De Revisor. Jaargang 24

[p. 49]

B.L. Roeters
Verhalen

klm

Moeder kreeg hoofdpijnen bij de gedachte aan reizen. Maar gelukkig, verder dan 200 kilometer zou ze niet komen.

Bij haar dorp immers trekken de sloten een leven lang rechte lijnen door de weilanden. De wilgen bewaken er de sloten en worden om het jaar geknot; uit de kerk klinkt kalm het orgel, het koor oefent voor de uitvoering. En heeft zij daar niet een solo?

Post van de klm. Post? Die was niet voor haar, en het afgebeelde vliegtuigje vloog toch niet.

Nog meer post van de klm. Dat kan mooi op het stapeltje op de schoorsteenmantel. Daarna kwamen er donkerblauwe koffertjes van de klm. Eentje voor haar, en drie voor de drie jongetjes. Toen waren ze nog gloednieuw, die koffertjes, zonder een schrammetje, bewijzen dat de reis de kleine bezitters over de evenaar zou voeren.

De evenaar? De evenaar.

Een denkbeeldige, niet bestaande lijn.

Familieleden komen afscheid nemen. Wat dapper van je, en wat ver.

Dapper? Ver? Lekker warm zal je bedoelen! Je kunt er in de zon liggen, bruin worden. Maar eerst komt de reis. Ze zeggen drie dagen en drie nachten. Nou, als ik jou was, wist ik het wel.

Ze kan niet meer denken, gevloerd door hoofdpijnen en Zilveren Kruispoeders. Waarom die pijn? Waarvoor waarschuwt deze pijn?

Geen beweging en de gordijnen dicht. Geen licht.

De klm droeg aan de oplossing bij. Er zou een gediplomeerd verpleegster mee reizen. Die zou de zorg voor de drie bloedjes kunnen overnemen.

De klm! De Koninklijke Luchtvaart Maatschappij! De pijn ging over.

Het vliegtuig staat klaar. Schiphol had al veel toestellen, maar nog geen gates. Wel rijdende trappen. Hoog! De kinderen rennen naar boven met hun gloednieuwe koffertjes. Niet zo hard jongens!

[p. 50]

De verpleegster geeft over, grote gutsen erwtensoep over de leuning op de Nederlandse grond van Schiphol. De verpleegster zweet, maar de klm zorgt met de zorg van de klm. Waar is moeder?

Die staat oog in oog met een lachende Egyptenaar. Of lacht hij niet? En wat wil hij met mijn reiswiegje?

De eerste dag is moeder in de baai gaan liggen, aan een strandje met palmbomen, precies zoals ze al dacht. Wel oppassen voor malaria natuurlijk, maar echte zorgen hoef je je niet te maken, door die inentingen van het Rode Kruis.

Lekker bruin. Wel warm. Dat die papua's altijd in de schaduw zitten! Die zijn het gewend natuurlijk, die willen wel eens regen. En wij willen wel eens zon. Zo zit dat.

Moeder heeft twee weken met gillende koorts in bed gelegen, bijna voor het leven verbrand. En de klm haalde haar schouders op. Eens moet je de reiziger loslaten, evenaar of niet.

buren 2

In het provinciestadje is hoger onderwijs het hoogst denkbare. In het centrum hebben ze een schamel grachtenstelsel aangelegd.

Achter het heggetje, in hun huisje, woonden twee studentes. Een van die studentes hield er niet van dat men haar aanstaarde.

- Kijk niet zo! Valt er wat te zien?

Nee, er viel niets te zien. Even later.

- Nu kijk je weer! Is er wat?

Ze was verbazingwekkend lelijk. Je wilt het niet toegeven, maar je kan er niet omheen; je bent de buurman.

Sommige studentes hebben dan nog een vrolijke natuur, of ze zijn wellustig en trekken daardoor de aandacht. Maar zij niet. Wantrouwen had haar ogen dichtgeknepen en ongeloof haar mond opengezet, zuinigheid hield haar beursje gesloten. Dan legt alle goede wil het af.

Ze was een volmaakte aanklacht tegen de schoonheid, dat weer wel.

