De Revisor. Jaargang 16

[p. 2]

[1989/6]

Barber van de Pol
Les aan huis

Onder de jaloezieën doorkruipen is lastiger dan ze optrekken en rechtop door de openstaande deuren de tuin instappen, maar ze zijn stuk en hangen al een jaar onveranderlijk neer. Ik verlaat de werkkamer gewoonlijk via de deur van de huiskamer. Vandaag wordt daar muziekles gegeven, van half een tot zes uur en de suitedeuren zijn dicht. Niet storen is de stilzwijgende afspraak. Nog een geluk dat het niet regent. Ik zou weg kunnen gaan maar ik weet 's middags nooit iets anders te bedenken dan achter mijn bureau zitten, al is het maar voor de vorm. Dus zit ik hier en luister.

Dit is al de derde woensdag in successie. Het begon vorig jaar. De jaloezieën waren nog niet stuk, herinner ik me. Toen was het maar voor twee uurtjes. Het Joodse gezin waar de lessen gewoonlijk werden gegeven stond voor Pesach en moest dagenlang poetsen en stoffen. Het speet ze, maar het huis was niet beschikbaar. Thuis kan de lerares niet terecht, want haar man is al jaren overspannen en verdraagt geen drukte. Of de lessen bij mij gegeven mochten worden.

Ik vond het goed. Wie zonder muzieklessen is opgegroeid, geniet van de beschaafde sfeer die een ingehuurde leraar of lerares samen met jouw kind schept. Dat beseft niet iedereen. Ik ben opgegroeid met bijna uitsluitend geluiden die lawaai waren en soms ben ik bang dat het nog zo is. Er is strenge ordening nodig om geluid draaglijk te maken. Mijn vader speelde kornet in de plaatselijke harmonie. Hij mocht thuis alleen 's morgens vroeg op verjaardagen Langzal-ze-leven spelen, zo hard hij wou. Mijn broers mochten meer. Ze sloegen akkoorden aan op hun gitaar en kweelden opdringerige liedjes. Alleen mijn moeder had gevoel voor verhoudingen. Ze zong Catharina van Rennes bij het baden en het koken en bij het naar bed brengen zong ze slaapliedjes. Ik was een stil kind.

Mijn dochter komt straks aan de beurt. Ze heeft nu vijf jaar les en haar linkerhand klapt nog altijd bij de pols naar achteren in plaats van zich soepel over de snaren te buigen. Ze moet talent hebben anders zou ze er niet toch nog iets van terechtbrengen. Ze is net overgestapt van een gewone viool op een altviool. Dat haalt haar wel uit de impasse, zegt haar lerares. Dorien is zo gesloten, zegt ze ook. Je kunt tien keer het zelfde aan haar vragen en ze zal tien keer ja knikken, maar ze doet het niet. Ik ken dat. Mijn dochter is niet volgzaam, maar bij mij doet ze altijd wat ik zeg. Misschien moet ik zelf eens over die pols beginnen.

De lessen zijn duur. Zeventig gulden per uur is twee keer zo veel als mijn pianoleraar krijgt en die komt nog elke week aan huis ook. Ik had even gedacht dat de vioollessen gratis zouden worden in ruil voor de geboden gastvrijheid. Dat was niet zo. We moesten juist een nieuwe

[p. 3]

muziekstandaard kopen omdat de lerares de oude, die vastgeroest was, niet hoog genoeg vond en zuchtte toen we hem op een paar delen van een encyclopedie zetten. Ik heb gisteren nieuwe verlichting bij de piano laten aanbrengen. De oude lamp gaf te hard licht.

Over de piano zelf heeft ze geen klachten. Het is een Bösendorfervleugel van drie jaar oud. Ze kijkt er tevreden naar als ze op de kruk gaat zitten. Ze vraagt altijd een doekje om de toetsen af te stoffen en speelt daarna haar begeleiding met duidelijk plezier.

Ze is aardig, mevrouw Terruwe. Ze heeft ons aan de altviool van Dorien geholpen. Hij is van een vriendin die reuma had en toch niet meer kon spelen. Dat die vriendin na de periode van bruikleen met een gechargeerd taxatierapport kwam en ineens veel meer geld wou hebben dan was afgesproken, kan zij niet helpen. We mogen blij zijn, zegt ze, met zo'n instrument en met alle bijgeleverde bladmuziek. De dierentuin van K.L. Straatmeijer, Sketches van Otto Kriek, Rêves d'enfants van Henri Stasseville, en dergelijke. Mijn dochter moet leren zelf uit te zoeken wat ze mooi vindt. Haar maakt nooit iets uit. In haar schrift staat dat ze een nieuwe kinhouder moet hebben voor haar altviool. Ik legde mevrouw Terruwe uit dat ik het te laat had gezien, want Dorien had weer eens niets gezegd. ‘Het is allemaal wel duur, hè?’ zei ze toen. ‘Ja, je moet er wat voor over hebben.’ Dat was meelevend.

