,’ babbelde ze toen ze me voerde. De rolstoel stond naast mijn bed, een meeuw scheerde voorbij het raam.

De pedicure zou vanmiddag langskomen. Mijn teennagels waren geel, hard en veel te lang. ‘Het lijken wel messen, meneer,’ had de verpleegster gezegd toen ze mijn sokken uitdeed. ‘Typisch diabetesvoeten, daarmee kunt u niet blijven lopen.’ De pedicure meldde zich tijdens het bezoekuur. ‘Maar meneertje toch! Wat een lelijke nagels, dat u daarmee hebt kunnen lopen. Kon u ze niet afknippen, dat is vijf euro per teen.’ Ze ging aan de slag met hamer en beitel onder de neus van de uitgeefster die me was komen geruststellen. ‘Het werk gaat gewoon door, maak je niet druk,’ zei ze onder het geschaaf en

[p. 132]

gebeitel. ‘Dank je,’ antwoordde ik opgelucht. ‘Kun je nou lezen?’ vroeg ze, ‘ik heb voor de zekerheid maar een audioboek voor je meegenomen.’ Ze overhandigde mij een cd'tje. Ik maakte het open terwijl er aan mijn tenen werd gerukt. Tonio Kröger van Thomas Mann, las ik. ‘Ik ben er heel erg blij mee,’ zei ik.

‘Ze zeggen dat het infarct je persoonlijkheid verandert,’ vulde de uitgeefster de pijnlijke stilte op. Ze keek me vragend aan. ‘Ik weet het niet,’ antwoordde ik. ‘Het enige dat ik gemerkt heb is dat ik tegenwoordig soep eet door mijn mond naar de lepel te brengen in plaats van andersom.’ Het was stil in de kamer.

‘Het is me wat,’ zuchtte de uitgeefster tenslotte... De pedicure ging tot op het bot. ‘U hebt een mooi uitzicht,’ zei ze. Ik knikte, zag vanaf de tiende etage uit over de landerijen en de bosschages. Speelgoedautootjes kropen door het landschap. ‘U ligt er als een prins zo heerlijk bij, u boft maar.’

De pedicure pakte een nieuwe vijl en ging aan de slag met mijn grote teen, de nagel was tot vijftien centimeter gegroeid, ik durfde hem nooit te knippen, was bang dat hij eraf zou vallen. Ik huiverde. De zaalzuster kwam ook even kijken en werd bijna hysterisch toen ze mijn rechterteen onder de vijl zag bewegen. Ze ging het onmiddellijk de zaalarts vertellen, die direct kwam aansnellen, de boterham nog in de mond. ‘Een fantastische ontwikkeling, meneer Mertens!’ Ik begreep het niet. ‘Dat van uw teen, fantastisch!’ De pedicure vijlde met opgetrokken wenkbrauwen verder. ‘U heeft gevoel aan uw teen. Het gaat snel bij u.’

‘Als gevolg van een cva,’ ging de dokter op collegetoon verder, ‘kan informatie niet rechtstreeks van a naar b. Hij moet zich een weg banen om de beschadigde hersencellen heen. Dat schijnt bij u te gaan lukken. U eet brood, hoorde ik van de zuster. Dan wordt het tijd dat u het ziekenhuis verlaat en aan de slag gaat met de revalidatie. We zullen u eerst naar de Amstelhof brengen waar u kunt bijkomen van de aanslag op uw hersens. Dan gaat u van daaruit naar het revalidatiecentrum aan de Overtoom. Daar gaat het serieuze werk van start. Ik verwacht dat u binnen een halfjaar thuis zult zijn. Dan kunnen we vaststellen wat er blijvend aan schade zal zijn.

Gefeliciteerd, meneer Mertens.’ De pedicure was verbijsterd dat haar beitelwerk voor mij zo'n gevolgen had gehad. ‘Gefeliciteerd...’ brabbelde ze en ik moest huilen, onbedaarlijk huilen. Ze wreef schuldbewust mijn voeten. ‘Wat doe ik u aan, meneer, ik wil u geen verdriet of pijn doen, sorry.’ Ze gaf een kusje op mijn teen. Ik braakte.

‘Het vergeten,’ zei Bruno, ‘maakt onderdeel uit van de catastrofe.’ Ik zag hem na een jaar weer terug, nog altijd elegant in de kleren. Ik had hem zo'n tien jaar geleden ontmoet bij een seminar over de transformationeel generatieve grammatica, een onderwerp waar ik me toentertijd voor interesseerde. Ik bewonderde hem mateloos. Hij was een crack op het gebied van de taalkunde, had een scherpe analytische geest waarmee hij een probleem tot op het bot kon fileren. Ik hield van zijn cynische commentaren, hij dronk te veel, net zoals ik. We vonden elkaar in het zuipen. Vervloekt zij zijn scherpe geheugen. Hij kon zich moeiteloos ons zattemansgesprek van jaren geleden herinneren. Ik was weer eens in een loslippige bui geweest. ‘Herinner je je nog dat je met Anemone Bisseroux de tango hebt gedanst? Ze draaide meesterlijk om je heupen. De wijzerplaat van je horloge besloeg ervan, vertelde je toen. Je hield haar vast aan haar elegantie, anders was je verdronken, onherroepelijk. Ben je de geur vergeten,’ bleef hij mij zout in wonden wrijven, ‘van Emile Alders, die je nog hebt opgewacht bij het Van

[p. 133]

Eedenplein en hij kwam niet opdagen die zondagmorgen, het was 1958. Je liep met een gebroken hart naar huis, o, weet je het niet meer dat je met de schillenboer naar de Parklaan bent gereden, naar de andere kant van de stad op zijn kar nota bene. Moet ik ook vertellen soms dat je door het raam hebt getuurd waar je de lezende vrouw zag?’ Bruno sprak voor mij in raadselen. ‘Je kon er niet over uitgepraat raken bij dat seminar. We werden het kotsbeu op het laatst. Hebben ze het magazijn van je geheugen ook al leeggeroofd? Leef je nog maar op de drempel van je heden? Een smalle strook, hoe hou je het daar uit?’