Het huisje werd met de grond gelijk gemaakt. Slopers weten zoiets.

[p. 51]

de schoolslag in tokio

Iedereen stootte elkaar aan als zij zich in het water liet zakken. Er werd verteld dat ze bij de schoolslag zulke hoge golven maakte dat er wel eens iemand in was verdronken. De Kolos uit de Oeral zou je denken. Maar ze woonde in de Star Numanstraat. Bij de bakker lag elke dag een heel tarwebrood voor haar klaar. Haar moeder smeerde er dikke plakken kaas op. Zij moest trainen, baantjes trekken, schouders ontwikkelen. De hele buurt hield in. De schoolslag in Tokio is voor ons. Die gouden plakken zijn voor ons.

stip

De Eeuwige Jachtvelden waren door bulldozers opgehoogd. Het hoofdkwartier was alleen door de blubber te bereiken. Ton had, zoals zo vaak, het hoogste woord. Hij was de enige die zich niet stoorde aan zijn eigen gestotter en gestamel. Vuurtjes maken kon hij overal. Hij had het in zijn vingers. Bovendien, zijn vader zat in het leger.

- Stip, zegt Ton.

Stip? Het is een ronduit teleurstellend antwoord.

- Stip? Waarom Stip?

- Niet goed dan? Wij kunnen er ook niets aan doen.

- Jij wilde zelf een bijnaam. Klaus valt Ton bij.

Zonder bijnaam ben je niets. Dat betekent dat niemand iets van je vindt.

- Maar Stip? Waarom Stip?

- Of wil je Na-na-na poleon heten ofzo.

- Napoleon is geen bijnaam! Klaus is snel aangebrand.

- St. St-ti-ti-stip. Stip aan de horizon. Dat je in de verte aanko-ko-komt, of v-v-v-v-.

- Vertrekt. Klaus is behulpzaam. Hij krijgt een klap.

- Ko-ko-kop dicht.

Zijn slagen stotteren op Klaus' hoofd.

- Stip is je bijnaam. Wil je hem of niet? Zeg dan wat man.

Stip. Een stip, meer niet. Je kunt nog beter voor openbare worden uitgescholden. Een stip.

- Waar ga je heen?

- Ik ben een stip toch?

Door de blubber weer weg. Ergens uit die modderhopen kringelt een beetje rook, als je goed kijkt. Een verspieder kan dat. Vanuit die positie daar staat hier een

[p. 52]

stip. Ton ‘de Verspieder’. Hij wel. Klaus heet ‘de Mof’ (heeft Duitse voornaam plus zijn moeder is gescheiden).

Na de winter, als de bulldozers komen, zullen de Eeuwige Jachtvelden gesloten worden. De volgende winter zullen er allemaal nieuwe huizen staan.

De Eeuwige Jachtvelden zijn dan onder de grond, in de kelders, de vochtige fietsenhokken, de kruipruimtes. Waar moeten de Indianen heen? Of worden ze nog verder de stad uitgeduwd, verdwijnen ze in de golven?

brandal

Lea is een zwarte engel. Ze zit op een boomstam bij de sportvelden. Er wordt kastie gespeeld door rennende witte sportschoenen en een blank slaghout. Lea's kleurrijke rok valt over haar zwarte enkels. Ze doopt een stokje in een kalebas. Een felrood puntje komt er uit. Brandal. Tongval.

- Probeer eens jongen. Proef.

Die vreemde smaak die brandt in je tong, de hele weg naar huis, de hele lange weg naar huis plakt de smaak aan je tong. Tot Ierland toe.

In Ierland zitten twee stille gerepatrieerde Indiëgangers. Ze eten met hun handen. Ze zijn nergens thuis. Thuis is waar de brandal is.

november

Alleen in november, rond vijf uur, als binnen in de cafés de happy hours worden gevierd in broederschap en gezelligheid, drijven buiten langzaam reusachtige ruimteschepen over; een fantastische roze en blauwe vlootschouw van buitenaardse schoonheid, een superieure demonstratie van de goden die over ons waken, ons klein houden en onze luttele daden zegenen.

