De Revisor. Jaargang 22

[p. 20]

Matthijs van Boxsel
De Encyclopedie van de Domheid Appendix

Isidore Ducasse Imaginair portret door Félix Valloton.

Comte de Lautréamont, De zangen van Maldoror

Om mechanisch de inhoud van een slaapverwekkend verhaal op te bouwen, is het niet voldoende dwaasheden te verkondigen en met steeds nieuwe doses het verstand van de lezer zo buitengewoon af te stompen, dat zijn geestvermogens voor de rest van zijn leven door de onfeilbare wet der vermoeidheid verlamd blijven; men moet hem bovendien met een goed hypnotisch fluïdum op een ingenieuze manier in een slaaptoestand brengen zodat hij zich niet kan bewegen, door hem met uw vaste blik te dwingen tegen zijn wil zijn ogen te sluiten.
vi, viii

Lautréamont is dom, en hij weet het. In plaats van te verstommen uit angst een domheid te begaan, geeft hij zich er onbeschaamd aan over. Hij spreekt in gemeenplaatsen, kraamt onzin uit, verhaspelt gezegden, neemt metaforen letterlijk en interpreteert feiten metaforisch. En dit alles op een plechtige toon; lachen kan hij alleen huilend.

Door zo veelzijdig en kleurrijk mogelijk dom te doen, ontstijgt Lautréamont de grijsheid en stijfheid, de twee gevaarlijke kanten van de domheid. Alle dwaasheden weet hij samen te smeden tot een bedwelmend meesterwerk. De lezer wordt gefopt: met voorbijzien aan de platheid verliest hij zich in een diepte vol fascinerende beelden.

Lautréamont heeft van domheid kunst gemaakt. Zijn anti-held Maldoror staat in een literaire traditie van pedante kwasten als Joseph Prudhomme (van Henri Monnier), Tribulat Bonhomet (van Villiers de l'Isle-Adam), M. Homais (van Flaubert) en M. Fenouillard (van Christophe). Hij is een voorloper van Ubu en de God Denkbaar.

Maar Lautréamont ging een stap verder. Anders dan bijvoorbeeld Flaubert, voor wie de stijl heilig bleef - ook als hij de domheid aan het woord liet - heeft Lautréamont zelfs grammaticale dwaasheden in zijn tekst toegelaten. Zijn boek is niet alleen dom naar de inhoud, maar ook naar de vorm, wat een vertaling des te hachelijker maakt. Dat Lautréamont zich bewust was van zijn domheid, blijkt uit het

[p. 21]

laatste hoofdstuk waarin hij het bovenstaand recept voor zijn mystificatie prijsgeeft.

Lautréamont heeft van domheid zijn sterkste kant gemaakt.

De zangen van Faurisson

Robert Faurisson heeft als eerste De zangen van Maldoror ontmaskerd als een mystificatie.⁺ Hij moest toegeven ook zelf eerst diepte te hebben gezien waar platheid heerste.

Faurisson was voortaan op zijn hoede. Uit angst opnieuw te worden gehypnotiseerd, ‘ontmaskerde’ hij enkele jaren later het dagboek van Anne Frank als een vervalsing. En in 1980 verscheen een boek met de ‘onthulling’ van de ‘Auschwitz-leugen’: ‘Ook ik ben lange tijd bedrogen geweest, en heb 15 jaar lang geloofd in de⁺ realiteit van de “gaskamer” als in de realiteit van de zon op klaarlichte dag.’ Volgens Faurisson waren de concentratiekampen opvangcentra voor tyfuslijders. Door het gruwelijke dieptepunt van onze beschaving te maken tot een bewijs van gezondheidszorg, plaatste de ‘revisionist’ Faurisson met terugwerkende kracht alle feiten en verklaringen in een volstrekt ander perspectief.

Zijn boek draagt een onthullend motto: Ce qu'il y a de terrible quand on cherche la vérité, c'est qu'on la trouve. Deze spreuk ontmaskert de ontmaskeraar. Het vreselijke is niet dat je de waarheid vindt; het vreselijke is dat je altijd de waarheid vindt die je zelf zoekt, omdat zij mede het produkt is van je speurtocht.

Faurisson wist zichzelf door goed gedoseerde dwaasheden en hypnose te verblinden voor de idiotie van zijn eigen mystificatie. Faurisson werd Maldoror; hij maakte carrière in het kwaad dat domheid heet.

+ A-t-on lu Lautréamont? Gallimard, Parijs, 1972.

+ Mémoire et défense. Contre ceux qui m'accusent de falsifier l'histoire; met een voorwoord van Noam Chomsky waarin deze het recht op vrije meningsuiting verdedigt.