De telefoon gaat. Ik neem snel op, maar het is voor Dorien die op haar kamer zit zolang ze niet aan de beurt is voor les. Nu moet ik weer onder de jaloezieën door. Ik beheer de moedertelefoon. Onze twee telefoons gaan via mij, tenzij zij als eerste opneemt. Dan kan ik haar contact verbreken door zelf de hoorn te pakken, maar ik wacht meestal tot ik Mam, voor jou! hoor. We kunnen vanmiddag beter de stekker uit het stopcontact trekken. Er wordt vaak gebeld en dat lijkt me erg storend. Aan de andere kant, het is meestal in verband met een leerling of een les dat er wordt gebeld.

Om vier uur heeft Dorien les en ik weet niet of ik er bij word verwacht maar ik moet om die tijd mijn jongste dochter halen van een verjaardagsfeest. Dat komt wel goed uit. Ik kan zo toch niet werken en bij de vioolles zitten was vorige week geen succes. Ik wilde steeds antwoord geven namens Dorien die haar mond stijf dicht hield. Als Dorien nu maar thee zet. Alles staat op een papier aangegeven. Gas aan, water aan de kook, gas uit, water op thee gieten, na drie minuten inschenken, het theebuiltje uit de kop. Dat was ze vorige week vergeten. Het kopje staat al klaar om te voorkomen dat het weer een Snoopy-kom wordt. Ik vind zoiets niet erg maar van haar lerares weet ik het niet. De koffie vanmiddag vond ze goed. Mijn nieuwe semi-professionele espressomachine is perfect.

Alweer telefoon. Of Xander veilig is aangekomen. Xander is verantwoordelijk voor het vioolspel dat nu in de kamer klinkt. Hij is nog niet zo ver als mijn dochter. Ja, Xander is veilig aangekomen. Wat een gebel. Ik kan beter de was gaan doen of zo. Iets nuttigs. Maar zo'n machine maakt een hoop kabaal en hij zal net op z'n hardst centrifugeren als mijn dochter aan de beurt is.

Ik bel mijn vriend op. Ik ben misschien te stil en ik wil niet dat zij denkt dat ik luister. ‘Hallo, met mij.’ Er is niet veel te vertellen. We hebben elkaar gisteren nog gezien. ‘Zit je te werken?’ vraagt hij. ‘Ja.’ Hij vertelt wat hij die ochtend allemaal heeft meegemaakt. Hij heeft achter de PTT aangezeten omdat hij een spoedbestelling verwacht. Ik probeer te bedenken wat ik voor bijzonders heb gedaan maar ik weet niets. Verhalen over de kinderen irriteren hem. Hij is geloof ik een beetje bang dat ik een beroep op hem doe, vanwege zijn auto. Ik heb geen rijbewijs. Vorig jaar bood ik hem aan de auto van hem te kopen. Dan kon hij hem altijd gebruiken

[p. 4]

en voelde ik me niet zo'n profiteur als wij meerijden. Hij wilde niet. Ik had trouwens niet geweten waar ik het geld vandaan had moeten halen. De Universiteit betaalt slecht.

De tuin is opgeruimd, vertel ik. Er moest nodig worden gesnoeid en het gras lag vol papiertjes en stokjes. Dat mijn ex het heeft gedaan toen hij een uur op Dorien moest wachten, vertel ik niet. Hij begrijpt niet wat het is om een gezin te hebben en twee linkerhanden. Zonder hulp zou ik instorten en alles met mij. Mijn ex mag de tuin hebben als ik daarmee van honderd probleempjes en karweitjes af ben, maar voor mijn vriend is dat onverdraaglijk. Dat mevrouw Terruwe hier weer is kan ik ook beter verzwijgen. ‘Ik heb ook gewerkt, maar het is nog lang niet af,’ zeg ik. Wij moeten in elkaars ogen heel ijverige mensen zijn. ‘Tot morgen?’ vraagt hij. ‘Tot morgen.’