‘Bruno,’ zei ik, ‘je kunt beter nu gaan.’ Hij liet me met rust en ik moet zijn ingeslapen.

Ik bevond me in de kelders van het amc, met zijn eindeloos lange gangen. Het ziekenhuis zuchtte zo diep dat het hier te horen was. Toen hernam de intense stilte haar schrikbewind. Een man in het wit kwam naar me toe en begon tegen mij te praten. ‘Ik feliciteer u, meneer,’ zei hij terwijl hij mijn rolstoel inspecteerde. ‘U hebt in de taalloze wereld verkeerd, u bent bovenmatig gelukkig geweest, dat is een goedbewaard geheim. Ik reken erop dat het bij u in goede handen is.’ Hij duwde mij naar buiten, ik knipperde met mijn ogen tegen de felle zon totdat ik door de chauffeur in zijn busje werd vastgesnoerd. Het was een zonovergoten zomerdag, zo'n dag waarop de magnolia's in bloei staan. Hij reed me over de grachten. Ik zag de rondvaartboten vol met toeristen door het zilverige water glijden ten teken dat de werkelijkheid niet aangedaan was door mijn herseninfarct. Alles ging gewoon door. Maar in de rondvaartboot had men geen weet van het leven in ziekenhuizen. Ik keek mijn ogen uit, na een week was alles nieuw en fris voor mij.

De Amstelhof, een gebouw uit de tijd van Rembrandt, ligt met zijn opvallend lange symmetrische gevel aan de Amstel, op schootsafstand van het Waterlooplein en de Stopera. Het gebouw ademt een verstilde sfeer, is vacuüm in de tijd, je reist er de diaconie van de zeventiende eeuw binnen. Hier zou ik tot rust kunnen komen.

Ik werd in bed geholpen en ingeschreven. ‘Wat mankeert meneer?’ De oudere ervaren verpleegster werd geassisteerd door een onhandig Chineesje. ‘Meneer Hendriks heeft het aan zijn longen. Hij moet hier aansterken,’ zei de oudere zuster tegen haar assistente. ‘Ik ben meneer Hendriks niet, u vergist zich,’ schreeuwde ik uit alle macht fluisterend. ‘Is dit meneers medicatie?’ Het Chineesje kwam aanlopen met doosjes en flesjes en zette ze bij me op het kastje. Ik raakte in paniek: ze kennen me niet. D. bleef kalm. ‘Nee, deze meneer komt uit het AMC en heeft een herseninfarct gehad, hij is aan zijn rechterkant verlamd.’ Het meisje beet op haar lippen en nam de medicijnen weer van het kastje. Om zich een houding te geven stak ze een thermometer onder mijn oksels. Buiten in de tuin klonk muziek. Ik lag alleen op de zaal. D. had het ook geconstateerd en knikte me instemmend toe. ‘Ik zal meneer toedekken,’ zei de ervaren verpleegster, ‘dan kan hij vanmiddag rusten.’ Ze stopte mijn bed vol met kussens zodat ik geen kant meer opkon en schoof het gordijn om het bed heen.

D. haalde de rolstoel en sjorde me in haar eentje van bed. Ze pakte mij bij de romp, mijn benen bungelden wat na. ‘Je moet wel meewerken,’ zei ze. Ik omarmde haar en in die verstrengelde houding bevroren we tot een standbeeld. Zo trof Martijn ons aan. Hij bevrijdde ons uit de hachelijke situatie. Ik was te zwaar voor mijn vrouw en hij hielp me zo goed en kwaad als het ging in de rolstoel naast het

[p. 134]

bed. ‘Het is hier muf, we moeten naar buiten.’ Hij reed me de gangen door naar de tuin. Ik belandde daar in een ingedommeld gezelschap, dat naar een Amsterdamse volkszanger luisterde. Hij was bezig met een concert, dat me niet bijzonder kon bekoren. Toen ik om me heen keek zag ik dat mijn medepatiënten gemiddeld over de tachtig waren. ‘Je bent in een bejaardentehuis terechtgekomen, pa.’

Tim, die ook was gekomen, raadde mijn gedachten. ‘We moeten hier weg.’

Aan de andere kant was een terras. Onder een parasol vonden we een plaatsje. Tim haalde drie biertjes en een chocomel om te bevestigen dat de oude tijden weer terugkeerden, zoals we vroeger uren op het Spui gezeten hadden toen alles nog goed was. Ik schurkte in mijn stoel, de oude verhoudingen waren hersteld, maar ik kon niet praten. Tim en Martijn namen de honneurs voor me waar en D. kon zich even ontspannen. Ons gesprek was vrolijk maar even onsamenhangend als het getjilp van de mussen hoog in de bomen, ik klokte verzaligd van de chocomel, verslikte me en proestte chocomel in de rondte, spoog ook mijn hagelwitte hemd onder. ‘Pa, moet je je slabbetje voordoen?’ schoot Tim me te hulp. D. hield een kraakhelder overhemd voor me gereed. We verkasten naar het lommerrijke gedeelte van de tuin. ‘Ik geloof dat ik nu wel genezen ben,’ opperde ik optimistisch, ‘ik kan wel met jullie mee naar huis,’ maar viel al snel ten prooi aan een oorverdovende vermoeidheid. Het idee dat alles hetzelfde zou blijven was zo langzamerhand even onwezenlijk als het idee van de verandering.