De Revisor. Jaargang 24

[p. 19]

Pieter Boskma
Van de liefde en de troost

De Nederlandse poëzie bevindt zich sinds enige jaren in wat we maar zullen noemen een ‘overgangsperiode’: er is geen stroming of beweging die het lyrische landschap overheerst, geen poëtisch ‘geluid’ waarvan men met algemene instemming zegt: ja, dát is de poëzie van de jaren negentig. Er is momenteel, aan dichters, van alles wat. Hermetici, post-hermetici en neo-post-hermetici. Ouderwetsen, modernen en post-modernen. Raadselbakkers, beeldenbouwers en sonnettensmeders. Neo-romantici, post-romantici, neon-romantici, en zelfs In-Het-Geheel-Geen-Romantici. Enzovoort.

Het voordeel van de huidige situatie is de grote diversiteit aan dichters en ‘soorten’ gedichten - de Nederlandse poëzie is er onmiskenbaar levendiger en veelzijdiger op geworden dan zij in het begin van de jaren tachtig was. Toen was zij star, gesloten en verstoft. Om met Herman Gorter te spreken: ‘Zij ging alleen in zelfverheerlijking en zelfverblinding.’ De ‘hermetische’ poëzie van de epigonen van Gerrit Kouwenaar en Hans Faverey voerde de boventoon. Maar waar Kouwenaar en Faverey terecht school maakten met hun intrigerende werk, bleken de meeste van hun leerlingen maar matig begaafd, wat zich veelal uitte in wel érg veel wit op de pagina's. Van Faverey zullen we nooit meer horen wat hij van zijn navolgers, van zijn ‘school’ vindt. Van Gerrit Kouwenaar horen we dat maar al te duidelijk in zijn sonore, melancholieke lyriek van de laatste jaren: zijn gedichten zingen weer krachtig en zuiver, vertellen vaak een verhaal bovendien, en staan dus vrijwel haaks op de verzen die er in zijn ‘school’ geschreven werden, en misschien nog steeds worden.

Maar de tijd van de ‘hermetische’ heerschappij is voorbij. Op dit moment is in de poëzie weer alles mogelijk. Alle scholen zijn gesloten en de bovenmeesters heengezonden. Het lijkt er dan ook op dat de poëzie uit het diepe, doodstille dal waarin zij jarenlang zat opgesloten, langzaam opkrabbelt en ook het publiek, dat haar begin jaren tachtig massaal de rug toekeerde, weer voor zich weet te winnen.

Het nadeel van de huidige situatie is diezelfde diversiteit. Er zijn zoveel verschillende soorten dichters van zoveel verschillende soorten gedichten, dat de argeloze lezer zich soms begint af te vragen wat dat ook alweer was, een Echt Goed Gedicht en een Echte Goede Dichter, want dat al die gedichten en dichters van nu allemaal Echt Goed zouden zijn, nee, dat kan natuurlijk niet - de wetten van statistiek en genade verbieden het.

De vraag stellen, is hem beantwoorden. Er zijn momenteel te veel dichters, er wordt te

[p. 20]

gemakkelijk uitgegeven. Het resultaat is dat er nu veel ‘dichters’ zijn van, ik noem maar wat, verknipte fragmentjes proza, hortende abstracte raadseltjes, afgezaagde ironie en obligate sfeerimpressies. Hun werk zingt niet en ontroert niet. En ondanks veel (quasi) geëngageerd gefilosofeer, gaat het vaak nergens over. Waar zijn de machtige zang, de diepe ontroering, het speelse orakel? Hooguit in één van de tien bundels die er worden uitgegeven.