Het is een adembenemend vertoon van macht, maar is helaas op geen enkel beeld vast te leggen, door geen Spielberg of Welles niet. Bovendien, in de bioscoop zou geen kijker zulke beelden pikken. Het zou het godsbesef van de bioscoopganger ver te boven gaan.

Beneden staat de crew verveeld te ginnegappen. Op de galerij van de bovenste verdieping zal zo meteen de zelfmoordenaar verschijnen, gekleed in de jurk van de vernederde en kaalgeschoren actrice. De buurtbewoners (‘Eindelijk eens een áángekondigde zelfmoord!’) stampen van de kou. Waar wachten ze nog op? Het gele

[p. 53]

vangkussen is opgeblazen. De bekertjes melige tomatensoep van de crewleden dampen. De camera-assistent hangt wasknijpers aan de jas van de regie-assistent.

Niemand ziet hoe aan de hemel achter de flatgebouwen rozige vingers zich naar hen uitstrekken. Het zijn de alomtegenwoordige vingers van de Grote Acteur, de Orson Welles die eeuwig vanuit zijn hoge hemelen op zijn figuranten neerkijkt.

Elke november wordt hij met warm vlees geëerd. Donkere lichamen storten zich van de daken naar beneden, suizen rakelings langs argeloze wandelaars en spatten krakend op de grond uiteen.

Met het oog hierop zijn in november de daken dan ook afgesloten. Het werd tegek. Maar voor de film wil Orson nog wel eens iets door de vingers zien.

Op de bovenste galerij verschijnt onder mager applaus de zelfmoordenaar. De geluidsman fluistert codes in de microfoon. Walkie talkies knetteren.

- Doe maar één duikeling.

- Wat?

- Eén duikeling. Alsof je spijt hebt en toch terug wilt. Nee, ja, laat die salto maar, probeer maar te doen alsof je weer naar boven wilt klimmen, dat je spijt -

Geknetter.

- Spijt? Hoor ik spijt?

- Ja. Je krijgt spijt.

- Dus één salto?

- Géén salto.

- Ok, één salto.

- Nee, géén salto. Alleen tegenstribbelen.

- Wat zegt die man nou? Tegenstribbelen? Ik ga hier dertig meter naar beneden springen, dus fuck niet met mij, ok?

- Goed. Ik doe het niet meer. Laat iemand anders het maar zeggen. Zeg jij het maar. Ik wil die jurk in de lucht zien fladderen.

- Heb je.

Geknetter en geknisper.

- Maak je geen zorgen. We doen het zoals we gerepeteerd hebben. Dus spartelende bewegingen zonder salto. Ok? Iedereen klaar?

De geluidsman richt zijn geluidsboom op de stuntman.

De zelfmoordenaar fladdert naar beneden en zal in de montage sneuvelen.

Zelfmoord zou te melodramatisch zijn.

In ieder geval, het stond erop. De crew zou vertrekken.

[p. 54]

De vuilniscontainer puilt uit van de etensresten. Hier en daar zijn op de stoeptegels nog kruizen van gaffertape te zien; aanwijzingen om de hele dramatische actie volgens de bedoeling en haarscherp in beeld te brengen.

Maar voor de flats is er niets veranderd.

Diezelfde avond zouden de flatgebouwen beginnen aan een nieuwe lange novembernacht. Boven hebben de vingers zich teruggetrokken.

De crew trekt verder, de winter komt.

stairway to heaven

De wethouders hebben in de kelder van de Blauwe Engel weer eens hoog van de toren geblazen, maar pochen deden ze dit keer toch niet: zij hebben de stad laten vormgeven door kunstzinnige, ultramoderne en extreem fijnbesnaarde Italianen. En nu is de stad niet helemaal meer de oude.

De berg in het Noorderplantsoen blijft het hoogste punt. Hoger kan niet.

