De Revisor. Jaargang 11

[p. 20]

Christien Kok
Barsten

Het was warm, elke slag van de trappers bracht een golf van hitte over mijn lichaam, dat tegelijkertijd weer wat werd afgekoeld door de wind, die meer effect kreeg naarmate ik sneller fietste. Maar ik fietste niet snel. De temperatuur, het gegons in de lucht van weet ik veel, dwongen tot een dromerige ingekeerdheid, waarbij het grote geheel van het verkeer plaats moest maken voor details als lijnen in de weg en bromvliegen in de lucht. Mijn fiets volgde uit zichzelf wel de juiste route, zoals alles die dag zonder ingrepen van mijn kant verliep. Zoiets had ik al eens eerder geprobeerd, maar pas op dat moment werd de volmaakte passiviteit van mijn hersens benaderd. Dat mijn handen het stuur omvatten, dat mijn benen ronddraaiden, het werd allemaal voor mij geregeld. Zo bevond ik me op het niveau van de scheur in de weg en de bromvlieg, verschijnselen die zich voordoen zonder zich bezig te houden met de zin van het een of ander, hoewel je daar bij bromvliegen nooit helemaal zeker van kunt zijn.

Weinig mensen zullen weten hoe gemakkelijk het straatrumoer teruggebracht kan worden tot een brom op de achtergrond, en ook ik ben het grootste deel van mijn leven bezig geweest met het beoordelen van geluiden, om te reageren als dat van mij verlangd werd. Vooral toen ik een kind was, leek alles wat ik hoorde betrekking te hebben op mij; meestal was een passende reactie niet mogelijk. Sommigen beschouwden mij als achterlijk, anderen vonden mij lui. Waarschijnlijk waren beide opvattingen wel te verdedigen. Hoe dan ook, thuis geloofden ze in mij, zodat ik mijn handen nog vol had met te voorkomen, dat mijn ouders door mij nog een desillusie toegevoegd kregen aan de reeks tegenslagen die het leven hen toch al bereidde. Maar dat is allemaal lang geleden. Ik had veel moeten leren voordat ik zo door de stad kon rijden, in een volstrekte rust tot op het moment dat ik een blikkerige slag hoorde die moeilijk viel te negeren. Ik kreeg een visioen van de herfst met dwarrelende bladeren, waarvan ik er zelf een was, en storm die de ruiten liet rinkelen. Een doffe plof brak alles af.

Ik lag op mijn rug met een loodzwaar hoofd in het kussen en een door iets of iemand opgehouden linkerbeen. Hoewel ik vermoedde dat de behaaglijke toestand van mijn hersens niet helemaal op eigen kracht was bereikt, was ik niet ontevreden over mijzelf. In de kamer scheen een wit licht en ik besloot, dat het een uur of twaalf moest zijn onder het voorbehoud dat het later zou zijn, als ik daar behoefte aan had.

Het was goed liggen in dat bed; mijn lichaam plooide zich gemakkelijk naar de aangegeven vormen. Op den duur zou ik willen weten hoe mijn been werd ondersteund, maar dat kon wachten. Ik herinnerde me met een lichte schok ook nog armen te hebben; één voor één tilde ik ze op. Het gebaar was grappig genoeg om een paar keer te herhalen. Op de maat van mijn armen begon er in mijn hoofd een deuntje te zoemen, waarop zich enige variaties lieten aanbrengen. Het eenvoudige ritme ontwikkelde zich tot pomperdepomperdepom en even later moesten mijn vingers ingeschakeld worden. Ik probeerde het geluid van een trompet na te bootsen, maar dat bleek in liggende houding niet eenvoudig te zijn.

Net had mijn mond zich met een klap gesloten na een zo lang mogelijk aangehouden geeuw, toen een witte gestalte om de hoek kwam kijken. Tot op dat moment had ik me niet gerealiseerd, dat de kamer een deur had. Ze deed enkele passen in mijn richting, bedacht zich en trok zich weer terug zonder de deur te sluiten. Ik onderdrukte een opkomende nieuwsgierigheid naar mijn uiterlijk. Het enige wat mij stoorde, was de gedachte dat de openstaande deur jan en alleman zou kunnen prikkelen mijn kamer binnen te komen.

Het groepje artsen en verpleegsters dat even later aan

[p. 21]

mijn bed stond, leek nogal opgetogen. Er werden mij vragen gesteld die de moeite van het antwoorden nauwelijks waard waren. Men vertrok weer en de deur werd niet vergeten. Weer een tijdje later kwam een verpleegster mij een zoetige substantie voeren. Ik verbaasde me erover dat eten zoveel inspanning vereiste, maar de smaak maakte veel goed. Vanuit een raam dat ik had ontdekt, zag ik de bovenste verdieping van een flatgebouw in de verte. Door de aaneengeschakelde kamertjes bewogen kleine poppetjes; hun bedrijvigheid vormde een aardig contrast met de rust in mijn kamer. De draaiing van mijn hoofd was erg vermoeiend en ik sukkelde zo'n beetje in slaap.

