De Revisor. Jaargang 30

[p. 106]

Jean-Paul Franssens
Bij ‘De koppelaarster’ van Gerard van Honthorst

Gerard van Honthorst
De koppelaarster 1625

Ze zegt dat ze nog nooit een hoed heeft gedragen. Dat ze er altijd een had willen hebben. Maar dat ze hem dan niet zou durven opzetten. Ze is zo schuchter. Ze vindt dat ik een mooie voor haar heb uitgezocht. Ik zeg dat ik hem speciaal voor haar heb laten maken bij de hoedenmaker hier in de buurt. Ze is gedwee. Ze gaat zitten op de hoge kruk die ik voor haar heb neergezet. Ze heeft me eerst geholpen met de draperie die aan een draad achter haar wordt opgehangen. Heel kunstig doen we dat. De wasknijpers aan de achterkant. Mijn vijfarmige kandelaar heb ik vol nieuwe, lange kaarsen gevuld. Die steken we straks aan. Ik heb een wijde blouse voor haar kunnen kopen. Maar een rijghesje heb ik niet kunnen vinden. Een jakje is ook goed. Ik zeg dat ik haar eerst ga tekenen en daarna pas aan het doek begin, dat ik alles voorbereid heb. De veren op de hoed zijn een beetje hinderlijk. Eén hangt steeds voor haar gezicht. Ze is handig en brengt haar hoed in fatsoen. Ze gaat naar boven naar de spiegel om het allemaal te regelen. Ze kent de gêne niet, ondanks haar verlegenheid. Ze trekt haar bovenkleren uit. Haar blauwe jasje en haar witte shirt. Ze draagt geen bh. Haar borsten zijn jong. Ik zeg dat ze zo nog even moet blijven zitten. Dat ik haar zo zal tekenen. Dat wil ze niet. Ze zegt dat ik had beloofd dat ik haar niet naakt zou schilderen. Ook niet halfnaakt. Het jakje is goed. Het zit strak. Ze duwt haar borsten boven de wijde blouse uit. Ik ben trots op mezelf dat ik er een heb kunnen vinden met een strookje kant. Ook is het blauw van het jakje precies als op het schilderij. Nu zitten de veren goed. Haar haar is net zo sprieterig als op het schilderij van Van Honthorst. Ik drapeer behoedzaam de glanzende zijden stof om haar schouders. Ze laat alles met een glimlach toe. Ik haal mijn luit met de knikhals van boven. Ze pakt hem vast alsof ze gewend is erop te spelen. Ik steek de kaarsen aan. Ik doe de lampen uit. Een lamp blijft aan voor mijn palet en het doek. Achter me heb ik een spaarzaam peertje met een schaduwkapje opgehangen. Ze is te bleek. Ik vraag of ze rouge heeft om haar linkerwang wat bij te kleuren. Nee. Ze lacht als ik haar gezicht voor de helft met wat aquarelverf insmeer. Achter haar doemt duisternis op. De mensen aan de overkant doen het etalagelicht uit. Het is aangenaam warm in mijn atelier. Het ruikt naar verf en gedroogde appelen die op de vensterbank liggen. Zij is nu mooi. Openhartig en onaantastbaar. Ze is mijn dochter niet, zeker niet mijn geliefde. Maar ik heb haar innig, innig lief. Ze wil weten waarom ik de oude vrouw en de jongen er niet bij heb gevraagd.

[p. 107]

Je moet lachen naar de brandende kaarsen. De oude vrouw is dood en de jongen is nooit meer komen opdagen.

Hij zegt dat ik een hoed moet opzetten als ik voor hem ga poseren. Ik heb nog nooit geposeerd en heb nooit een hoed op. Ik heb een pesthekel aan iets op mijn hoofd. Hij probeert zo gewoon mogelijk te doen. Ik vind dat hij zich aanstelt. Ouwe mannen stellen zich vreselijk aan in de buurt van een jonge meid. Ik word verlegen van die man. Ik durf haast niks te zeggen. Hij is oud. Hij ruikt niet muf zoals mijn opa. Ik zeg maar dat ik het een mooie hoed vind. Wat wil die man dat hij die hoed speciaal voor mij heeft laten maken? Ik krijg als we klaar zijn honderd euro. Makkelijker kan het niet. 't Is wel spannend in die troep te zitten. Met al die schilderijen. Ik stond in de kaaswinkel toen hij me vroeg. Niet naakt zeg ik. Er zijn hier mensen die hem kennen. Ik moet hem helpen een lap op te hangen. Wat is die man onhandig. Hij is zenuwachtig. Hij laat me een plaatje zien van een meid op een oud schilderij. Hij zegt dat ik dat meisje ben. Een beetje lijk ik er wel op. Het is honderden jaren geleden geschilderd. Toen ik kind was ging ik naar het Rijksmuseum. Ik heb niks met schilderijen. Ik zeg dat ik het prachtig vind. Zoals hij naar me kijkt. Ik ben zestien jaar. Ik zie er natuurlijk bespottelijk uit met die hoed met pluimen. Ik moet me verkleden en een blouse aantrekken met een kanten kraagje. Een jakje. Waar heeft hij die spullen allemaal vandaan? Wie schildert er nu een schilderij dat driehonderd jaar geleden is geschilderd. Ik trek mijn shirtje uit. Hij schrikt niet van mijn blote tieten. Of ik nog even zo halfbloot voor hem wil blijven zitten. Waarom eigenlijk niet. Maar ik zeg van nee. Ik wilde dat er achter hem een grote spiegel stond dan kon ik mezelf zien zitten met die kleren aan. Het past amper. Erg krap maar ik moet van hem mijn borsten naar boven duwen dan lijkt het meer op dat schilderij. Waar zijn die andere types eigenlijk? Zoals hij met die kwasten en die verf in de weer is. Soms knijpt hij zijn ogen halfdicht. Hij zegt dat hij 64 is. Hij vraagt of ik dat oud vind. Ik zeg ja. Ouder kan haast niet. Maar je merkt er eigenlijk niet veel van. Het ruikt naar verf en een beetje naar kerstmis. Er liggen een rij appels op de vensterbank. Ik was eerst even bang. Maar nu niet meer. Ik moet lachen zegt hij. Lachen in de richting van de brandende kaarsen die hij heeft aangestoken. Warm en gezellig is het hier. Weet je wat hij doet? Hij smeert mijn gezicht in met rode waterverf. Dat kan geen kwaad zegt hij. Hij zet ouderwetse muziek op. Hij strijkt de verf nog wat beter op mijn gezicht. Hoe kun je nu schilderen in het halfdonker? Waarom vertel ik hem dat mijn vader dood is? Wat erg. Helemaal niet. Ik was nog een kind. Ik heb hem nooit gekend. Dan lachen we samen. Hij verschikt iets aan mijn hoed en strijkt over mijn wang. Heel lief. Niet eng.