De Revisor. Jaargang 14

[p. 2]

[1987/4]

Thomas Rosenboom
De vissers

Op wankele benen wrong Ter Sluik zich door de drukte van de markt. Hij had een vis gekocht. Van weerzin hield hij hem op twee handen voor zijn buik, als een geschenk: hij dorst er niet in te knijpen. Het was een wijting, zojuist voor hem schoongemaakt en gewikkeld in een omslag van vetpapier. Kokhalzend sloeg hij de hoek om van de straat waar hij woonde.

Hij sloot de huisdeur achter zich en gelijk begon de vis te rieken door het wikkel heen. Zonder zijn jas uit te doen liep hij door naar de keuken. Hij deed de wijting in een blikken pannetje, draaide de kraan open en zag het water rose kleuren uit de wonden. Eenmaal op het vuur gaf de vis een lucht af die hem de adem benam.

‘Katman! Katman!’ Met een glimlach van welkom keek hij de gang in, maar de kat vertoonde zich niet. In zijn handen klappend volgde hij de stank naar de voorkamer, waar het dier, besloten in zijn eigen ademhaling, te slapen lag op de bank. Zonder gerucht trad Ter Sluik naderbij door de schemering die alle geluid smoorde tot een zucht: het amechtige gesnuif en het suizen van de haard. Werktuiglijk gleed zijn blik over het tapijt. Er lag één hoop braaksel naast het bed en één onder de tafel - welgevormde soezen, als uit een slagroomspuit -, en voorts nog een toefje bij de t.v.; Katman was zeer ziek, zowel aan het ingewand als aan zijn huid. Wezenloos gleed hij dagen door, alleen wanneer hij zich plotseling moest krabben en bijten was hij een even weer vinnig als een snavel, of een schaar. Het was een lijden zonder meer, maar Ter Sluik had, in nauw overleg met de arts, voor zijn diertje een verlossing besproken waar mensen vaak vergeefs om smeken. Zij werden om vijf uur verwacht.

Katman sloeg zijn ogen op en liep, zonder enige verwondering om de vislucht die hier nooit werd geroken, op stramme poten de kamer uit. Ter Sluik had zich nog niet op de knieën begeven om het vuil te redderen of reeds hoorde hij hem janken voor het fornuis. Met toenemende ergernis wreef hij over het kleed, de aansporingen die Katman hem vanuit de keuken bleef toezenden tartten hem uitermate, - het was een dwingelandij van alledag. Plotseling echter brak dat af, en na een stil ogenblik klonk er een heel ander geluid op, een aangehouden, loeiende toon, als van een jachthoorn, omfloerst en schijnbaar van verre om het wild niet te verschrikken. Ter Sluik kroop over de drempel en zag achteraan zijn kat staan blaten, zomaar, zonder oriëntatie, niet gemelijk ook en zonder enig oogmerk: het was een volstrekt ingekeerde klacht die niet eens meer gehoord wilde zijn. Onmachtig mededogen verwarmde het hart van Ter Sluik, en voldaan fluisterde hij: ‘Ja, een wijs besluit.’

Juist toen hij gedaan had met de dweil begon in de keuken het deksel te rammelen op het blikken pannetje. Bij het afgieten van de vis sloeg een heet, stinkend wasem hem in het gezicht. Hij schopte de kat van zijn voeten en keek op de klok: tien voor vijf. Er was geen tijd meer om de dampende wijting te laten afkoelen. Plotseling ten uiterste geprikkeld greep hij Katman onder de oksels en propte hij hem zonder complimenten in zijn tenen reismand. Hij stak geld bij zich, greep het hengsel beet en stond het volgend moment buiten in de schemeravond. Zijn jas had hij niet uit gehad.

Het was buiachtig dooiweer, maar voor het ogenblik regende het niet. De straat schitterde in de lantaarns weg naar het plein achteraan. Dadelijk daar over de brug bevond zich al de kliniek. IJlings beende Ter Sluik naar de rotonde, een draaimolen van lichtjes en malend verkeer, en aangehitst door die drukte versnelde hij nog zijn loop: tot aan de stoplichten ging het van hop, hop, hop/paardje in galop. Reeds liep hij langs de singelgracht, uit afdalend hakhout krulde de balustrade te voorschijn en hij volgde haar boog de brug op. Zijn vrije hand maakte sprongen op de brede, bolle rand van zandsteen. Een volle tram schoof hem klapperend voorbij, met een machtige staartslag werkte het gelede voer-

[p. 3]

tuig zich over de bolling naar de overkant. Tussen de balusters, in de diepte, daar spiegelde het water, zwart en stil als olie.