Mijn ouders zijn goede mensen, die al het kwaad in de wereld vol ongeloof of met verbijstering ondergaan. Toen ik mijn ogen opendeed, zag ik ze aan mijn bed zitten. Glimlachend hief ik mijn hand op. Als mijn tong wat soepeler was geweest, had ik ze uitgelegd dat alles prima in orde was, maar mijn zwijgen paste eigenlijk wel bij deze kamer. Ik luisterde naar mijn moeder, hoewel ik de helft van de tijd niet begreep waar ze het over had. Zolang als ik mijn moeder ken, is ze een babbelaarster geweest, zonder daarmee mijn vader tot een zwijger te maken. Er is een periode geweest waarin ik mijn ergernissen niet meer kon bedwingen. Al vroeg ging ik op mijzelf wonen, wat hen een slecht verhulde opluchting bezorgde, die ik ze dan toch weer kwalijk nam. De vriendenkring waarin ik toen verkeerde, droeg niets bij aan de waardevolle zaken in het leven, maar wel aan de lol, en daar draaide het wat mij betreft om. Als we in een roes in de net aanbrekende ochtend door de stad naar huis gingen, begreep ik dat deze ervaring slechts voor een select groepje was weggelegd, waar veel typen uit mijn jeugd buiten vielen. Toch miste ik de gave om een dergelijk leven optimaal te genieten. Ik leerde een jongeman kennen die meer van mij verwachtte dan ik me bewust was beloofd te hebben; een degelijke opvoeding laat zich niet verloochenen en we trouwden.

Dat alles warrelde door mijn hoofd op de cadans van mijn moeders woorden. Het was al te veel. Op het moment dat ze even stilviel, kwam een verpleegster zeggen, dat het bezoek afscheid moest nemen. Volmaakter kon het niet.

De wereld mocht van mij zo nog wel even doordraaien. Het vreemde was dat de situatie me bekend voorkwam, maar ik dacht er niet over dat nader te onderzoeken. In mijn wakkere momenten deed ik veel met mijn armen en ik probeerde af en toe het rechterbeen erbij te betrekken. Deze bewegingen waren goed voor een paar uur diepe slaap, waaruit ik vaak werd gewekt doordat iemand over mij heengebogen stond, bijvoorbeeld omdat het tijd was voor een maaltijd. Vermoeiend maar smakelijk. Van de organisatie die achter dit alles zat, merkte ik alleen bij flarden iets als de deur open en dicht ging.

Naar mijn linkerbeen begon ik pas te vragen, toen ik het ging voelen. Een zeuren met de dreiging van losbrekende pijn, dat me van de schemering in mijn hoofd afleidde. Ik begon behoefte te krijgen aan wat praten en het hinderde me dat mijn tong niet wat beweeglijker was. De verpleegsters verstonden me wel, maar ze waren veel te ongedurig om mijn zinnen helemaal af te luisteren. Ze zetten me af en toe rechtop in de kussens, zodat ik het flatgebouw wat gemakkelijker kon zien. Met enige verbeelding vulde ik de figuurtjes die ik achter de grote ramen zag bewegen in. De meeste woningen waren overdag dun bevolkt, op één uitzondering na, waarop ik me concentreerde. De poppenkast ging daar pas in de loop van de ochtend open, als in alle andere flatgedeelten de grootste drukte al uren voorbij was. Ik ontving de beelden onscherp, maar ik had er genoeg aan om te weten wat zich daar afspeelde. Als de gordijnen opengingen, moest er ontbeten worden. Er ontstond gekibbel over de rommel van de vorige dag. De onenigheid groeide uit, terwijl het kind ontsteld in de hoge stoel zat. De gesloten vrede hield het een klein uurtje uit; dan kwam de man terug van de hond uitlaten. Een brullend kind aan de rokken van de vrouw, zonder opgemerkt te worden.

Voor elk moment van de dag had ik een verhaal, maar soms geloofde ik er niet meer in; ik zag dan de bewegingen van een stel dat wist te leven, en dat ergerde me. Zoals de oppervlakkige vrolijkheid van de zusters me begon te ergeren. Ze renden je kamer in, maakten opmerkingen over dingen die je naar hun mening zelf had kunnen doen en verdwenen weer om op de gangen kletspraat uit te slaan. De ochtendarts gaf nooit duidelijk antwoord op de vraag waarom mijn been pijn was gaan doen; na verloop van tijd weet hij het aan gebrek aan afleiding. Naar mijn tegenargumenten werd niet geluisterd. Ik werd naar een zaal verplaatst, waar ik in gezelschap kwam te verkeren van twee jonge vrouwen en een oudere dame. Het plekje bij het raam was al bezet. Ik hield mij voor dat dit alles een grote verbetering was: de flat wekte maar rare gedachten op. Over het

[p. 22]

algemeen was ik niet zo'n gemakkelijke prater in gezelschap, maar het gemeenschappelijke in onze situatie leek mij voldoende garantie voor een plezierig contact. De eerste kennismaking verliep zonder problemen.

