De Revisor. Jaargang 14

[p. 32]

William Beckford
Vathek
fragment

Ze gingen voort in het maanlicht totdat ze de twee torenhoge rotsen zagen die een soort toegangspoort tot de vallei vormden waar aan het eind de kolossale ruïnes van Istakhar oprezen. Hoog op de berg schitterden de façades van een aantal koninklijke mausolea, die er in het nachtelijke duister nog gruwelijker uitzagen. Ze kwamen door twee bijna verlaten dorpen, waar alleen nog een paar zwakke oude mannen woonden, die bij het zien van paarden en draagstoelen op hun knieën vielen en riepen: ‘Genadige Hemel! Zijn dit de geesten die ons zes maanden lang hebben gekweld? Uit angst voor deze spoken en voor het gedaver onder de bergen zijn de mensen hier weggevlucht, en ons hebben ze overgelaten aan de genade van de boze geesten!’ Vathek, die in deze jammerklachten alleen maar kwade voortekens zag, reed over de lichamen van deze ongelukkige oude mannen heen en bereikte ten slotte de voet van het plateau van zwart marmer. Daar stapte hij uit zijn draagstoel en hielp hij Nouronihar uitstappen. Beiden keken verdwaasd en met bevend hart om zich heen en wachtten huiverend van angst op de komst van de Giaour; maar niets wees erop dat hij in aantocht was.

Doodse stilte heerste op de berg en in de lucht; de maan verspreidde over een enorm plateau de schaduwen van zuilen zo hoog dat ze bijna tot aan de wolken reikten; er stond een onnoemelijk aantal duistere wachttorens, zonder dak; en hun kapitelen, van een architectuur die nergens anders op aarde is waargenomen, diende tot verblijf voor nachtvogels die, opgeschrikt door de naderende bezoekers, krassend wegvluchtten.

Het hoofd van de eunuchs smeekte Vathek, sidderend van angst, om een vuur te mogen ontsteken. ‘Nee,’ antwoordde deze, ‘wij hebben geen tijd om aan dergelijke beuzelarijen te verdoen. Blijf waar je bent en wacht mijn bevelen af.’ Toen hij dat had gezegd, nam hij Nouronihar bij de hand; ze bestegen de treden van een kolossale trap en bereikten het terras dat was geplaveid met vierkante platen marmer en leek op een glad wateroppervlak, een plaats waar nooit ook maar een enkel grassprietje durfde te groeien. Aan de rechterkant rezen de wachttorens op in rijen voor de ruïnes van een immens paleis met muren voorzien van reliefs. Daarvoor stonden vier kolossale gestalten, combinaties van luipaarden en griffioenen, angstaanjagende schepsels, ook al waren ze maar van steen. Niet ver daarvandaan waren in het heldere maanlicht dat de plek overgoot, tekens te zien als die op de sabels van de Giaour en die ook voortdurend veranderden. Nadat dat een tijdlang had geduurd bleven ze op een gegeven ogenblik stilstaan als Arabische letters, die de Kalief de volgende woorden te zien gaven: ‘Vathek, gij hebt de voorwaarden geschonden die op mijn perkament geschreven stonden, en gij verdient te worden teruggezonden; maar ter wille van uw gezellin en als beloning voor wat gij hebt verricht om dit gedaan te krijgen, stemt Eblis¹ er toch in toe dat de poort van zijn paleis zal worden geopend. Het Onderaardse Vuur zal u opnemen te midden van het getal zijner aanbidders.’

Hij had deze woorden nog niet gelezen of de berg waar het terras op uitliep, sidderde, en de wachttorens stonden op het punt over hen heen te vallen; de rots opende zich en vertoonde in zijn binnenste een trap van gepolijst marmer die scheen te leiden naar de afgrond. Op elke trede waren twee van zulke grote toortsen neergezet als Nouronihar in haar vizioen had gezien; er stegen kamferdampen uit op, die zich verzamelden tot een wolk onder het holle gewelf.