Daar begin je vaart te maken met de slee, en ga je naar beneden, in noordelijke richting, goed uitkijken bij de winkelstraat, doorsuizen, snel oversteken, en die brede weg in, met aan weerszijden bomen, flink aanzetten op de gladde tegels van de stoepen, tussensprintje op de rolschaatsen, links de westelijke gebieden laten liggen, rechts de oostelijke, het ijzeren gordijn, daar heb je Theo, hee Theo! Theoooo! kijkt niet: we gaan te snel. Even later rechts heb je de Star Numanstraat met daarachter het Noorderzwembad, snoekduik, snel borstkrollen, nog steeds in noordelijke richting tot de Technische School, daar gaan we omheen, om de hele school, met de racefiets, een tijdrit, sneller dan Jan Janssen, voorovergebogen over het stuur als Poulidor, sneller dan je broer, sneller dan jezelf. Zweet wegvegen, dag broer, over de brug.

Doortrappen. Na de schooltuintjes met de radijsjes en de peultjesoogst over de weg, een viaduct, de helling opklauteren, je oor op de rails leggen. Een metalen gezang! Daar komt de trein. Jump! Jump!

Pas in de wagon kun je even uitpuffen.

Links en rechts zijn de weilanden, zo ver als je kan zien.

De oude machinist voorin heeft gewacht, is ongeduldig, vraagt: kan ik? Ja? Hij heeft zich niet voor niets schrap gezet, de wijzers trillen, de toerenteller houdt de adem in. Nu? Los! De kolen worden door de geblakerde, gespierde knechten schop na schop na schop in het vuur gegooid. De machinist glundert: kon hij elke dag zijn ros maar zo de sporen geven. Eerst valt het geluid van Ivanhoe uit, daarna het

[p. 55]

beeld, de sneeuw verdwijnt in een stip en in die stip uiteindelijk ook de televisie zelf. Weg televisie.

De snelheid wordt verder opgevoerd. De trein snelt over de rails, de bielzen zijn niet meer te tellen, de weilanden hellen over, paarden draven losgeslagen, schapen buitelen voorbij, een perron met wachtende schimmen. Dijk in zicht! De trein remt af. Vonken spatten van de rails. De knechten moeten de hitte met emmers water te lijf. Stoom dringt de coupés binnen. De angstfluit van de trein. Gesnerp. De trein staat stil voor een blok. De trein gaat niet verder, het eindpunt is bereikt.

Achter de dijk ligt de zeevlakte. De rest zul je moeten wandelen.

De machinist zwaait je in de verte na met zijn spiegelei, dat was even aanpakken, de draver moet af en toe schuimbekken, uitrazen. Pas als je uit zicht bent zal hij zijn loco weer kalmeren, hem zijn bit indoen en hem weer geheel volgens de dienstregeling laten rijden.

Onderaan de dijk loop je, gevolgd door de krijsende eeuwige meeuwen.

In de verte zie je het al liggen: het stadje van rode legosteentjes. Geboren in de luwte van de noordenwind, aan de uitlopers van het Noorderplantsoen, waar de trein niet verder kan omdat het land óp is. Daar ligt een stadje, gekoeioneerd door de boeren van het hoge land, bestierd buitendien door een oud, ingeteeld, adellijk geslacht.

In dit stadje is nog geen televisie, maar wel een bioscoop en één radio per gezin. Het nieuws dringt hier zeker door.

Als daar je wiegje heeft gestaan, hoe kort ook, ook al is het midden in de zomer, nou, dan - dan - zal je het weten.

Een blauw geblokt hemeltje.

- Wat voor baby is het?

- Het is een babytje als alle anderen, echt helemaal gaaf!

Moeder vond kinderen net zo bij het leven horen als een warme maaltijd elke dag, ter kerke gaan, trouwen, maar wel belangrijker natuurlijk.

- Een kind krijg je, van wie? Van God, van wie anders?

- Oh mijnheer, wacht u nou zo lang buiten, gaat u weg, laat haar eerst persen.

Ja, persen mevrouw, bijna, ja, goed.

Nee alstublieft mijnheer, gaat u, echt, het komt goed. Op het tafeltje op de gang ligt de Arend en de Spiegel dacht ik. Niet?

De deur zucht dicht.

- Wat is het, een jongetje? Alweer? Wat lief. Je weet nooit wat je krijgt, maar dit is ook goed. We zullen hem in uw licht opvoeden, heerlijk, rechtvaardig, het zal een fatsoenlijk mens worden. Dat beloof ik. Zweren mag niet. Maar anders -

[p. 56]

De deur zucht open.

