De Revisor. Jaargang 12

[p. 67]

J.M. Bouts

Albert

Achter Namen kwamen we tenslotte
in de zalige cadans, die de reizen
sneller doet verlopen. Aan afwisseling
was een eind gekomen. Het troosteloos
relict, industrial decline, de Wallonie
had de plaats van lieflijker landschap ingenomen.
Muurgrote affiches op ieder zichtbaar huis.
Korenvelden bedolven onder kolengruis.
Zoals het pad dat naar een tempel leidt
aan weerszijden is versierd met beelden
van de mindere goden, zo moest de weg
naar het min of meer bekende oorlogsstadje
van het Somme-offensief, Albert, zonder Saint
ervoor wel langs deze stoet grauwheden voeren.

Gevestigd in hoop en overmoed noordfranse
industrie, nu kortademig walmend
en gedeeltelijk ontmanteld, de eerste taak
volbracht, volhardend in een tweede,
die nog onredelijker schijnt; onafscheidelijk
van de streek, waar zij ooit als vreemde
in kwam. Aan haar slapende voeten
plonzen kinderen in verslibde vijvers
en genieten het geteisterd paleis van hun
jeugd. Levend en blijvend bewijs van neergang
is zij het, die richting wijzend onze
gedachten begeleidt opweg naar Albert,
waar volgens overlevering in 1917
ravage culmineerde.

Door historisch overzicht getraind
verbond het denkend oog meteen
tot segmenten van een klaar systeem
Namen en Albert: de nerven van een steen,
die we altijd bij ons dragen het afgerond geheel
dat in het zien de boventoon speelt.

Aldus reizend volgens schema en verwachting
verhieven zich op het juiste moment en op de juiste
plaats als triomfbogen de marmeren toegangspoorten
tot de oorlogskerkhoven, waarachter telkens
een glimp van de exacte effening der graven,
niet te rijmen met de dood noch met het land.
Albert was nabij; de memorial cemeteries
in ringen om de stad gelegd, passeerden wij
als waren zij de frontlinies van weleer.
De weg boog en brak de cadans.
De snelheid remde buiten ons af.
Ongewild kwam tergend in zicht
de door ons beoogde stad.

Twaalf uur. In het centrum van de stad
werd de adempauze van de dag gedwee gerespecteerd.
De winkels al dicht. Geen mens nog op straat.
Het was te laat om nog een krant te kopen.
Uit huizen dampte tastbaar etenslucht
en de uitstalling in de etalages
was voor een uur of meer tevergeefs.
Tevergeefs was ook ons naarstig zoeken
naar mooglijke relicten van een slag.
Zelfs de boekhandel bleef in deze achter.
Voor zover wij van buiten konden zien
bevatte zijn collectie slechts adviezen
voor het moderne leven, ingenaaid,
maar verder ook losbladig te verkrijgen.
We zochten naar een kruis of ruiterbeeld
maar van mens en heroiek verlaten
bleef dit armzalig provinciaals plein.

Nu weet ik deze stilte te verklaren.
Door oude wetten worden we beheerst.
In de terugblik ontstaan zoutpilaren,
voor denken geldt iets in dezelfde geest.
Maar dit geldt mensen, niet de aarde
want wat in haar binnenste ooit sneed
zal zelfs in onaflatend staren
niet lijden aan de al genoemde sleet.