Dit verschijnsel joeg de dochter van Fakreddin geen schrik aan, maar gaf haar juist nieuwe moed. Ze verwaardigde zich nauwelijks de maan en het firmament vaarwel te zeggen; zonder aarzelen verliet ze de zuivere atmosfeer om zich in die helse dampen te storten. Ze betoonden trotse, vastberaden vermetelheid, de onzaligen. Toen ze afdaalden, in het stralende licht van de toortsen, keken ze elkaar bewonderend aan, en ze zagen er beiden zo stralend uit dat ze zichzelf al beschouwden als hogere, vergeestelijkte wezens. Het enige wat hun verbaasde was dat ze maar niet de onderste treden van de trap bereikten; toen ze brandend van begeerte hun pas verhaastten, kregen ze het gevoel dat ze zo snel daalden dat ze niet meer liepen maar van een steile helling vielen. Maar ten slotte verhinderde een grote ebbenhouten poort, die de Kalief gemakkelijk herkende, hun het verdergaan. Hier wachtte de Giaour hen op met de sleutel in zijn hand. ‘Welkom!’ zei hij, met een afgrijselijke glimlach, ‘gij hebt Mohamed en al zijn aanhangers getrotseerd. Nu zal ik u binnenleiden in het paleis waar u zozeer uw plaats hebt verdiend.’ Terwijl hij deze woorden sprak, raakte hij met zijn sleutel het slot van email aan, en de deuren vlogen plotseling open met een gedruis nog luider dan dat van de donder in de hondsdagen; even snel sloegen ze weer dicht nadat zij naar binnen waren gegaan.

De Kalief en Nouronihar zagen elkaar verbaasd aan toen ze merkten dat ze zich in een ruimte bevonden die, ook al was er een gewelfd plafond, zo wijd en hoog was dat ze hem eerst voor een onmetelijke vlakte aanzagen. Maar ten slotte raakten hun ogen gewend aan de grootsheid van de dingen die hen omring-

1 De vorst van de gevallen engelen; het Arabische equivalent voor Satan.

[p. 33]

den en keken ze verder, naar wat zich op afstand bevond, en toen ontdekten ze rijen zuilen en arcaden, die geleidelijk kleiner schenen te worden totdat ze uitliepen op een punt zo helder als de zon wanneer die zijn laatste stralen over de oceaan schiet. De vloer, die was bedekt met stofgoud en saffraan, verspreidde een geur zo verfijnd dat ze bijna van hun stuk raakten. Maar ze gingen verder en zagen een eindeloze rij wierookvaten waarin voortdurend amber en aloëhout brandden. Tussen de zuilen in waren tafels geplaatst die alle vol stonden met een overvloed aan spijzen en alle soorten wijn, sprankelend in kristallen vazen. Een menigte Genii en andere fantastische geesten van beiderlei kunne danste wellustig op muziek die vanuit de diepte kwam.

In het midden van deze immense hal kwam een grote stoet langs van mensen die elk hun rechterhand op hun hart hielden, zonder ook maar even om zich heen te kijken; ze waren allemaal lijkbleek. Hun diep in de kassen liggende ogen leken op het soort meteoren dat men 's nachts boven begraafplaatsen fosforescerend ziet lichten. Sommigen schreden langzaam voort, in diep gepeins verzonken; anderen renden gillend van de pijn woest rond als tijgers die gewond zijn door giftige pijlen; weer anderen passeerden schuimbekkend en knarsetandend van woede, heftiger razend dan de wildste krankzinnigen. Ze vermeden elkaar allemaal; en hoewel ze omringd waren door een menigte die niemand kon tellen, doolde elk doelloos voort zonder op de anderen te letten, alsof hij alleen was in een woestijn die nog door geen mensenvoet was betreden.

Vathek en Nouronihar vroegen, verstijfd van schrik door dit onheilspellende schouwspel, aan de Giaour wat deze verschijningen te betekenen hadden en waarom deze dolende schimmen nooit hun hand van hun hart haalden. ‘Wees niet zo verbaasd over zoveel dingen tegelijk,’ antwoorde hij bot; ‘u zult hen spoedig allemaal leren kennen; laten we opschieten, dan kan ik u aan Eblis voorstellen.’ Zij baanden zich een weg door de menigte; maar ook al waren ze eerst vol zelfvertrouwen geweest, toch waren ze niet kalm genoeg om aandachtig alle perspectieven door hallen en gangen rechts en links te bezien; die waren allemaal verlicht door toortsen en vuurpotten waarvan de vlammen als piramides wezen naar het midden van het gewelf. Uiteindelijk kwamen ze op een plek waar hoge gordijnen met karmozijn- en goudbrokaat van alle kanten plechtig gedrapeerd neerhingen. Hier waren de koren en de dansen niet meer te horen. Het licht dat hier scheen, kwam van ver.

