De Revisor. Jaargang 21

[p. 47]

Kreek Daey Ouwens
Uit: Woorden

Ik noem het kleine meisje Bee om over haar te kunnen schrijven. Alleen op die manier kan ik afstand nemen van mijn eigen ‘ik’, en toch wordt alles onder het optekenen anders dan hoe ik mij de dingen herinner, en is er een andere soort eenzaamheid dan toen. Met een dun potlood schrijf ik op het vlekkeloze papier. Het is laat in de avond. Ver slaapt mijn moeder en ik schrijf over haar, ik wil dat niet maar het is de enige manier om erbij te zijn, en het is de enige manier die ik ken, ooit gekend heb, de woorden van binnen, de huivering ze los te laten, ze worden zichtbaar in de lucht van de avond en krijgen een zwaarte en scherpte die met niets te vergelijken valt, een absoluut einde.

Bee groeit op in het zwijgen. Een woord, hardop uitgesproken, breekt onmiddellijk als een stok in een rivier.

·

Een handje moet ze geven en ‘goedemorgen’ zeggen, en ‘goedemorgen’ is een schaamwoord. De vloer is donker en glad als een olievlek; daarboven de hoge gestalte van de zuster, een gestalte, donkerder en zwaarder dan wat ook, streng, stil. Het woord te moeten zeggen, hardop! Weten alle kinderen het die als gekken vlak langs haar schieten? Een jongen is werkelijk tegen haar opgesprongen, als om haar de schrik op het lijf te jagen, nog meer schrik. Zijn het zijn armen die zo trillen of is het haar borst? Tien verhitte gezichten, twintig ogen. Op een meter afstand schreeuwt de zuster stapt schreeuwend naar voren nog een stap schreeuwend loopt ze weg, laat Bee achter in het nu lege lokaal, de deur gaat op slot. Er zijn deuren en hekken die niemand meer opendoet: de poort van een verlaten kasteel bijvoorbeeld, of de liggende deur van een schuilkelder die bedekt is met slakken en bruin mos.

Als Bee thuiskomt is het al bijna donker. Binnen branden alle lichten, maar daar wil ze nog niet zijn. Ze loopt naar de achterkant van het huis, gaat het kippenhok binnen en blijft daar staan kijken. Een hen vliegt krijsend op, achtervolgd door de

[p. 48]

haan, zo nu en dan valt ze plat op de grond, een vuilwitte verenprop, als een stijve dameshoed. Dan opeens is ze weer levend, rent weg, zoals het hoort. Er hangt onweer in de lucht. Van de muren stijgt een geur die doet denken aan zure melk. De grond er omheen is vochtig, vol strijd en lawaai, alleen maar gemaakt om te vechten. Stil kijkt Bee toe; de woorden fladderen in haar borst als om er uit te willen vliegen. Waar ze zeker is dat niemand haar hoort zegt ze ze hardop, de schaamwoorden, allemaal, harder en harder. Tegen de kippen en de haan. De donkerte van de avond.

Met de blinkende badkuip wordt de zon de keuken binnengewerkt en onmiddellijk voelt Bee een lichte zweving in haar buik, als een slangetje dat wegslipt. Snel kleden ze zich uit, gedeeltelijk weggedraaid van elkaar maar toch kijkend. Het oudste zusje heeft al borsten, wijd uit elkaar en hoog, nog niet die van een vrouw. Ze slaat haar armen er omheen en ook de anderen verbergen iets wat hen verlegen maakt en hun hele manier van doen heeft iets ongewoons, opgewonden bijna, met korte oprispingen van lachen, als mussen aan een venster. Bee is zich bewust van haar naaktheid die aanvoelt als deeg, van het prettige klaterende geluid van water; nu schuift de zon weg en het licht in de keuken wordt donkerder, grijzer, zonder schaduw, en rechtop zittend op de houten stoel, wachtend tot het haar beurt is in de teil te stappen, voelt ze zich rustiger worden, de zusjes zijn stiller, langzaam komen de woorden los, als het geluid van twee druppelende kranen.