- Ja, nu kunt u weer binnen komen. Bent u de zoon? Het is een jongetje. Hij lijkt wel wat op u! Bent u het zelf?

Echt ópkijken zou ze als er na al die jaren géén kindje zou komen. Geen meisje, geen jongetje, niks.

- Haha, dan zou God nog steeds bestaan hoor. Maar dat is nou eenmaal niet gebeurd en as is verbrande turf.

Moeder wist op dat moment nog niet dat haar de klm boven het hoofd hing.

Een wijze vrouw, een oude Indiaan zoals ze daar ligt. De handen gevouwen en een fijn glimlachje. Deze vrouw is niet van hier. Je kunt haar van alles vragen maar ze zal geen antwoord geven. Ze houdt het een wijs Indiaans geheim.

film

De straat wordt op afstand gehouden met lange rode en witte linten. Achter de nieuwsgierige ruggen is een helle bron van licht te zien. Blauw licht weerkaatst op de gevels. Een filmploeg, in onze straat?

De buren hebben hun ramen omhoog geschoven en buigen zich naar buiten.

Midden op de rijweg ligt een man in een ongemakkelijke houding. Een plas donkerrood bloed glimt naast hem. Zijn gezicht is dof en grijs. Asgrijs.

Een fotograaf beweegt behoedzaam om hem heen.

- Hij ligt er al meer dan een uur.

- En ze laten hem gewoon leggen.

Iets verder houdt een politieman zijn hand voor de blauwe lens van een filmcamera. Hij duwt de cameraman terug tussen de nieuwsgierigen.

- Een afrekening zeggen ze.

noorderkroon

Elke avond, bewolkt of helder, tuurde vader de hemel af: waar staat de Noorderkroon? Komt hij dichterbij? Verdwijnt hij?

Niet ver daar vandaan, alleen de Ceintuurbaan oversteken, is het graf van zijn vrouw.

Hij had zijn eigen naam alvast naast de hare laten zetten.

‘Ik ben ook een beetje gestorven.’

[p. 57]

Het graf ligt er mooi stil bij, beschenen door de Noorderkroon.

Het grind kraakt zoals het op een kerkhof kraakt. Een wit pad van schelpjes in het duister dat voert over een slootje, en dan, na een kleine speelweide, worden de lichten van de Noorderkroon zichtbaar.

De spaarlampen van de Noorderkroon.

De mensen in de Noorderkroon. Ze hebben nog een klein duwtje nodig en dan zijn ze dood.

De bakstenen bungalowtjes zijn uit de lucht komen vallen. Er tussenin zijn asfaltweggetjes gestort.

Hier gelden dezelfde verkeersregels als in de grote wereld.

‘Richting aangeven, voorsorteren, weet u nog? Er is een maximum snelheid. U zult raar opkijken hoe hard die elektrische karretjes nog gaan!’

De Noorderkroon.

Elke avond stond de Noorderkroon dichter bij hem.

‘Nee, leuk is anders. Maar als je dan toch ergens heen moet, laat het dan de Noorderkroon zijn’ en ‘Jullie zijn zonen. Jullie kunnen er voor zorgen.’

De ridders zijn op weg naar het heilige noorden. Hun witte paarden steigeren tegen de blauwe hemel.

Het is het magische uur. Het uur van de wolf. Het jaar van de heilige tocht. De ridders zijn op weg.

Het tijdperk van de Noorderkroon was aangebroken.

‘Maar niet op de verpleegafdeling want die verpleegsters zijn niet te vertrouwen. Ze willen je sieraden.’

De Noorderkroon. Velen geroepen, weinig uitverkoren.

Per aflegging gaat de prijs omhoog. Leegstand is verlies.

De verpleegafdeling was voor vader te hoog gegrepen.

De Noorderkroon verlicht nu het schelpenpad dat voert naar hun graf.

Niet ver daar vandaan, de Ceintuurbaan oversteken, staat zijn huis te koop.

In de tuin zijn witte paarden aan het grazen.

De ridders drinken koffie.