Na enige tijd ontdekten Vathek en Nouronihar een lichtschijnsel door een kier in de draperie, en ze betraden een grote tent die rondom was behangen met luipaardhuiden. Een eindeloze menigte grijsaards met wapperende baarden en demonen in volle wapenrusting had zich ter aarde geworpen aan de voet van een kolossale verhoging; daar boven zat, op een bol van vuur, de geduchte Eblis. Hij had het uiterlijk van een jonge man wiens edele, regelmatige trekken door kwade dampen schenen te zijn aangetast. Zijn grote ogen drukten tegelijk trots en wanhoop uit; zijn golvende haar had nog iets van dat van een engel des lichts. Met een door de bliksem verschroeide hand zwaaide hij de ijzeren skepter die het monster Ouranbad en de demonen en al de machten der duisternis doet sidderen. Bij die aanblik liet de Kalief de moed zinken, en hij wierp zich voorover ter aarde. Maar Nouronihar bewonderde het uiterlijk van Eblis, hoe onthutst ze ook was; want ze had een kolossale reus verwacht. Eblis zei, met een stem die milder klonk dan ze zich hadden voorgesteld maar die toch in hun ziel sneed en hen vervulde met diepe melancholie: ‘Schepsels van klei, ik neem u op in mijn rijk: gij behoort tot het getal van mijn aanbidders; geniet van wat dit paleis te bieden heeft: de schatten van de pre-adamitische sultans², hun bliksemende sabels, en de talismans die de gevallen

Piranesi, Carcere X (boven) en Conserva d'Acqua

2 Legendarische monarchen die regeerden over de mensen die leefden vóór Adam.

[p. 34]

engelen dwingen, u toegang te verlenen tot de onderaardse ruimten onder de berg Kaf, die met deze verblijven in verbinding staan. Daar zult u genoeg zaken vinden die uw onverzadigbare nieuwsgierigheid zullen bevredigen. U zult het uitsluitende voorrecht genieten, de burchten van Aherman te betreden, en de zalen van Argenk, waar alle redelijke wezens staan afgebeeld, en de diverse dieren die de aarde bewoonden voor de schepping van dat verachtelijke schepsel dat door u de vader van de mensheid wordt genoemd.’

Vathek en Nouronihar leefden op en vatten weer moed door deze toespraak en ze zeiden gretig tegen de Giaour: ‘Breng ons onmiddellijk naar de plek waar die kostbare talismans zijn.’ - ‘Kom,’ antwoordde deze slechte gevallen engel met zijn kwaadaardige grijns - ‘Kom en neem alles in bezit wat mijn vorst heeft beloofd, en nog meer.’ Daarna bracht hij hen naar een lange gang naast de tent; hij ging hun haastig stappend voor, zijn discipelen volgden hem opgewekt. Ten slotte bereikten ze een zaal van grote afmetingen onder een hoog gewelf; rondom waren vijftig bronzen poorten te zien met evenveel ijzeren sloten. Er hing een droefgeestige sfeer van rouw. Op bedden van onvergankelijk cederhout lagen de uitgeteerde gestalten van de pre-adamitische koningen, die de hele wereld hadden geregeerd. Er was nog zoveel leven in hen dat ze beseften in wat voor deerniswekkende toestand ze zich bevonden. Hun ogen bewogen nog droefgeestig; ze keken naar elkaar met blikken waaruit de diepste verachting sprak, en elk hield zijn rechterhand onbeweeglijk op zijn hart. Bij hun voeten stonden de voornaamste gebeurtenissen uit hun regeerperiode vermeld, de macht die ze hadden bezeten, hun trots, en hun misdaden: Soliman Raad, Soliman Daki, en Soliman Gian Ben Gian, die nadat ze de gevallen engelen hadden vastgeketend in de donkere holen onder de Kaf, zo hovaardig werden dat ze gingen twijfelen aan de Oppermacht. Ze hadden allen een grote staat gevoerd, zij het niet zo groots als de verheven Soliman Ben Daoud.