Eerst giet de moeder wat water uit de teil over haar hoofd en Bee ruikt de geur van shampoo, een sterke goedkope geur die toch lekker is, ‘dat is de kunst’, zegt de moeder. Met haar handen houdt ze haar ogen dicht, totdat alle zeep is weggespoeld en haar haren als een gordijn voor haar gezicht hangen. Haar ogen durft ze niet echt open te doen, tussen spleetjes ziet ze smalle strepen, als dunne boomstammen, eerst zwart dan allerlei kleuren. De handen van de moeder zijn weg. Ze loopt door de keuken, raapt de kleren op die op de grond liggen en hangt ze over de stoelen. Ze gaat dwars door de bomen en Bee volgt haar met haar ogen en wentelt zich in de warmte van het water, in de bewegingen van de schuimvlokken die elkaar raken aan de wanden, in de richting van de moeder, een verlangen, hunkering naar meer, meer, een begeerte, genot en tegelijk een besef van heimelijkheid. Een onverklaarbare eenzaamheid. De moeder staat bij de kachel en warmt de waterketel op het vuur. De vlammen klimmen omhoog in vlechten van rook, dan verbleken ze, worden weer groot en kleuren de muren, rozig en warm; het licht komt niet helemaal tot de andere kant, maar op alle dingen dichterbij, de bontgekleurde kleren, het ijzer van de rand, de armen, de benen, de gezichten.

[p. 49]

·

Vreemde mannen hebben haar gewassen en haar aangekleed. Een lange lichtstraal valt op haar gezicht, op haar handen die melkachtig wit zijn, haar hele lichaam, haar hele wezen is teruggetrokken op het niets. Ze draagt de jurk die ze vorige zomer gekocht heeft, die ze netjes heeft gevouwen en weggelegd, de stof even tegen haar wang gehouden, de geur opgesnoven. Ik kijk naar haar gezicht. Het is me vreemd en ik ben vreemd en als ik hier niet zou zijn dan zou dit niet bestaan, het bestaat ook niet, mijn bewustzijn heeft hier niets mee te maken. Zoals ze hier ligt is ze een legende, streng maar delicaat, en ik heb niet de moed haar te ontcijferen.

Ik moet me losmaken en weer teruggaan naar de kamer waar mijn broers en zusjes zijn, verslagen en ook iets van bijna-gelukkig, om opnieuw te voelen hoe ze alles in balans heeft gebracht, mijn moeder, de stille eenheid van de laatste dagen, een zomernacht, de ingehouden adem van het zwijgen; verlegenheid om het aanraken, verlangen naar herinneringen, in haar eigen bed, in haar eigen huis, in haar eigen kamer. De woorden, de verhalen stuk voor stuk neergezet in de nadering van de dood: woorden van woede, geduld, tederheid die de pijn verdraagt van een absoluut einde. We zitten bij elkaar, onder het licht van de lamp die gedeeltelijk is afgedekt, een geblindeerd licht dat me herinnert aan de schaduwen vroeger op de muur, de schepsels, de dingen hangend boven mijn hoofd; slangen, vreemdgevormde plooien, bleke gezichten, een nauwe donkere tunnel eindigend in vlammen, vuur, een heldere gekartelde waaier. En dan wil ik toch weer terug, naar haar kijken, naar de dood, naar haar handen die zo verschrikkelijk wit zijn en waarvan ik niet weet of ze ook het verlangen hebben gekend, het eeuwige rusteloze verlangen, dwalen van de ene lege ruimte naar de andere, staren naar de voorbijgangers op straat, staren naar elk voorwerp, elk schilderij, de kleuren, de vormen; het pogen om oude verwachtingen in elkaar te laten vloeien met wat je nog wensen kunt, het pogen te ontrafelen, zoeken, blind zoeken in kasten, laden, aanvallen, gezichten aanvallen, bleek en hulpeloos, lippen, lippen, hardnekkig. Toegeven aan de oude drang hardop de woorden te zeggen, ze te horen vallen als sneeuwvlokken die contact maken en onmiddellijk smelten. Buiten klinkt het geluid van ijzer. Diep beneden ons zijn de vuilnismannen aan het werk. Met hun grote handen tillen ze de containers, dragen ze in de richting van de vuilniswagen, dragen alle dingen die mijn moeder gisteren nog heeft aangeraakt. Als ze weg zijn wordt het stil. De straten zijn stil; de huizen, de deuren, de ramen zijn scherp afgetekend, zijn stil.