De Revisor. Jaargang 14

[p. 21]

Christien Kok
Verloop

‘Ik zou het niet doen,’ zei Van Mechelen terwijl hij het plafond zorgvuldig beklopte, ‘dat levert op den duur toch overlast op.’ Hij vouwde zijn handen ineen alsof hij zelf verbaasd stond over de snelheid van zijn oordeel, hoewel hij zich een deskundige achtte op het gebied van overlast. ‘Een heer op kamers,’ zo wilde hij zich wel eens spottend noemen met toch een zekere ondertoon van ernst. Zijn woonstijl was beschaafd vond hij; het waren de anderen, die lawaai maakten. Ze waren ook allemaal veel jonger dan hij.

De trapleer wankelde en hij greep verschrikt in de gordijnen.

‘Die zijn vast niet op uw gewicht berekend, mijnheer Van Mechelen,’ zei Astrid om zich niet helemaal te onttrekken aan de zorg voor zijn veiligheid. Ze lag op bed; een eigenaardige vorm van beleefdheid, waarbij haar enige stoel vrij bleef voor als haar bovenbuurman aan zitten toe was. Hij was nog altijd gewend dat dames niet in gezelschap op bed gaan liggen en heren als vanzelfsprekend hun stoel afstaan. Wat dat betrof, vond hij de situatie een beetje onoverzichtelijk, maar hij zag zichzelf graag als een tolerant man.

Ze lag op haar rug en keek op naar de witte ornamenten. ‘Hoe ben ik nou op het idee gekomen hem om advies te vragen,’ dacht ze, ‘het gaat hem eigenlijk geen donder aan.’

‘Strikt genomen,’ zei Van Mechelen, terwijl hij met voorzichtige pasjes afdaalde, ‘mag ik helmaal niet op een ladder staan.’

‘Uw rug zeker; daar had mijn vader ook altijd last van. Dat weet ik van mijn moeder, want zelf klaagde hij nooit.’

‘Helemaal niks rug,’ Van Mechelen stond weer op een stevige ondergrond, ‘ik heb altijd met mijn hoofd gewerkt. Jarenlang nagedacht op straat. Zolang ik een uitkering geniet, mag ik niets doen wat op arbeid lijkt, begrijp je. Daar zijn hele strenge regels voor.’

‘Het is nu buiten kantoortijden,’ zei ze geruststellend, ‘en vrijwilligerswerk is tegenwoordig toegestaan.’

Hij zweeg; het leek hem een redenering waartegen van alles viel in te brengen, als men maar op de juiste woorden kwam. ‘Overwerk,’ zei hij ten slotte, ‘ik zou dan nu bij wijze van spreken overuren maken. Je wordt niet zo maar volontair. En of ze je nu wel of niet willen betalen, uiteindelijk hebben ze het liefst een jonge vent.’ Zijn ronde gezicht stond zorgelijk zoals altijd bij dat onderwerp; het ging niemand wat aan hoeveel gemak hij soms van zijn leeftijd had.

Hij verzonk een tijdje in onaangename herinneringen aan het bankwezen, aan cijfers die wat hem betrof wel in de computer mochten, zolang er maar niet werd verwacht dat hij er dan nog wat mee deed. ‘Bijscholingscursussen, alsof een gewoon hoofd opeens niets meer waard is,’ mompelde hij verontwaardigd. Hij keek naar het meisje dat half overeind was komen zitten en dacht met spijt aan de vorige bewoonster terug. Mollig en verzorgd, dat vond hij om de een of andere reden toch plezieriger.

Ze knikte: ‘Ik zit ook meestal zonder werk. Een heel enkele keer krijg ik iets via een uitzendbureau als Wang typiste.’

‘O juist,’ zei Van Mechelen geschrokken, ‘dat lijkt me helemaal geen gemakkelijke baan.’ Hij wist opeens heel zeker geen gebruik te zullen maken van de stoel, die opzichtig leeg naast het bed stond opgesteld. ‘Wangtypiste, als ze met dat soort flauwe grappen gaan beginnen...’ Hij klapte resoluut zijn trapleer in.