Eigenlijk waren mijn ouders de enigen die mij af en toe zagen, bedacht ik eens in een slaperige bui. Dat viel pas op nu ik dagelijks met een volle zaal werd geconfronteerd tijdens de bezoekuren. En wat voor mij geen probleem was, bleek dat wel te zijn voor mijn medezieken. Ze waren ronduit nieuwsgierig, maar met mijn moeizame tong kon ik me aan veel onttrekken. Toch viel het niet te vermijden, dat mijn moeder licht verwijtend Arjan ter sprake bracht. Het stak me, juist omdat ze volkomen gelijk had.

Ik begreep dat zijn bezoek enige inleiding behoefde en ik legde aan mijn zaalgenoten uit dat mijn zoontje zo'n ziekenhuisvrees had, dat oma hem pas na veel voorbereiding durfde mee te nemen. Er kwamen wilde verhalen op gang over hysterische kinderen na het knippen van de amandelen en hoe een verfijnd optreden van de moeder dat kon verhelpen. Ik probeerde te ontkomen in een dutje, maar deze weg werd meer en meer afgesloten.

Zelfs 's nachts lag ik lang met heldere geest. Alsof mijn hersens van alles wilden inhalen, maakten ze een collage van invallen die mij niet sympathiek waren. Van lang geleden wist ik dat het beter was de stroom vrij naar boven te laten komen om hem dan met kracht voor een hele tijd weg te drukken. Ik gaf de meest opdringerige beelden dus een kans. Als ik het kleine lampje bij mijn bed aandeed, kwam er een bromvlieg om mijn hoofd zoemen, die een gedeelte van de activiteiten van mijn geest leek over te nemen.

Ik stond met mijn opa in de wei achter zijn huis, terwijl hij me de geluiden van vogels liet horen. Mijn vader kwam aanslenteren. Het was een warme avond en tussen vader en opa in trok ik me op aan hun harige armen. Ze voerden een gesprek dat ik zacht over me heen liet gaan. Opa droeg mijn lievelingspopje, een wollen boerinnetje. Hetzelfde popje dat een keer het hoofdje om de rand van de grote deur van de kleuterschool stak en dat tussen vader en mij in ging op weg naar huis. Maar dit waren geen beelden om te verdrukken. Het lampje kon wel weer uit; de vlieg mocht gaan slapen. Met zorg legde ik mijn hoofd op het kussen en sloot de ogen.

Langzaamaan trok een stoet van mensen langs: wijkverpleegsters, artsen, dames van middelbare leeftijd, buurvrouwen, en daartussen door gilde Arjan. Maar al keek men mij verwijtend aan, ik kon hem toch niet troosten. Ik knipte het lampje weer aan; de bromvlieg liet het afweten. In het bed tegenover mij begon iemand te woelen; dan maar weer uit, ik had er al eens gezeur mee gehad.

In de duisternis klonken stemmen, zo duidelijk dat ik me afvroeg of er mensen op de gang stonden te praten.

‘Dat kind is bang.’

‘Geen potjes, zelf koken.’

‘Hij is erg zenuwachtig.’

De deur bewoog. Sommige dromen zijn zo helder; ik zag een groene slang binnenkomen, een prachtig beest met een kop als van een voorwereldlijk dier. Hij werd gevolgd door een rode. Iets in mij zei dat ik niet bang hoefde te zijn, ook niet toen er een blauwe en nog veel meer kleurige slangen binnenschoven. Pas toen ik mijn lichaam voelde wegzakken in een zwarte wriemelende massa, schrok ik wakker. In de andere bedden ontstond beweging. Ik hield me muisstil, hoorde gemompel, gezucht; ze sliepen weer in en ik ontspande me. Daarna moet ik snel in een droomloze slaap zijn gevallen.

De eerste mensen met hun snelle stap gingen door de gangen. Houdingloos wachtte ik af. Aan het begin van de gang schreeuwde een kind. Mijn kind! ‘Mama.’ Ik kwam half overeind; zo had ik wel weer op zaal willen liggen: hoor hoe hij mij riep. Ik greep naar mijn ochtendjas, maar ze kwamen al binnen. Mijn moeder droeg hem op de arm. Zodra hij mij zag, was hij stil en verborg zijn hoofd in haar jurk. ‘Arjan,’ zei ik. Hij had me geroepen, ik kon niet opeens weer terug. Hij drukte zich stijf tegen zijn oma aan.