Maar waar maken we ons druk over. Aan het eind van de eeuw is de poëtische cirkel bijna rond, dat ziet iedereen. In slaap gesust door de (post-)hermetici, wakker geschud door Maximalen en wat dies meer zij, snelt de poëzie weer af op de Aloude Nieuwe Romantiek. En zo hoort het ook. Elke tijd, en zeker de onze, verdient zijn eigen Aloude Nieuwe Romantiek, daar is de dichter het best onder dak. Liefde, Natuur, God en Dood staan er nog ongestut en in vol ornaat gereed om des dichters verzen jubelend en juichend, dan wel droevig en bedrukt, binnen te komen stormen, zodat alle andere flauwekul overboord kan. Want alle echte kunst is en blijft natuurlijk romantisch, en gaat altijd over het bovengenoemde Kosmische Kwartet, wat mij wel goed uitkomt, als romantische bard van stad en land.

Het gaat dus wel de goede kant op met de Nederlandse poëzie. De lyriek keert terug - het zal weer zingen. Het lange, verhalende gedicht keert terug - het zal weer ergens over gaan. De Zangers en de Zieners zullen het weer winnen van de Haarklovers en de Kruideniers, zo gaat dat nu eenmaal, er is geen ontkomen aan.

Ik schreef en publiceerde de afgelopen jaren veel lyrische liedjes, lange verhalende gedichten, en zelfs nu en dan een min of meer poëticaal gedicht. Voor ‘Waar Moet Of Zal Het Volgens Pieter Boskma Met De Poëzie Naar Toe’, verwijs ik iedereen dan ook graag naar mijn fijne bundels, zoals Simpel Heelal, De Messiaanse Kust, Tiara, In de Naam, en zo zijn er nog wel wat.

Voor nu wil ik besluiten met voor u te zingen, en wel: een drietal liedjes van Liefde en van Troost. Ja, voor u zing ik mijn liedjes van liefde en van troost, dat is, uiteindelijk, de taak van de dichter. Want Inzicht en Geluk, dat zal er voor de meesten van ons wel niet inzitten.

[p. 21]

Drie liedjes uit het zwarte water

Cruiseschip ‘Goethe’ stoomt de haven uit
van Malcesine, zweeft over zonneschittering
op het lange zwarte water weg naar Sirmione.
De bergen aan de overkant duwen hun schedeldak
in zachtoranje nevel en schurken zich
behaaglijk onder de eerste warmte van april.

Ik zie mij wonen aan het kiezelstrand
met zeven kakelende nymfen uit het zuiden.
Wij drinken bij de lunch al wijn voor stevige
siësta-seks, en lopen soms de bossen in,
de steile weg van vrije mensen.

's Avonds slaan de honden aan wanneer
een kiezeltje verrolt. Komeet Hale-Bopp
loert met zijn staart van melkglas
tussen hoge zwarte pieken naar
het lange zwarte water.

Zulke dingen, eenvoudig en echt en omdat
zij eenvoudig en echt zijn, ook goed.
Er zijn vele goede dingen, alleen je ziet ze
zo zelden zoals ze zijn, bevrijd van gedachten
en context. Vaak staan er tranen in het raam
en ruisen er oude en valse liefdes
door de leegstaande huizen verderop.

Het is een onevenwichtig gegeven, dit leven,
en toch ook volslagen stabiel in de geest.
Het gaat er maar om te blijven bewegen
en achter te laten wat duistert en stoort
en de hartslag doet razen van onmacht en haast.

Heb geduld en lief tot het laatst.

[p. 22]

(licht lied)

 

Liefje als het later

 

aan het zwarte water

 

onder lichtgeklater

 

nog als nu als nu kon zijn

 

 

 

Heel ons leven staat er

 

en alles alles gaat er

 

in een stille schater

 

door ons terug in zijn voorbij

 

 

 

Liefje als het later

 

zoals nu als nu kon zijn:

 

goud over berg en water

 

en dat oude goud zijn wij.

Maar als het als het later
aan het lange zwarte water
onder duisternisgeklater
een alleen alleenzijn is
En jouw leven staat er
als een schaduw naast en
begint opnieuw te praten
als van onder aarde

Dan zal ook ik ontwaken
in de opgegraven stem
waarmee ik over water
naar je kom toegerend