‘Om nog even op dat plafond terug te komen: er zitten balken onder, dat is zeker, maar als je het eruit haalt, horen we natuurlijk alles van elkaar.’ Hij overzag de kale ruimte nog eens. Zijn laddertje leunde ongemakkelijk tegen zijn schouder; als hij waardig wilde vertrekken, moest hij het laten staan. Een bed, een tafel en een stoel; men kan de soberheid ook overdrijven, vond hij, en voor zo'n jong meisje had ze een tamelijk grote mond. ‘Alles,’ herhaalde hij met veel nadruk, terwijl hij zich erover verbaasde hoe gemakkelijk een kamer zijn identiteit opgeeft.

Hij zag zware meubels voor zich, schemerlampjes en fluwelen gordijnen. Hij wilde niet beweren dat het zijn smaak was, maar hij had zich er altijd bijzonder goed thuis gevoeld. Een misverstand; dat had hij dan achteraf wel begrepen. Hij dacht humeurig terug aan de dag van haar vertrek. ‘Voor je het weet noemen ze je opdringerig. Ik kwam 's avonds wel eens een praatje maken, maar dat is toch geen reden om zo maar weg te gaan.’ Hij keek naar het tengere meisje tegenover hem; te jong

[p. 22]

eigenlijk om helemaal betrouwbaar te zijn. ‘Ze heeft me zelf om advies gevraagd,’ zei hij grimmig in zichzelf, ‘laat dat vast staan, ze heeft 't zelf gevraagd.’

Astrid was op de rand van het bed gaan zitten en ergerde zich aan zijn welgestelde buik. ‘Ik begrijp nog steeds niet waarom ik hem erbij heb gehaald, als je het zo'n man vraagt, is er altijd wel wat.’ Hij groette haar op de trap en onderscheidde zich daarmee van de andere bewoners, maar nu hij zo naast zijn trapleertje stond, zag ze de vriendelijkheid er niet meer vanaf. ‘Wij hadden thuis een geluiddichte kamer voor mijn vader,’ vertelde ze, ‘op zolder onder de balken, niemand had last van hem.’

‘Dat kan,’ zei Van Mechelen geduldig, ‘boven een zolder woont nu eenmaal niemand, maar reken maar dat de duiven je vader hebben gehoord.’

‘Dus het kan niet omdat u boven mij woont,’ zei ze bitter.

‘En omdat je toestemming moet vragen aan de huisbaas, en die vindt dat niet goed.’ Er overviel hem een hinderlijk gevoel van overbodigheid; een lichte jaloezie ook op zo'n dom stelletje duiven, dat toch maar mooi overal aanwezig kan zijn. Nooit persoonlijke vragen stellen, was zijn vuistregel, als ze iets kwijt willen, komen ze er zelf wel mee. Hij zette zijn ladder tegen een muur en probeerde vrede te sluiten met de lege kamer. Mager of mollig, wat kon het hem schelen; zo'n meisje was ook maar alleen.

‘Ik heb een man gekend die onder de balken woonde,’ zei hij plechtig. Bij nader inzien had hij geen enkel bezwaar tegen die stoel. ‘Onder de balken...’ hij ging naast het bed zitten en zocht uit alle macht naar een vervolg. ‘Het was een vreemde man, dat moet ik erbij vertellen.’ Hij keek haar glimlachend aan. ‘Over vreemd gesproken,’ bedacht hij, ‘moet je dat smoelwerk zien, alsof haar nog nooit een verhaal is verteld.’ Ze was gaan staan zodat hij tegen haar op moest kijken: ‘Een hele vreemde man,’ hield hij koppig vol. Zijn fantasie viel hem een beetje tegen en veel aanmoediging kreeg hij niet. Ze was zonder commentaar op de tafel gaan zitten en gaf zich over aan diepe gedachten, die hem niet helemaal zonder risico leken voor zo'n jong hoofd.

Wat hem betrof, draaide alles om de vraag waarom iemand zo nodig onder de balken moest wonen, en of er met zo iemand een praatje viel te maken, desnoods op een zeer kinderlijk niveau. De rest van het huis werd nu eenmaal bewoond door jonge mannen, die woord en gebaar niet wensten af te stemmen op zijn aangeboren hartelijkheid. Hij groette dus niet meer; klagen deed hij ook niet overigens, al dacht hij wel eens na over een ander adres. Een man alleen kan gaan en staan waar hij wil. Dat voordeel had hij altijd graag uitgespeeld tegen jonge bankbedienden die bij wijze van spreken al vader worden voordat er behoorlijk ‘ja’ is gezegd. Terwijl hij zich verontrust afvroeg wat hem nu vijftien jaar lang op dezelfde kamer had gehouden, slaakte Astrid een diepe zucht.