Ook bij Doriens vader hoef ik niet met verhalen over de vioollerares aan te komen. Ik zou zijn raad af en toe willen. Hij denkt dat de lessen dertig gulden kosten en betaalt de helft. ‘Is ze het wel waard?’ vraagt hij af en toe, al vijf jaar lang. Hij is wel eens bij een uitvoering geweest. Er viel geen woord dat op een oordeel wees, maar hij had die ongelovige blik van hem in zijn ogen. Hij heeft als kind pianoles gehad en herinnert zich het stampsgewijs maataangeven van de leraar en de trots van zijn moeder met onverminderde beklemming. Maar in zijn jeugd was alles beklemming. In de mijne was alles chaos en lawaai. Wat ongeduldig waren we, toen we elkaar pas kenden en elkaar probeerden uit te leggen hoe dat was geweest, vroeger. Die zeventig gulden moet ik van me afzetten. Mevrouw Terruwe is het waard. Ze doet meer dan je van zo iemand mag verwachten.

Ze heeft vanmiddag het schuurtje bekeken dat ik de afgelopen maanden heb laten ombouwen tot tuinhuis. Dorien zit er nu. Zo lopen we elkaar niet de hele dag voor de voeten. Drie op één verdieping is te veel. Ik was geloof ik een beetje verontschuldigend want het duurt zeker nog een week voor het helemaal klaar is. Het bureau is bij voorbeeld nog niet verhuisd. Dorien en ik zijn niet sterk en ook niet handig genoeg om het te demonteren. Doriens vader komt haar morgen halen. Wie weet heeft hij even tijd. Het plan voor het tuinhuis wekte tot nu toe weinig geestdrift bij hem. Hij vindt drie op één verdieping niet te veel. Ik hoop dat hij helpt en zijn reserves laat varen. Mevrouw Terruwe knikte instemmend toen ze het tuinhuis zag.

Na die eerste twee uur, vorig jaar, bleef ze napraten. Ze vroeg wat ik deed en was geboeid toen ze hoorde dat ik twee dagen in de week aan de Universiteit werk. Ze kent ook iemand die aan de Universiteit werkt en die, vertelde ze, woont in een kast van een huis. Dat kun je van mij niet zeggen. Ik houd trouwens niet van dat soort vragen. Het is moeilijk om iets over jezelf te vertellen, ook over wat je doet. Toch was het een prettig gesprek. Mijn jongste dochter speelde ergens anders omdat ik wilde dat het rustig was. Ik merkte dat ze dat wist te waarderen.

Ik was dan ook niet verbaasd toen ze, nu een maand geleden, vroeg of ze misschien drie woensdagmiddagen achter elkaar, deze keer niet twee uur maar de hele middag, in mijn huis mocht lesgeven. Mijn vriend moest lachen. ‘Beetje brutaal.’ Ik speelde het spel mee en zei dat het in elk geval een goede grap was. Dat ik haar eigenlijk heb aangemoedigd, houd ik voor me. Hij kan minachtend zijn, mijn vriend, net als de vader van mijn kinderen. Zij begrijpen niet dat die rustige lesuren de duidelijkste van mijn leven zijn. Het is net alsof we dan een doel hebben, de kinderen en ik. En we maken haar oprecht blij.

Ze heeft problemen met haar man. Ik weet het haast zeker. Niet dat ze er iets van prijsgeeft, maar hij haalt haar niet meer op en ze komt

[p. 5]

altijd te vroeg. Ze heeft een pakje brood bij zich dat ze hier opeet. Vorige week is ze 's avonds blijven meeëten. Dorien keek een beetje gek naar ons. We hadden het over mijn werk aan de Universiteit en het laatste boek dat ik heb geschreven. Normaal hebben we het daar nooit over. Ik houd er meer van de kinderen te laten vertellen wat zij hebben gedaan die dag. Ik heb ook verteld hoe ik me het tuinhuis in zijn definitieve vorm voorstel. Dorien zei weinig. Ze zei alleen, nogal overbodig, dat het tuinhuis van haar was.

Mijn jongste dochter brak het ijs als er een stilte viel. Die is altijd opgewonden als er bezoek is. Dan mag ze langer opblijven en is Dorien aardiger tegen haar. Ze wil ook op vioolles. Eigenlijk wil ze op saxofoonles maar dat lijkt me een hels kabaal. Volgens mijn vriend is ze voor beide nog veel te klein.

