De Revisor. Jaargang 31

[p. 89]

Menno Lievers
Esse est percipi

Ik ben filosoof. Ja lach maar, toch meen ik het serieus.

Luister, als ik eenmaal aan het woord ben, zie je het voor je eigen ogen gebeuren. Ik ben niet die van ‘De portier is een invalide’. Ik ben ook niet die van ‘Elk ongelukkig gezin is op zijn eigen wijze ongelukkig’. ‘Ik ben getraumatiseerd en ongelukkig. Ik ben filosoof.’ Dat is wel van mij. Kijk maar, de waarheid ligt open en bloot voor je ogen. Meer is er toch niet?

Eén stap naar voren, twee naar achteren, dat ben ik ook. Ik zou andersom in het leven moeten staan, maar ik weet niet hoe dat gaat. Met je rug naar je geboorte, je ogen gericht op de dood die steeds verder weg... Maar je kunt je eigen dood niet zien. Je kunt enkel omkijken, jezelf omdraaien kun je niet. Bij mijn volle bewustzijn zie ik het verleden in de afgrond vallen, zonder dat ik zelf dichterbij kan komen. Twee stappen naar achteren...

Dit zijn rationele overwegingen. De rede schiet mij telkens te hulp, wanneer ik op dwaze gedachten kom. Een raam dat geopend kan worden op de twaalfde verdieping? Ik merk het op. Kan de hefboom van de vliegtuigdeur tijdens de vlucht geopend worden? Ik weet het. Toch sta ik niet als Hemingway aan de uitgang te rukken. Ik loop naar de wc in het vliegtuig, voel hoe de hoge druk mijn ontlasting wegzuigt en waan mij voor een ogenblik een met de lucht. Dan ga ik op kousenvoeten zo normaal mogelijk naar mijn zitplaats en probeer alles wat ik onderweg bedacht heb te vergeten.

Maar vergeten is verraad; net zoals praten over wat er gebeurd is in mijn ogen ook verraad is. Met echt verdriet heb je een gebroken keel, en met een gebroken keel kun je niet zingen. Je moet het voor je houden, met je meenemen tot je niet verder kunt en dan neem je het echt met je mee het graf in. Zwijgen tot je dood valt.

Maar mensen zien het. Je toont het. Vooral vrouwen zien het altijd. Ze ergeren zich aan je; er is niets dat je eraan kunt doen. Het is gebeurd en daardoor blijft het steeds opnieuw gebeuren. Overal.

Ik geloof niet in abstracte ideeën. Kon ik dat maar. Wat moet je met begrippen als ‘massa’, ‘tijd’, ‘liefde’? Het gaat toch altijd om wat je voor je ziet? Ik zie geen massa, ik zie een stuk steen dat veel weegt.

Verdriet weegt. En verdriet en liefde, die zijn pas onafscheidelijk. Zonder liefde geen verdriet, zegt men wel. Maar voor mij is het andersom: zonder verdriet geen liefde. Zonder haar dood, zou ik niet geweten hebben hoeveel ik van haar houd. Verdriet is egoïstisch, heb ik mijzelf voorgehouden. Dat was een vergissing. Zonder minnaar geen geliefde. Verdriet is helemaal niet egoïstisch, want het komt vanzelf.

Voor wie is de aandacht op een begrafenis? Waarom is God er niet op haar begrafenis? Men zegt dat Hij er op afstand bij is. Maar kan Hij op afstand ook zien dat mijn verdriet bestaat? En als Hij het niet ziet, bestaat het dan wel? Heeft God van de dood terug? Voor wie is de aandacht, voor God of de doden? Waarom rouwen wij eigenlijk; is dat voor God of om de doden?

‘De God van de doden moet blind zijn, want

[p. 90]

doden bestaan niet’, heb ik ooit gezegd. Nu weet ik wel beter: doden bestaan. Doden zijn in onszelf levend aanwezig. Altijd.

Als ik omkijk naar mijn eigen leven, neem ik waar dat het leven neerkomt op één ding: terugkijken. Mensen kijken mij aan en ik kijk terug. Verder niets.

‘Je kon er niets aan doen,’ zeggen ze. ‘Het was niet jouw schuld.’ Als dat soort uitspraken geen veroordelingen zijn, wat dan wel?

‘Je zult je wel schuldig voelen,’ zeggen ze dan met zoveel woorden, vooral vrouwen. ‘Maar van ons hoeft dat niet, hoor!’

Niets aan kunnen doen? Ik had mijn hoofd niet... Ik geef de schuld aan de filosofie. Want waar komt dat omkijken vandaan? Dat komt ervan als je alleen maar gelooft in wat je ziet. Je wilt bewijs waar je moet vertrouwen.

‘Geef je over. Vertrouw me. Laat je gaan. Ontspan je.’ Hoe vaak had ze me zo niet toegesproken, terwijl ik op mijn buik lag en ze mijn rug streelde? ‘Laat je gaan.’

Maar ik liet mij niet gaan. Ja, na haar dood in de roes; drank, seks, heel vulgair, 's Avonds loop ik door het station naar de achterdeur die uitkomt op het donkere water. Daar ligt de veerpont. Je weet wel waar die naartoe vaart.

Ik ben altijd te laat, sinds ik die ene keer te vroeg was.

Het is nacht. De pont vaart niet. Dus loop ik langs de vrouwen. Nee, niet laf in een auto. Bovendien... daar heb ik al te veel voor gedronken. Al zoek ik de dood, niet in een arrestantenwagen. Het hoeft niet waardig, maar het moet wel.

Ze bekijken mij; ik kijk terug. En als ze niet kijken of wegkijken, spreek ik ze aan. ‘Bekijk mij, anders besta ik niet. Dat weet je best.’

Toen zij wegzweefde, weerlegde ze alles wat ik altijd voor zeker had aangenomen. Ze trapte niet tegen een zware steen. Ze zei niets. Ze sloeg mij niet eens...

‘Sla je ook?’ vraag ik aan een vrouw, sigaret in de mond, onderarmen vol wondjes. ‘Nee, maar als je niet te lang wacht, pis ik je wel vol in je bek voor 25 euro.’ Schouderophalend loop ik door. Het gaat niet om de vernedering, het gaat om de dood.

‘Je komt zeker alleen maar kijken,’ zegt ze.

‘Ja,’ zeg ik, ‘want als ik kijk, besta jij.’

‘Val dood,’ sist ze.

‘Dat moet lukken,’ zeg ik. ‘Dat moet ooit lukken.’

‘Zonder condoom?’ vraag ik verderop en het kan, het kan iedere avond, net zo lang tot ik verteerd word. Tot ik op een hoge ziekenhuiskamer van het uitzicht kan genieten.

Zonder condoom daal ik achterlangs in haar af. Ze wil zich omdraaien, mij aankijken. Over de zwarte diepte van het water hoor ik mijzelf schreeuwen.

‘Niet omkijken. Niet omkijken. Ik wil niet dood!’