Ter Sluik moest even zijn pas inhouden om het mandje in zijn andere hand over te geven, en plotseling was het hem te moede alsof hij zich iets herinnerde, zó sterk dat hij niet meer verder kon. Beschaamd gaf hij zich rekenschap van de gelijkmoedige haast waarmee hij doende was zijn huisdier ten laatste aan de dokter over te leveren. De afwezigheid van enige aandoening, eerst nu beseft, bij het wisselen van hand, bezwaarde hem zeer. Hij plaatste het mandje op de bolle rand van de balustrade en reeds schoot hij in een ander gemoed. ‘Katman!’ riep hij met verstikte stem. ‘Katman toch!’ Zijn gedachten verplaatsten zich naar een tafereel bij de dierenarts, en in gebroken houding, steunend op het stenen hekwerk vlak naast het mandje, bracht hij zich het voorval te binnen dat hem bij zijn laatste bezoek aan de kliniek zo terdege had aangedaan.

Hij zat in de wachtkamer en overwoog hoe zijn stellige besluit terzake Katman naar voren te brengen. Het was een delicate zaak waarmee men gemakkelijk een verdenking op zich trok; het beste zou zijn wanneer de dokter zelf, na innig overleg, zonder het woord uit te spreken maar toch zeer duidelijk,... Terwijl hij zo zat te peinzen zwaaide er plotseling een deur open in de gang. Een oude, gedrongen vrouw met een hoedje op kwam onzeker de dorpel over, gevolgd door een wat jongere vrouw van hetzelfde postuur en met hetzelfde hoedje, denkelijk haar dochter. Pas nu zag Ter Sluik dat de voorste vrouw, de oudere, vlekken op haar gezicht had en geluidloos huilde. Ondersteund door haar dochter schuifelde zij naar de uitgang, maar andermaal zwaaide de deur open. Nu kwam de dokter te zien. ‘Mevrouw!’ riep hij, terwijl hij een honderiem in de hoogte hield. Aan die riem zat geen halsband, maar een tuigje. De dochter nam het aan om het over te geven aan haar moeder. Niet begrijpend keek de oude vrouw naar het lege, maar nog naar het lichaam gevormde tuigje, dat zij wezenloos voor haar voeten heen en weer liet bungelen. Toen Ter Sluik even daarna in de behandelkamer werd geroepen vlotten de tranen hem nog vrijelijk over de wangen. Stamelend bracht hij de klachten naar voren die in Katman waren teruggekeerd en ook hoe radeloos hij er nu, na jaren medicineren, aan toe was. Even onderbrak hij zich, alvorens aan zijn suggestie toe te komen, maar reeds lei de dokter zijn hand op zijn onderarm, en hij zei: ‘U hebt uw besluit genomen. Ik geloof, dat het een wijs besluit is, te meer, daar ik zie, hoe moeilijk het u valt.’

Ter Sluik liet deze heugenis net zo lang in zich opspelen tot hij opnieuw volschoot, maar zijn tranen droogden weer snel door de voldoening die datzelfde sentiment hem schonk. Toch docht hij zich nu voldoende gedisponeerd om zijn gang te hervatten. ‘Katman!’ riep hij smartelijk. ‘Katmannetje toch!’ Ook dit roepen opende zijn hart. Hij drukte zijn gezicht tegen het gevlochten venstertje, maar deinsde toen ontsteld achterwaarts door wat hij een ogenblik meende te zien. Katman had hem strak en roerloos aangekeken, het was of hij sprak met zijn ogen en zei: ‘Doe jezelf toch geen geweld aan, ik weet alles. Trouwens, ik heb je nooit gemogen...’

Verstijfd stond Ter Sluik op de rand van de stoep, zijn blik vastgeslagen op het mandje waarin Katman, alleen gelaten, roerig werd en als een schim ronddraaide achter het vlechtwerk. Er klonk nu ook een luid gejank, het mandje begon te schommelen en opeens was het verdwenen. Beduusd en in de houding van iemand die zijn bril niet op heeft kwam Ter Sluik naar voren, hij sloop naar de plotselinge leegte die een nauw bedwongen lust tot giechelen in hem opwekte. Op zijn tenen staand keek hij over de balustrade naar beneden, maar ook daar was niets meer te zien. Zwarte kringen lagen op het stille, nu ook gespikkelde water; het was weer gaan regenen. ‘Enfin, zo is het ook maar beter,’ fluisterde Ter Sluik, ‘medicijnen, vooral in grotere doses: je weet nooit wat de bijverschijnselen zijn...’ Hij barstte uit in een korte schaterlach, en liep toen verweesd langs de balustrade terug naar het plein. Zijn hand maakte weer van diezelfde sprongen, met telkens tussen twee bogen een klapje op de rand, totdat hij aan het einde van de brug onverhoeds werd tegengehouden door een jongeman. Glimlachend wilde hij opkijken naar degeen die zo bredelijk voor hem stond, maar de lach bestierf tot een streep op zijn gezicht toen hij zag dat de jongen het druipende mandje van Katman voor zijn schoot hield. ‘Wat wilt u van mij?’ vroeg hij met geknepen stem.