Dorien komt zojuist onder de jaloezieën door mijn kamer binnen. Ze heeft geld nodig voor lijm. Ze praat te hard. Ik vraag haar om straks, als ik de jongste ophaal, vooral zachtjes te doen. We moeten rekening houden met elkaar, dat weet ze best. Ik troon haar mee naar de keuken om een paar dingen te bespreken. Ze zet thee in mijn aanwezigheid, bij wijze van oefening. Het is lekkere thee. Gelukkig heeft ze een sleutel bij zich, dan hoeft ze niet aan te bellen als ze terug komt van het lijm kopen.

De telefoon gaat alweer. Ik ren de tuin in en duik de kamer binnen. Of Saar nog voor vioolles wordt verwacht op dit adres. Ja, die wordt verwacht. Ik moet opschieten als ik mijn jongste dochter op tijd wil halen. Maar ik heb nog niet neergelegd, of de telefoon gaat opnieuw. Het is mijn vriend die vraagt of hij vanavond kan komen eten. Ik zeg dat ik weg moet. ‘Naar een uitvoering van Dorien, in de muziekschool, waar haar juf vroeger les gaf.’ Dan heb ik toch niet helemaal gelogen.

Voor vanavond heb ik mousaka gemaakt. Het is wel bewerkelijk, maar we zitten niet vaak lang met elkaar aan tafel, dus de maaltijd mag best feestelijk zijn. Jammer dat ze niet van wijn houdt. Ik heb weinig verstand van bronwater. Wij drinken altijd Spa-rood, maar het was net of ze niet zo gretig dronk, vorige week. Wat ben ik blij met mijn espressomachine! De laatste indruk is toch altijd de belangrijkste. ‘Nog gauw even een koffie voor u gaat.’ Ze gaat altijd vroeg weg. Ze heeft een hekel aan laat over straat gaan en ze woont twintig kilometer buiten de stad. Het lijkt me een goed idee om haar aan te bieden volgende week in het tuinhuis te overnachten. Dorien kan best af en toe nog eens op een stretcher bij haar zusje slapen.

Het heeft er om gespannen of Dorien met mevrouw Terruwe mee mocht toen ze met pensioen weg moest bij de muziekschool. Ze wilde zes leerlingen meenemen en ze had er twintig. Het lesgeld lag een stuk hoger dan daarvoor maar, daar heeft ze gelijk in, je moet er wat voor overhebben. Dorien, die bij de gelukkigen hoorde, vond alles best. Ze slaat nooit een les over, maar thuis oefent ze zelden. Misschien wordt dat beter als haar lerares wat meer om haar heen is. Ik moet serieus nadenken over het verzoek dat ze me gisteren door de telefoon deed na haar vraag of ik niet vergeten was dat ze kwam. Het verzoek is vleiend maar ik zie er tegen op om het aan de anderen te vertellen. Ze heeft gevraagd of ze met ingang van september ook een paar avonden in de week mag komen. Dan kan ze sommige leerlingen een extra les geven, want dat hebben ze wel nodig, vindt ze. Dorien zal daar ook bij horen. Ik kan het moeilijk weigeren en het heeft goed beschouwd voordelen. De jongste zit na het eten teveel voor de t.v. en dat houdt vanzelf op als in de kamer vioolles wordt gegeven.

Ik zal de werkster vragen of ze iets beter stoft in de huiskamer. Ik heb al vaak geprobeerd dat gedaan te krijgen, maar ze begrijpt het niet of

[p. 6]

hoort het niet. Het is de beste werkster die ik ooit heb gehad, wat niet veel zegt. Ze waren stuk voor stuk slordig en hulpbehoevend en onbetrouwbaar, maar de enige reden waarom ze zijn weggegaan is dat ze op een gegeven moment niet meer kwamen opdagen. Te veel aan hun hoofd en mijn hoofd werd letterlijk door hen bezet. Ik was blij als ze wegbleven. Deze is anders. Ze is niet volmaakt maar ze is stil en dankbaar. Omdat ze Turkse is, geef ik haar lessen Nederlands en ik maak haar wegwijs in onze samenleving. Dat afstoffen zal ze graag voor me doen.

De bel van de huisdeur gaat voor de vijfde keer deze middag. Het is niet Dorien, want die heeft een sleutel. Als het tuinhuis af is, laat ik de jaloezieën maken. Mijn rok is uitgescheurd van het diepe bukken. Ik moet snel opendoen voor de volgende leerling en dan vlieg ik meteen zelf de deur uit, de jongste halen. Met de bus is misschien het handigst. Dan ga ik voorin zitten, waar het het rustigst is. Het is prettig te weten dat Dorien niet alleen thuis is.