De Revisor. Jaargang 24

[p. 54]

A.F.Th. van der Heijden
Uit de droom

Oktober '76 verhuisde ik naar Amsterdam, vastbesloten om daar binnen enkele jaren mijn eerste boek te publiceren. Ik beken: ik arriveerde er met in mijn hart een naïeve droom van broederlijkheid en vriendschap. Ik zou er andere schrijvers ontmoeten -oudere, jongere, leeftijdgenoten... dichters, essayisten, verhalenvertellers - met wie ik zou drinken en bekvechten en wedijveren, maar altijd zonder haat, want het huis van de literatuur had vele kamers, waarin veel mogelijk was, veel naast elkaar kon bestaan.

Wat ik voor een rommelig hiërarchisch huis aanzag, bleek niet eens de ‘slangenkuil’ die weer anderen erin wilden zien - het ging hooguit om een verregend knikkerpotje vol bleekroze wormen. Ja, een soort gesis klonk er wel uit op, dat viel niet te ontkennen. Een van de aardigste vaardigheden die ik bij sommige van mijn collega's ontdekte, was het ‘recht in iemands gezicht roddelen’ (niet te verwarren met het ‘roddelen in commissie’ dat door de undercovermoralisten onder ons bedreven wordt). Ook leerde ik al snel dat het voorstel om ‘eens te komen eten’ niet letterlijk moest worden genomen, als uitnodiging dus, maar als een manier om op een receptie een gesprek niet al te bot te beëindigen. Omgangsvormen die een sociologische studie waard zijn, maar dat moet een ander maar eens doen.

Schrijven is een vak, een ambacht, zoals er zoveel zijn. Stel je van een willekeurig vak eens voor hoe de beoefenaren aan het eind van de werkdag, bij het verlaten van de werkvloer, elkaar uitsluitend hoon en haat zouden nazenden - tot wat voor vervreemding dat zou leiden. En dat is nou precies zoals het er in de schrijverij toegaat.

Die vervreemding zal wel blijven. Ik moet me daarbij neerleggen, anders kan ik net zo goed een ander baantje kiezen, en dat vertik ik (of liever, ik ben nergens anders goed in). Maar om nou, zoals de redactie van De Revisor wil, aan al die scholieren met leerstoornissen (die vaak ook nog ‘ongelukkig jarig’ zijn) te gaan uitleggen hoe het er met hun vak voorstaat, dan wel waar het met hun vak naartoe moet, dat voert me te ver. Van mij mogen ze allemaal in de hoeketalage van de Bijenkorf gaan zitten om den volke te tonen hoe je een boekje afscheidt (‘Papa, wat is het toppunt van doorzichtigheid?’ ‘Nou?’ ‘Een holle man in een glazen kooi’), als ik er maar niet aan mee hoef te doen.

Ik kan op deze plaats natuurlijk hard gaan roepen om een sterke man, een meedogenloze polemist, die eindelijk- compleet met stijlvergelijkende studie, wat dacht je - eens onom-

[p. 55]

stotelijk zal aantonen dat Hans Warren al sinds het begin van de jaren tachtig zijn recensies door vriendje Mario Molegraaf laat schrijven, en zo dus al vijftien jaar valsheid in geschrifte pleegt. Maar zo'n klusje kan ik zelf ook wel klaren, gesteld natuurlijk dat ik het onderwerp interessant genoeg vind. Nee, dan zou de Nederlandse literatuur van de nabije toekomst eerder gebaat zijn bij zoiets praktisch als een oproep aan de uitgevers-nieuwe-stijl zich te bezinnen op de veranderde positie van hun auteurs. Uitgeverijen fuseren alsof het een besmettelijke ziekte is, de dames en heren directeuren hebben hun mond vol over ‘management’, ‘omzetsnelheid’ en de Nieuwe Koers die ze te varen hebben, maar schrijvers zijn in hun ogen nog steeds bleekzuchtige types die gezeten op een brits in hun kerker met een stompje potlood af en toe iets op een rol pleepapier krabbelen. Deze snelle omzetmanagers weigeren te zien dat veel schrijvers zich, parallel aan de huizen waar hun werk het licht ziet, geheel onvrijwillig hebben ontwikkeld tot eenmansbedrijfjes met een administratie die allang niet meer door één persoon te verhapstukken is. Het zou mooi zijn als de dames en heren directeuren en redacteuren met hun wild doorwoekerende vergadercultuur eens een uurtje aan de ronde tafel uittrokken om, ik noem maar iets, de mogelijkheid van een uitzendbureau voor parttime aan schrijvers toe te voegen secretarissen (m/v) te bespreken. Maar hoe zoiets wereldkundig te maken? Voor roepende in de woestijn ben ik niet in de wieg gelegd. Ik blief bovendien geen sprinkhanen.

Laat iedereen het zelf uitzoeken. Rot op, broederschap. Wat de Nederlandse literatuur nodig heeft, nu en in de toekomst, is waar ze op haar best altijd uit heeft bestaan: een stel stronteigenwijze eenlingen die elkaar zoveel mogelijk uit de weg gaan. Ik wil niemand de wet voorschrijven, en ik laat me door niemand de wet voorschrijven. Ik heb niets anders te bieden dan mijn eigen werk. Alleen daarover wil ik verantwoording afleggen. Ik voel me niet verantwoordelijk voor ‘de’ Nederlandse literatuur. Dus: of De compositie van de wereld er nu bij verbleekt of niet, ik blijf gestaag doorwerken aan mijn forse essay De waan van de dag. Ook de definitieve redactie van ‘De tandeloze tijd’ komt er, of het me nu vijf dan wel tien jaar knippen, schuiven, herordenen, plakken kost. Tot die tijd, en dat zal velen verdriet doen, verschijnen er uitsluitend kleinere romans. De rest - woede en waanzin - hoop ik kwijt te kunnen in een reeks Paroxismen. Dat is wat ik moet doen, en wat niemand anders voor mij kan doen. Of het iets te betekenen heeft voor ‘de’ Nederlandse literatuur, moeten anderen maar uitmaken.