‘Mijn vader is violist geweest; lang en slank, met zwarte haren, en hij kon spelen als een god.’

‘Zo,’ zei Van Mechelen schouderophalend, ‘dat moet dan een heel bijzonder iemand zijn. Grappig dat jij zo blond bent.’

‘Ik mocht altijd naast hem zitten als hij studeerde. En als hij optrad, was ik er natuurlijk ook bij. Altijd volle zalen en een heleboel applaus.’

‘Wat is de naam van je vader?’ vroeg Van Mechelen koeltjes, maar ze hoorde hem niet.

‘Voor hem alleen omdat hij zo mooi kon spelen. En natuurlijk had hij heel veel bewonderaarsters; hij had heus niet speciaal met mijn moeder hoeven trouwen; hij was een hele knappe man om te zien.’

‘Was,’ zei Van Mechelen opgewekt, ‘ach ja, we worden allemaal een dagje ouder.’

‘Ja, maar hij niet,’ zei ze plotseling diep bedroefd. ‘Hij kreeg last van zijn rug van al dat spelen, en hij ging er gewoon mee door. Toen kroop de pijn op naar zijn achterhoofd, dat heeft hij me zelf verteld. Maar u moet niet denken dat hij ooit klaagde. Als er gezeurd werd, dan deed mijn moeder dat. Die wilde allang dat hij ermee ophield. Al dat applaus, dat kon ze helemaal niet hebben; en hij kreeg ook elke dag een heleboel post.’

Van Mechelen kuchte; het was misschien niet het juiste moment om zijn laddertje onder zijn arm te nemen, maar hij wilde wel eens weg. ‘Jouw moeder is zeker heel blond,’ zei hij om haar wat af te leiden.

‘Hij heeft gespeeld tot hij erbij moest gaan liggen; niemand wist wat hij precies had. Z'n gezicht zwol op, hij verloor zijn haren. En ik zat altijd maar naast zijn bed.’

Het leek Van Mechelen onverstandig om de begrafenis af te wachten; troosten was niet zijn sterkste kant. ‘Wat een nare dingen allemaal,’ zei hij zenuwachtig, ‘maar hij heeft in ieder geval een rijk leven gehad.’ Hij klemde zijn vingers pijnlijk tussen het trapleertje en vloekte zeer tegen zijn gewoonte in. Zo verliet hij de kamer, onbeschaafder dan hij ooit voor mogelijk had gehouden, maar wel buitengewoon opgelucht.

Ze had een week geleden haar spullen op een bakfiets de straat in gereden, alsof ze even daarvoor ergens uit huis was gezet. Het was niet bepaald zijn stijl om lang voor het raam te staan gluren, maar een mens wil weten wat hij onder zich krijgt. Dat overdacht Van Mechelen nog eens, terwijl hij 's avonds in zijn kamer op en neer drentelde, want haar geval liet hem niet helemaal los. ‘Ik zag al direct dat het een vreemd meisje was,’ beweerde hij tegen zijn sullige leunstoel. Hij ervoer weer de teleurstelling over de magere puber met haar armzalige meubilair. Een of andere jongeman kon hij zich er ook nog wel bij herinneren; hij had hem daarna eigenlijk niet meer terug gezien. ‘Bij zo'n jonge knul moet je al helemaal niet met een vader aankomen,’ dacht hij glimlachend, ‘als ze zo doorgaat, blijft ze haar hele leven alleen.’

Hij passeerde de spiegel die nu eenmaal bij de huur was inbegrepen; veel lol had hij er nooit aan beleefd. ‘Lang en slank,’ zei hij handenwrijvend, ‘en dan nog zo mooi vioolspe-

[p. 23]

nen. Zo zie je maar hoe kwakkelig dat slag mensen is. Hoe meer pretenties hoe eerder onder de zoden.’