‘Laat maar,’ zei ze, ‘hij heeft je al zo lang niet gezien.’ Achter mijn voorhoofd begon het te drukken, ik wilde weg.

‘Nou dat is zeker lang geleden,’ zei mijn vader onhandig.

Wat verwachtten ze van me.

‘Hij ziet er goed uit,’ zei ik. Mijn moeder knikte.

‘Ja hij eet zo lekker.’

Ik probeerde me voor te stellen hoe hij lekker at. Waarom bij haar wel?

‘Je geeft hem zeker van die potjes en dan een hoop suiker er doorheen.’

‘Hij krijgt gewoon wat wij eten, maar je moet het wel voor hem malen.’

‘Hij heeft toch tanden.’

‘Nou ja,’ zei mijn vader.

[p. 23]

Ik begreep dat alles waaraan ik me hier had kunnen onttrekken geduldig wachtte.

Arjan begon zich los te wurmen en mijn vader zette hem op bed. Duimend keek het kind me aan.

‘Geef je mama dan een kusje.’

‘Hou alsjeblieft op,’ zei ik.

Hij gaf mij een kusje. Wanneer zou hij ooit iets voorspelbaars doen. Maar ik was tevreden; zo kwam ik het bezoekuur wel door. Er kwam nog meer: Arjan had iets voor mij gemaakt, zo'n krabbeltekening die boven het bed kon hangen. Weer miste ik de zaal met het bezoek.

‘Heeft hij nog woorden bij geleerd?’

‘Jazeker,’ vader straalde; ik wachtte gespannen. ‘Hij zegt “auto” en “appel”.’

Ik zakte weer in, die woorden kende hij al.

‘Je moet je niet zo druk maken,’ zei mijn moeder.

‘Maar hij is bijna drie!’

Vlak nadat ze vertrokken waren, huilde ik. De verpleegster die mij thee kwam brengen, deed alsof ze niets opmerkte: ik had het die ochtend met mijn gedrag verbruid. Het speet mij, maar het was niet te voorkomen geweest.

Mijn been ging goed vooruit; de tong zou altijd wat moeilijk blijven had de arts mij verteld, maar ik kon er genoeg mee praten. De therapie voor mijn been zou snel beginnen; er waren nog drie weken nodig om mij zover te krijgen dat ik naar huis kon. Men legde mij niet meer op zaal terug, zodat ik mij in alle rust kon voorbereiden op mijn thuiskomst. Dat zou wel neerkomen op een tijdje intrekken bij vader en moeder. Ik hield mij voor hoe fijn het was, dat ik die mogelijkheid had; mijn ouders hadden mij altijd opgevangen als dat nodig was. Trouwens drie weken duurden nog een hele tijd. De drie weken holden vooruit.

Nee, het heeft niet aan mijn ouders gelegen. Ze hebben







me uit het ziekenhuis opgehaald en meegenomen naar hun huis, dat ooit ook het mijne was. Alles was versierd, zoals vroeger, op verjaardagen. Arjan liep daar rond met een popje onder zijn arm. Hij scheen blij mij te zien.

‘Hee,’ riep ik, ‘speel jij daar met Truitje?’ Mijn ouders hadden wat speelgoed van zolder gehaald.

Die eerste dag dacht ik dat alles in orde was en zou blijven, maar de grenzen waren al veel eerder overschreden en er viel niets meer terug te draaien. Het lag aan mij dat ik zo snel als mogelijk was weer met Arjan naar mijn eigen huis toe moest.

Er wordt mij weleens gevraagd of ik er geen berouw over heb. Nu ik hier toch zit, kan ik eerlijk zijn over mijn twijfel. Mijn voedsel werd toch al vaak door hem geweigerd. Hij heeft het mij te gemakkelijk gemaakt toen ik hem begon te negeren. Om van zijn gehuil af te zijn heb ik hem in zijn kamer opgesloten; dat is de enige daad die ik heb gesteld. Als hij er werkelijk onder had geleden, zou hij op zijn kamerdeur hebben gebonkt, maar hij deed niets en ik deed niets.

Had ik hem bij mijn ouders moeten brengen? Of bij zijn vader, die hem voor het laatst heeft gezien toen hij nog geen twee jaar oud was? Ik geloof niet dat ik daar iemand een plezier mee had gedaan. Vanwaar dan die ontzetting, terwijl ik het hele leventje van Arjan lang al verdacht ben geweest?

Ik begrijp de mensen niet, maar ik heb het hier goed. Er is veel te eten, met de dag word ik dikker; mijn lichaam eist steeds meer ruimte op. Als ik op mijn rug naar boven lig te staren, zie ik de barsten in het plafond, waarin ik net als heel vroeger op elk moment een andere voorstelling kan zien. Wat wil ik nog meer?