Deze koning, die zo befaamd was geweest vanwege zijn wijsheid, bevond zich op de grootste verhoging, vlak onder het gewelf. Er scheen in hem meer leven te schuilen dan in de anderen. Maar af en toe slaakte hij diepe zuchten van pijn; hij hield evenals zijn metgezellen zijn rechterhand op zijn hart, maar zijn gezicht had een kalmer uitdrukking en hij scheen te luisteren naar het naargeestige gedruis van een waterval die ten dele te zien was door een van de getraliede poorten. Dat was het enige geluid dat doordrong in de stilte van deze sombere verblijven. Rondom de verhoging stond een rij koperkleurige kisten. ‘Haal de deksels van deze kabbalistische schrijnen,’ zij de Giaour tegen Vathek, ‘en neem de talismans in bezit, die deze bronzen poorten zullen verbrijzelen en u niet alleen heer en meester maken over de schatten erachter maar ook over de geesten die ze bewaken.’

De Kalief, die door deze weinig goeds voorspellende inleiding totaal van streek was geraakt, naderde de kist met wankelende schreden; en hij stond op het punt te bezwijken van schrik toen hij het gekreun van Soliman hoorde. Terwijl hij verder ging, sprak een stem vanuit de lijkbleke lippen van de profeet goed verstaanbaar deze woorden: ‘Tijdens mijn leven bekleedde ik een schitterende troon; aan mijn rechterhand luisterden, op twaalfduizend gouden zetels gezeten, de aartsvaders en de profeten naar mijn leer; aan mijn linkerhand waren de wijzen en de geleerden, op evenveel tronen van zilver, aanwezig bij al mijn beslissingen. Terwijl ik rechtvaardig regeerde over ontelbare menigten beschutten de vogelen des hemels mij tegen de stralen van de zon. Mijn volk leefde in voorspoed; en mijn paleis reikte tot de wolken. Ik richtte een wereldwonder van een tempel op voor de Allerhoogste; maar ik liet mij verlagen en verleiden door vrouwen, en door een nieuwsgierigheid die niet kon worden bevredigd door ondermaanse zaken. Ik luisterde naar de raad van Aherman en de dochter van Farao; en ik aanbad het vuur en de Heerscharen des Hemels. Ik liet de heilige stad in de steek en beval de Genii, het wonderbaarlijke paleis van Istakhar op te richten, en het terras met de wachttorens, elk gewijd aan een ster. Daar genoot ik een tijdlang van de opperste glorie en wellust. Niet alleen de mensen maar ook bovennatuurlijke wezens waren aan mijn wil onderworpen. Ik begon, net als deze ongelukkige vorsten om mij heen, te denken dat de wraak van de Hemel was ingeslapen; todat plotseling de bliksem mijn bouwsels verbrijzelde en mij naar hier deed zinken; maar ik blijf hier niet, zoals de andere bewoners, die geen enkele hoop meer mogen koesteren; want een engel des lichts heeft mij geopenbaard dat er om wille van mijn vrome vroege jaren een eind zal komen aan mijn ellende wanneer deze waterval zal zijn opgedroogd. Tot dan onderga ik folteringen, onuitsprekelijke folteringen! Een meedogenloos vuur vreet aan mijn hart.’

Nadat Soliman dit had uitgeroepen hief hij smekend zijn rechterhand ten hemel; en de Kalief zag dwars door zijn borst, die doorschijnend was als kristal, zijn hart, dat was omringd door vlammen. Bij deze verschrikkelijke aanblik viel Nouronihar als versteend achterover, in de armen van Vathek, die met een krampachtige snik uitriep: ‘O Giaour! Waar hebt gij ons heen gebracht! Sta ons toe te vertrekken, en ik zal afstand doen van alles wat gij hebt beloofd. O Mohamed! Is er geen erbarmen meer? - ‘Nee! Nee!’ antwoordde de kwaadaardige demon. ‘Weet, ellendige vorst, dat gij zich nu bevindt op de plaats waar wraak en wanhoop wonen. Ook uw hart zal worden ontstoken zoals dat van de andere dienaren van Eblis. Voordat die fatale tijd aanbreekt zijn u nog een paar dagen vergund: benut ze zoals u maar wilt; leg u te rusten op deze gouden bergen; beveel de helse machten; doorkruis naar believen dit immense onderaardse rijk; niets zal u weerhouden. Wat mij aangaat, ik heb mijn opdracht vervuld; ik laat u aan uw lot over.’ Na deze woorden verdween hij.

Vertaling Anton Haakman