Terwijl hij ging zitten om zich een lang en gelukkig leven voor te stellen, werd er krachtig aangebeld. Zesmaal, telde hij verwonderd, een aantal zonder betekenis. Vijfmaal voor zijn kamer was het hoogste en dat werd zelden gehaald. Er heerste doodse stilte in huis, alsof alle bewoners ademloos luisterden naar hoe er niet werd opengedaan. Een van de weinige keren dat ze eensgezind waren, maar dat pikte men buiten niet. De buitenstaander beschikte over een irritant doorzettingsvermogen, waarmee hij uiteindelijk toch iemand naar de voordeur trok.

Het ging hem niet aan, vond Van Mechelen, bovendien kon hij uit de driftige voetstappen niet afleiden voor welke kamer de bezoeker was bedoeld. Wel meende hij even later stemmen onder zijn voeten te horen. Hij luisterde aandachtig met een zekere waardering voor de kwaliteit van oude plafonds. Ondertussen staarde hij naar de vloer rondom zijn pantoffels en liet zich verrassen door het tapijt. Sierlijke patronen, nauwelijks aangetast door al die jaren dat hij er onoplettend overheen had gesloft. ‘Een mooi motiefje eigenlijk.’ Hij greep zijn leesbril om het eens van dichtbij te bekijken en vroeg zich af hoe lang geleden hij voor het laatst door de knieën was gegaan. Het was een vermoeiende houding, maar de zachte stof maakte veel goed. Hij streelde zachtjes de donkerblauwe krullen en knikte goedkeurend over zoveel degelijkheid. Ze kriebelden een beetje aan zijn oren; ook grappig om dat eens te kunnen ervaren, al is zo'n kleed vooral voor voeten gemaakt.

‘Mannenbezoek, dat kan voorkomen,’ zei hij toegeeflijk. Ondertussen maakte hij zich wat zorgen over de onaangename toon. Hoewel het duidelijk was dat niemand hem om advies vroeg, raakte hij in de ban van een ongekend verantwoordelijkheidsgevoel: ‘Als ik nu zeg dat het me niets aangaat, ben ik een lafaard van de ergste soort.’

Zo stond hij even later voor haar deur, waarachter wel degelijk werd gescholden, en klopte moedig aan. Terwijl zijn gebogen wijsvinger nog door de lucht zweefde, werd de deur opengerukt. Een korte man, buikig, met een rond hoofd waarop een dun randje grijs haar groeide; Van Mechelen voelde zich hinderlijk herhaald.

‘Goedenavond,’ zei hij vriendelijk om zich enigszins van de ander te onderscheiden, ‘ik hoorde meer lawaai dan wij hier gewend zijn; ik dacht...’

‘Bent u de huiseigenaar?’ vroeg de rood aangelopen man.

Hij vond het zonde om dat nu meteen te ontkennen, maar zijn glimlach deed de zaak geen goed.

‘U onttrekt mijn dochter hier aan het ouderlijk gezag, beseft u wel wat dat betekent?’ schreeuwde de dikzak buiten zichzelf.

‘Uw dochter,’ begon Van Mechelen waardig; hij zag Astrid onverschillig voor zich uit staren, en begreep dat hij geen taak meer had. ‘Die zou ik maar eens goed in de gaten houden. Ik woon hier boven en ben erg gesteld op mijn rust.’ Hij draaide zich om, zwaar van vermoeidheid, en wandelde langzaam naar de trap. Hij zou er meer van horen, die belofte werd hem over alle treden nageroepen; het leek hem niet uitgesloten dat de man ook op dat punt de waarheid sprak.

‘Dacht ik het niet; ze worden met de dag gekker,’ zei hij met enige verbazing, terwijl hij zorgvuldig zijn kamerdeur afsloot.

Niet lang daarna zag hij vanachter zijn raam hoe ze overstaken naar de auto, die langer en breder was dan wat hij al die jaren zoal voor de deur had zien staan. Het lusteloze meisje voorop, daarachter de verbolgen vader als komische variant op een vertrouwd beeld. ‘Ze gaan altijd weer snel, maar er blijven er steeds weer komen,’ hij kon zich nauwelijks voorstellen dat die gedachte hem ooit tot troost had gediend.