De jongen zei niets, zette slechts zijn voeten nog wat breder uit elkaar.

Met kleine, nerveuze hoofdbewegingen keek Ter Sluik naar de witte sportschoenen, het mandje en verder omhoog naar het beschaduwde gezicht van de jongen, die langer was dan hijzelf. ‘Wat wilt u toch?’ vroeg hij opnieuw, smekend nu. De zwijgende jongen wierp een korte blik over zijn schouder, waarop er uit de laagte van het hakhout, dat aan weerszijden van de brug breder wordend afliep naar de wallekant, nog meer van zulke jongens te voorschijn kwamen. Sommigen droegen wa-

[p. 4]

terlaarzen, anderen hadden een hengel in de hand: het waren allemaal vissers. Zonder te spreken stelden zij zich als een sikkel op achter de jongen met de druipende mand. Bij het horen van Katmans gejank bedwong Ter Sluik zich niet meer. ‘Hij herkent mijn stem!’ giechelde hij hortend.

‘Hij is bang,’ sprak een van de vissers.

‘Hij heeft honger,’ zei Ter Sluik, ‘geeft u hem toch hier. Thuis heb ik een vis.’

Nu boog de visser die vlak voor hem stond door de knieën om het mandje naast zich neer te zetten. Toen hij zich weer oprichtte, langzaam en aandachtig, volgde er uit die beweging een razendsnelle trap. Ter Sluik zag de sportschoen langs zijn hoofd flitsen; het was de genade van de jongen dat hij nu niet krimpend op de grond lag. Het verkeer op de rijweg gleed als een rozenkrans van lichtjes voorbij, nergens liepen voetgangers.

‘Mijn vriend vindt dat hij wel een beloning heeft verdiend,’ verklaarde nog weer een andere visser op vlakke toon. Ter Sluik, die niet meer kon spreken, tastte koortsachtig naar de broekzak onder zijn regenjas, maar juist toen hij de volle beurs wilde overgeven schoten de jongens op een sissend woord van één van hen schielijk weg het kale hakhout in, het schaamhaar van de brug.

Verbouwereerd nam Ter Sluik het mandje op dat nu zwaarder woog dan te voren, en pas toen zag hij de politieauto die naast hem tot stilstand kwam, schuins op de rand van de stoep. Een portier werd geopend, waarop Ter Sluik, geheel onbekwaam nu, een vegend gebaar naar de struiken achter zich maakte. De bijzittende agent echter keek slechts naar de druipende kattemand, waaruit een hartbrekende klacht opklonk. Hij wees crop, zwaaide met zijn vinger afkeurend heen en weer en tikte toen ook nog tegen zijn voorhoofd. Het portier sloeg dicht en dadelijk sprong het autootje weer weg in het verkeer.

Even meende Ter Sluik alleen te zijn, toen wist hij zich waargenomen vanuit de struiken: de vissers konden elk ogenblik weer te voorschijn komen. Alsof zijn huid van hem was afgevallen en de lucht hem pijn deed, zo snel begon hij te rennen, langs de singelgracht, het plein over, zijn straat in en de buitentrap op, een slinger van gejank achter zich aanslepend. Hij opende de huisdeur en de lucht van vis sloeg hem tegen. Zonder verwijl liep hij door naar de keuken, hij nam de lauwe vis uit het blikken pannetje en nam, duizelig van weerzin, een hap uit de rafelige romp, daar waar nog geen uur geleden de kop was afgehakt. Hij veegde het vet van zijn kin en zonder zijn natte jas uit te doen liet hij zich op het bed vallen. De druipende kat liet hij, in het mandje, te drogen achter op een krant naast de keukenkachel. Eindelijk ontfermde zich over hem een weldaad van kalmte, en grijnzend liet hij zich wiegen op de branding van het geblaat uit de keuken. ‘Een wijs besluit, te meer, daar ik zie, hoe moeilijk het u valt.’ ‘Zo is het, dokter, - zo moeilijk zelfs, dat ik in het geheel niet ben gekomen.’